مريم بوستان (رتبه‌ي 1 منطقه‌2): تحليل امتحان نهايي ادبيات اختصاصي سال چهارم انساني

توضیحات کلی:

با توجه به روند سؤالات در سال‌های گذشته، پیش‌بینی می‌شود که امتحان شامل تعداد زیادی سؤال با بارم کم (معمولاً هر مورد 0/5 یا 0/25) باشد. که سؤالات 0/5 نمره‌ای معمولاً شامل توضیحی کوتاه و یا چند کلمه کلیدی 0/25 نمره‌ای شامل نام ببرید 1 موردی و یا پاسخ 1 کلمه‌ای است.

منابع درسی برای مطالعه این امتحان، فقط و فقط از کتاب درسی مي‌باشد و طرح هر نوع سؤالی خارج از آن مجاز شمرده نمی‌شود.

به طور کلی بارم‌بندی مباحث مورد سؤال واقع شده در امتحان به شرح زیر است:

قافیه: 0/5 نمره

عروض: 2 نمره

معنی و مفهوم شعر و نثر: 5 نمره

درک مطلب: 4 نمره

خودآزمایی: 1/5 نمره

معنی واژه: 0/5 نمره

دانش‌های ادبی:  2/5 نمره

شعر حفظی: 1 نمره

نقد ادبی: 3 نمره

پاسخ سؤالات، همان روز امتحان بر روی سایت كانون قابل رویت است.

پیشنهاد می‌کنم که برای کسب اطمینان از نمره کسب شده بعد از اعلام نتایج و نیز برای افزایش دقت در پاسخ‌گویی و کاهش اشتباهات و خطاهای نوشتاری، ابتدا جواب سؤالات را 1 بار بر روی برگه سؤال بدهید و سپس بار دیگر جواب‌ها را با خواندن مجدد و تصحیح اشکالات و اشتباهات در صورت موجود بودن، بر روی پاسخ‌نامه وارد کنید و برگه سؤالات را با خود نگه دارید تا عصر بتوانید برگه خود را بر طبق پاسخ‌نامه سازمان سنجش تصحیح کنید.

نگران وقت نباشید! مسئله‌ای که در کنکور مخصوصاً ذهن داوطلبان را به خود مشغول می‌کند کمبود وقت است که اینجانب به شما اطمینان می‌دهم که 2 بار نوشتن جواب هر سؤل، مشکلی برایتان در امتحانات نهایی ایجاد نمی‌کند البته در صورتی‌که از وقت خود به خوبی استفاده کنید. که در این صورت مقداری زمان نیز اضافه می‌آورید.

آرامش خود را حفظ کنید و هیچ‌گونه نگرانی از بابت سطح سؤالات، محل آزمون، مصحح‌ها و ... نداشته باشید. تجربه ثابت کرده است که امتحانات نهایی معمولاً در سطح مورد انتظار بوده و در صورت مطالعه کافی و آشنایی با سبک سؤالات برای اکثر دانش‌آموزان کوشا نتیجه خوب و مورد قبولی را به بار می‌آورد.

نکته طلایی برای شیوه مطالعه

پیشنهاد من مخصوصاً برای دانش‌آموزانی که در طول سال مطالعه و تسلط نسبی بر مطالب کتاب داشته‌اند در خصوص مطالعه برای امتحان نهایی این است که قبل از شروع به خواندن کتاب به صورت فصل به فصل ابتدا یک یا دو نمونه از سؤالات نهایی سال‌های گذشته را پاسخ دهند تا به عبارتی بازیابی مطالب صورت گیرد و پس از تصحیح برگه سؤال خود، قسمت‌های اشتباه و یا پاسخ داده نشده را در کتاب درسي مطالعه کنند و سپس با در نظر گرفتن تیپ سؤالات، بارم‌بندی و نکات مهم مورد توجه طراح سؤال، به مطالعه فصل به فصل کتاب بپردازيد.

هم‌چنین توصیه می‌کنم در مطالعه کتاب درسی، ابتدا از قسمت‌هایی که تسلط کم‌تری بر آن‌ها دارید و یا اصلاً مطالعه نکرده‌اید شروع کنید زیرا در ابتدای مطالعه انرژی و بازدهی بیش‌تری دارید و بهتر مطالب را یاد می‌گیرد. پس بهتر است مطالب ساده‌تر و یا مطالبی که مسلط‌ترید را برای ساعات پایانی مطالعه باقی بگذارید.

تحلیل بخش‌ها و تیپ‌های مختلف سؤالات:

توجه: این قسمت با توجه به سؤالات نهایی خرداد سال‌های 94 و 95 نوشته شده است، ممکن است امسال قدری تفاوت در جزئیات داشته باشد، اما به احتمال زیاد در کلیات و نوع کلی سؤالات تفاوت چندانی نخواهد داشت.

