بهترین راه / ادب پارسی

تا که سخن از دل و از دلبر است                    نام خدا زینت هر دفتر است

همیشه وقت کم می‌آوردم و پس از آزمون حسرت می‌خوردم که چرا نتوانستم به سؤالاتی که بلد بودم برسم و پاسخ دهم. راستش می‌شد با آه‌های سوزناکی که می‌کشیدم پنجاه- شصت بادکنک را باد کرد و به هوا فرستاد.

بالاخره تصمیم گرفتم به جای بالا فرستادن آه، سرعتم را بالا ببرم. روی این حساب در جلسه‌ی آزمون، هر سؤال را مثل برق می‌خواندم و گزینه‌ها را  مثل رعد پاسخ می‌دادم ولی بعد از آزمون می‌دیدم این رعد و برق شدید، در کارنامه‌ام طوفان به پا کرده است و بقیه‌ی ماجرا را حتماً خودتان حدس می‌زنید.

اما من بیدی نیستم که با این بادها بلرزد. شوق آموختن و تغییر کردن در من از تمام آن طوفان‌ها شدیدتر است. پس نزد دبیر ادبیاتمان رفتم و از ایشان راه چاره را پرسیدم. رهنمودهای ایشان را شما هم بخوانید:

«سرعت عمل در آزمون فقط به معنی تندتند خواندن سؤال و گزینه‌ها نیست؛ بلکه گاهی معنی سرعت این است که روش درست را برای پاسخ‌گویی به سؤال انتخاب کنیم.

برای ورود به یک اتاق، هم می‌توان از پنجره وارد شد و هم از درِ ورودی؛ ولی انتخاب درِ ورودی، بهترین انتخاب است. پس برای پاسخ‌گویی به تست، سؤال را بادقت می‌خوانیم تا در این حین، بهترین راه را برای ورود به سؤال برگزینیم. مثلاً وقتی طراح محترم از ما می‌خواهد گزینه‌ای را بیابیم که وابسته‌ی مضافٌ الیه در آن اسم مشتق- مرکب است، ابتدا ببینیم در کدام گزینه‌ها واژه‌ی مشتق- مرکب وجود دارد؛ چون گاه در این سؤالات دو گزینه فاقد واژه‌ای با ساختمان مشتق- مرکب است. این کار باعث می‌شود در عرض چند ثانیه دو گزینه را رد کنیم و به‌اصطلاح سؤال را برای خودمان خلوت کنیم.

وقتی طراح در صورت سؤال گزینه‌ای را می‌خواهد که جمله‌ی دوجزئی و جمله‌ی سه‌جزئی گذرا به مفعول داشته باشد، در هر گزینه مستقیماً به سراغ فعل می‌رویم. با این تمرین آموخته‌ایم که افعال ناگذر، جملات دوجزئی می‌سازند و افعالی که می‌توان از آن‌ها پرسید چه چیز را؟ و چه کس را؟ سه‌جزئی گذرا به مفعول هستند.

وقتی در صورت سؤال نقش دستوری «را» خواسته شده است، حتماً هر بیت را به نثر روان امروزی برمی‌گردانیم، تا سرعت ما در تشخیص نقش «را» بالا برود. مثلاً در بیت:

غفلت ما را سبب، عمر سبک‌جولان شده‌ست              خواب ما را این صدای آب سنگین کرده است

عمر سبک‌جولان، سبب غفلت ما شده است (رای فک اضافه)

این صدای آب، خواب ما را سنگین کرده است (مفعول)

در صورتی که طراح، واژه‌های دخیل عربی را بخواهد، یادمان باشد کلماتی که حروف گچپژ دارند، دخیل عربی نیستند. مثل: تپش/ رنگارنگ/ ژاله/ چینش.

اگر در سؤال اجزای اصلی جمله را از ما می‌خواهند، حواسمان باشد بعضی فعل‌ها معانی مختلف دارند و تبعاً اجزای اصلی جملات هم با توجه به معنی فعل، متفاوت می‌شود. به نمونه‌های زیر توجه کنید:

مصدر ساختن: سازش کردن (جمله‌ی سه‌جزئی گذرا به متمم)// بنا کردن (جمله‌ی سه‌جزئی گذرا به مفعول)

مصدر پیوستن: وصل شدن (سه‌جزئی گذرا به متمم)// وصل کردن (چهارجزئی گذرا به مفعول و متمم)

مصدر بالیدن: رشد کردن (دوجزئی)// افتخار کردن (سه‌جزئی گذرا به متمم)»

دبیر عزیزمان مثال‌های متعدد دیگری برایم آورد که همه‌ی آن‌ها گویای این نکته بود که برای سرعت بخشیدن به پاسخ‌گویی باید بر نکات دقیق و ظریف مسلط باشیم و همیشه کوتاه‌ترین راه را که البته باید دقیق‌ترین هم باشد، برگزینیم.