هنر هخامنشی
- پس از دولت ماد، پارسها به قدرت رسيدند و در حدود 700 پ.م توسط هخامنش، نخستين حكومت محلي خود را بنا نهادند.
- پارسها با گسترش دوبارهي دولت خود، توسط كوروش يكي از بزرگترين قلمروهاي فرمانروايي دنياي باستان را تحت نام «هخامنشيان» پايهگذاري كردند.
- آنچه ويژگي كلي هنر هخامنشي را در بر ميگيرد، عبارتاند از:
1- توجه به معماري متقارن و عظمتگرايي در آن؛
2- گرايش به نقش و نگارههاي جانوري؛
3- توجه و احترام به شخصيت والاي انساني.
- هنر هخامنشي، همزمان شيوههاي طبيعتگرايي و تجريدگرايي را به كار ميگرفت.
- هنرمندان هخامنشي، نوعي هنر فاخر، متناسب با ذوق ايراني را پديد آوردند كه از هويتي ملي برخوردار بود.
- عاليترين تجلي هنري در تاريخ هنر ايران به معني حقيقي در «معماري» بيان شده است.
- مهمترين بناهاي اين دوره را كاخهاي عظيم و باشكوه تشكيل داده است و از معابد در آن اثري نيست.
- از اولين آثار معماري اين عهد: 1- پاسارگاد (اولين پايتخت هخامنشي) 2- كاخ آپادانا در شوش (دومين پايتخت هخامنشي)
- مقبرهي كوروش ساختماني چند پله شبيه به معبد چغازنبيل
- مهمترين معماري عصر هخامنشي بناي تخت جمشيد يا پارسه
- بناهاي موجود در مجموعهي تخت جمشيد عبارتاند از: كاخ آپادانا- دروازه و تالار خشايارشاه- كاخ داريوش يا تچر يا تالار آينه- كاخ اردشير- تالار ورودي- تالار دو دروازه- تالار شورا- تالار هديش.
- آرامگاههاي داريوش اول، خشايار شاه و اردشير در نقش رستم در فارس قرار دارند که آرامگاههای صخرهای هستند.
- ويژگي شاخص معماري هخامنشي كاربرد ستون
- نمونهي مشابه سرستونهاي هخامنشي را ميتوان در نقوش جامهاي زيويه مشاهده كرد.
- مجموع نمونههاي سرستون در تخت جمشيد را ميتوان به چهار نوع تقسيم كرد:
1- گاو 2- شير
3- حيوانات تلفيقي 4- لاماسو (گاو بالدار با سر انسان)
- در تزيينات كاخها، عنصر «رنگ» نقش مهمي داشت.
- اهميت دادن هخامنشيان به تزيينات، باعث رشد و شكوفايي هنر حجاري و نقش برجسته شد. نمونهي برجستهي آن، حجاري ديوار پلكان منتهي به كاخ آپادانا است.
- صحنهي «حملهي شير به گاو» را نمادي از سه چيز ياد كردهاند: 1- اعتدال شب و روز 2- گردش فصول 3- نماد پيروزي
- احتمالاً اولين نمونهي حجاري هخامنشيان، پايه ستون سنگي در مجموعهي پاسارگاد است كه بر روي آن نقش برجستهاي به شكل انسان بالدار (چهار بال) در لباسي ايلامي و با تاجي شاخ مانند (دو شاخ) حجاري گرديده است و كتيبهي بالاي آن، هويتش را «كوروش هخامنشي» معرفي ميكند.
- خط ميخي پارسي، شامل 42 حرف است.
- مهرهاي هخامنشي به سه گونهي استوانهاي، مسطح و حلقهاي (انگشتري) ساخته ميشدند.
- جامهاي شاخي با نام «تكوك» از جنس طلا و تركيبي از نقوش جانوري از آثار فلزكاري اين عهد هستند.
- سكههاي طلاي هخامنشيان، عبارتاند از: دريك و سيكل يا شِكِل.
- معتبرترين سفالينههاي اين عهد از مناطق فارس، خوزستان و همدان به دست آمده است.
- استفاده از لعاب براي پوشش و تزيين ظروف سفالي و آجرها در اين دوره متداول بوده است.
- «بافندگي» در عصر هخامنشي توسعه و رونق بسياري داشته و منسوجات اين دوره، سرمايهي تجارتي ارزشمندي در تبادلات اقتصادي هخامنشيان با همسايگان بوده است.
- قديميترين قالي جهان موسوم به «قالي پازيريك» در سرزمين آلتايي سيبري، مربوط به دورهي هخامنشي
- گسترهي فرهنگ هخامنشي به دليل وجود نگرشهاي آييني و مذهبي توانست زمينههاي پيدايش و تكامل «نمايش» را ايجاد كند. از اسناد تاريخي چنين برميآيد كه در همدان و كرمان تماشاخانههايي وجود داشته است.
رویا حسنی (مسئول درس دوازدهم گرافیک)