بخش الف) قافیه

همان‌طور که گفته شده این بخش 0/5 بارم داشته و معمولاً از 2 سؤال و یا 1 سؤال دارای 2 قسمت 0/25 بارمی تشکیل می‌شود.

این سؤالات معمولاً مربوط به تبصره‌ها و عیوب قافیه و با قواعد دوگانه قافیه می‌باشد که جزء سؤالات بسیار ساده است و اکثر دانش‌آموزان در پاسخ به آن مشکلی ندارند. اما نیاز به دقت در این نوع سؤالات الزامی است تا به نوعی با بی‌دقتی و سهل‌انگاری بیش از حد، پاسخ اشتباه داده نشود.

معمولاً خود قواعد به طور مستقیم مورد سؤال قرار نمی‌گیرند (مثلاً قواعد دوگانه قافیه را شرح دهید) و باید آن‌ها را در مثال‌های ذکر شده یافت.

بخش ب) عروض

این بخش نیز 2 نمره از 20 نمره امتحان را به خود اختصاص داده است.

معمولاً تقسیم این 2 نمره بارم به شیوه ذیل است:

یک سؤال 1 نمره‌ای با این عنوان که «بیت زیر را تقطیع هجایی و سپس تقطیع به ارکان کنید و وزن حاصل از آن را بنویسید.» که بیت ارائه شده می‌تواند از کتاب درسی اتخاذ شده باشد و یا خیر.

در سول 0/25 نمره‌ای که معمولاً یکی از آن‌ها به نام‌های ارکان اختصاص دارد (مثلاً هجاهای «UU--» سه رکن معادل آن می‌شود فعلاتن) و دیگری از اختیارات شاعری (مثلاً حذف همزه یا تغییر کمیت ارکان) می‌باشد.

یک سؤال 0/5 نمره که در هر دو سال 94 و 95 از اوزان دوری و تشخیص آن‌ها و نیز آوردن یکی از دلایل ذکر شده در کتاب درسی مطرح شده است.

در کل سؤالات بخش عروض نیز مانند بخش قافیه به صورت حفظی مطرح نیستند و به احتمال زیاد تعریف و یا توضیح صرف درباره‌ی قواعد از شما خواسته نمی‌شود. بلکه باید قواعد را به صورت مفهومی آموخته و بتوانید آن‌ها را در ابیات و مثال‌های داده شده به کار گیرید و تشخیص دهید.

بخش پ) معنی و مفهوم شعر و نثر

این بخش بیش‌ترین بارم‌بندی در میان تمام بخش‌ها را به خود اختصاص داده و دارای 5 نمره می‌باشد.

گرچه در بعضی قسمت‌های این نوع سؤالات ممکن است به یک بیت یا عبارت 1 نمره اختصاص داده شود، اما در آن صورت هم در پاسخ‌نامه معمولاً قسمت‌های مشخص شده و برای هر کدام از آن قسمت ها بارم در نظر گرفته شده است (مثلاً کلمه‌ای خاص دارای 0/25 و یا ذکر یک عبارت کوتاه 0/5 بارم دارد.) پس شایان توجه است که هیچ‌گاه به رساندن مفهوم اکتفا نشود و حتماً معنی دقیق واژه‌ها و عبارات ذکر شود تا نمره کامل از این بخش کسب گردد.

توجه: لطفاً حوصله کافی داشته باشید و دقت خود را به کارگیرید، تا بهانه‌ای به دست مصحح برای کم کردن نمره‌تان ندهید. این بخش به طور مستقیم از مطالب مطرح شده در کتاب درسی و عبارات و ابیات می‌باشد. با مطالعه صحیح آنان می‌توان به راحتی نمره کامل را کسب کرد.

بخش ت) درک مطلب

این بخش نیز به علت بارم فراوان و نیز به دلایلی که متعاقباً ذکر می‌شود دارای اهمیت بسیاری است. با داشتن 4 نمره پس از معنی و مفهوم شعر و نثر از لحاظ بارم‌بندی در مقام دوم قرار می‌گیرد.

سؤال: قسمت قافیه از بخش قافیه، قسمت عروض از بخش عروض قسمت معنی و مفهوم شعر و نثر از متن درس مطرح می‌شود. قسمت درک مطلب دقیقاً از کدام قسمت کتاب است؟

پاسخ: همه جای کتاب! هرجا که مطلبی ذکر شده است و قابل درک می‌باشد.

برای دانش‌آموزانی که مطالب را صرفاً به طور حفظی خوانده‌اند و قادر به تجزیه و تحلیل و ارائه نظرات خودشان با توجه به مطالبی که قبلاً خوانده‌اند هستند، این بخش می‌تواند چالش‌برانگیزترین قسمت امتحان باشد.

برای مثال سؤال می‌تواند از قسمت آرایه‌ها مطالب مربوط به سبک‌شناسی، معنی و مفهوم یک عبارت کنایی، منظور از یک واژه و یا برداشت شخصی فرد از یک بیت باشد.

البته هیچ‌کدام از سؤالات غیرقابل پاسخ‌گویی نیست و قطعاً با مطالعه دقیق مطالب و توجه به روابط میان آن‌ها این بخش نیز قابل پاسخ‌گویی است. اما شاید برای بعضی دانش‌آموزان بعضی قسمت‌های این بخش قدری دشوارتر باشد.

نکته مثبت این است که این بخش معمولاً قسمت‌هایی با بارم‌بندی کم (اغلب 0/5 یا 0/25) است و در مواردی که مفهوم رسانده شود، معمولاً نمره کامل تعلق می‌گیرد.

بخش ث) خودآزمایی

این بخش به طور مستقیم از بخش خودآزمایی مطرح شده در انتهای هر درس اتخاذ می‌شود. پس با مطالعه دقیق همان بخش‌ها به راحتی می‌توان 1/5 نمره را کسب کرد.

این بخش نیز خود به چند سؤال 0/5 و یا بعضاً 0/25 بارمی تقسیم شده است.

بخش ج) معنی واژه

خود من تجربه کرده‌ام که دانش‌آموزان وقت زیادی را برای حفظ کردن لغات در امتحانات تشریحی اختصاص می‌دهند. اما به طور مستقیم از آن لغات تنها 0/5 سؤال طرح می‌شود و آن 0/5 نمره هم کلمات را معمولاً در عبارت به شما می‌دهند که بسیار می‌تواند به یادآوری معنای آن کمک کند.

به‌جز 1 قسمت از سؤال نهایی خرداد سال 95 که کلمه «کلون» را مورد پرسش قرار داده بود [اینجانب هنوز هم معنای آن را در کتاب درسی نیافته‌ام!] تمامی لغات از کتاب درسی بوده و از خارج از آن مطرح نمی‌شود.

البته در صورتی هم که این امر تکرار شود، جای نگرانی نیست زیرا که تنها 0/25 بارم دارد و به شما قول می‌دهم تأثیر چندانی در سرنوشت و آینده کنکوری شما نخواهد داشت.

بخش چ) دانش‌های ادبی

این بخش دارای 2/5 نمره بارم بوده و معمولاً شامل قسمت‌هایی مانند: سبک‌شناسی، آرایه‌ها، تاریخ ادبیات و ... می‌باشد.

مطالعه مطالب ابتدای هر فصل در سبک‌شناسی به طور دقیق و نیز نام آثار و پدیدآورندگان آن‌ها به شدت برای پاسخ‌گویی به این بخش توصیه می‌شود.

قسمت آرایه‌های ادبی نیز از ابیات و عبارات متن کتاب درسی (معمولاً بخش سبک‌شناسی) مطرح می‌شود. و در کل پاسخ‌گویی آسان و جواب‌ها واضح و شفاف می‌باشد.

بخش ح) شعر حفظی

با داشتن تنها 1 نمره بعضی از دانش‌آموزان همیشه خسته از پاسخ‌گویی به آن صرف‌نظر می‌کنند!

اما در بعضی موارد حتی اگر شعرها را به طور کامل هم حفظ نباشید، می‌توان به آن پاسخ داد زیرا که معمولاً جای 1 کلمه در بیت خالی است و باید کلمه‌ی مناسب بقیه شود. در برخی موارد حتی کلمات به صورت 4 گزینه‌ای و یا چند کلمه‌ که باید از میانشان کلمات درست را جایگزین کرد در صورت سؤال داده می‌شوند که بسیار پاسخ‌گویی به این سؤال را آسان‌تر می‌کند.

در کل 3 شعر حفظی در کتاب موجود است، «نسیم سحر»، «آی آدم‌ها» و «ني محزون» که با توجه به زیبایی و حلاوت این اشعار، حفظ کردن آن‌ها خالی از لطف به نظر نمی‌رسد. حفظ کنید دیگر!

بخش خ) نقد ادبی

3 نمره فقط از 2 درس!

شاید در وهله اول بگویید انصاف نیست؛ اما هست! چون مطالب زیادی را در همین 2 درس مطرح کرده که نسبتاً مطالب تازه‌ای نیز می‌باشند و دارای اهمیت زیادی در ادبیات امروزی نیز می‌باشند.

از نظر من با توجه به مشابهت و هم‌چنین کثرت مطالب در این دو درس، سؤالات نسبتاً ساده‌ای از این بخش مطرح می‌شود. چون می‌تواند بسیار دشوارتر نیز باشد.

باز هم سؤالات دارای پاسخ کوتاه و یا 1 کلمه‌ای و جای خالی بوده و بارم آن کم می‌باشد. با مطالعه دقیق می‌توان به آسانی پاسخ داده شوند.

نويسنده: مريم بوستان (رتبه‌ي 1، منطقه 2)