بگذارید نگاهی به یک کلاس علوم ابتدایی بیندازیم که در آن دانشآموزان درس را با جستوجوگری یاد میگیرند. میخواهیم ببینیم فرایند ارزیابی چگونه رخ میدهد و چه فرقی با فرایند معمولی امتحان گرفتن و تست زدن دارد.
موضوع امروز کلاس علوم چهارم دبستان، صدا است. میخواهیم ببینیم که صدا چهطور درست میشود و ما چهطور آن را میشنویم. معلم تعدادی آلت موسیقی به کلاس آورده است. فلوت، گیتار، گیتار تکسیمی دستساز، طبل و... . معلم سازها را به بچهها میدهد که گروهبندی شدهاند. معلم از بچهها میخواهد جواب سؤالهای زیادی را پیدا کنند. مثلاً اینکه چهطور میشود صدای بلند یا صدای کوتاهی درست کرد؛ چهطور میشود صدای زیر یا صدای بم درست کرد و... در ضمن از بچهها میپرسد چهطور میشود صدای سازی را که مینوازد، قطع کرد و چهطور میتوانند صداهایی را که تولید میشود، نشنوند. بچهها باید دربارهی یافتههایشان بحث کنند و آمادهی توضیح دادن کار و ایدهشان باشند. وقتی بچهها کار میکنند، معلم بین آنها میچرخد و به حرفهایشان گوش میکند. با پرسیدن سؤالهایی مثل «چه فرقی بین صدای بلند و صدای کوتاه هست؟» یا «فکر میکنی چه چیزی باعث تفاوت صداها میشود؟»، بچهها را به فکر کردن تشویق میکند. حتی آنها را ترغیب میکند تا با مشاهدهی بیشتر به سؤالاتش پاسخ بدهند. معلم مخصوصاً به روشی که دانشآموزان کار میکنند، توجه میکند. مثلاً نگاه میکند که مطالعهی بچهها چهقدر سیستماتیک است یا با چه دقت و کمالی اثرات پدیده را مشاهده میکنند. وقتی گروهها کارشان را ارائه میکنند، معلم فرصت دیگری دارد تا ببیند بچهها چهطور ارتباط برقرار میکنند و چهطور کاری را که کردهاند، توضیح میدهند. در ضمن معلم حواسش هست که بچهها از چه کلماتی استفاده میکنند. بعد معلم از هر کدام از بچهها میخواهد یک ساز انتخاب کنند و افکارشان را راجع به آن، نحوهی تولید صوت و اینکه چهطور صدایش را میشنویم، طراحی کنند. در آخر معلم این نقاشیها را جمع میکند و آنها را مطالعه میکند تا شواهدی به دست بیاورد که بچهها دربارهی صدا چه چیزی فهمیدهاند، چهطور از شواهد استفاده کردهاند و فرایند استدلالشان چهطور بوده است. این کار باعث میشود معلم بتواند تصمیم بگیرد که قدمهای مناسب بعدی برای دانشآموزان چیست و آیا آنها برای رفتن به پژوهش بعدی دربارهی صدا آماده هستند یا باید هنوز دربارهی نحوهی تولید و انتقال صدا به گوش فکر کنند. کاری که معلم انجام میدهد شامل جمع کردن مقدار قابل توجهی شواهد دربارهی افکار و مهارتهای بچههاست. این شواهد بعداً به معلم در تصمیمگیری قدمهای بعدی یادگیری کمک میکند. وقتی ارزیابی برای کمک به فرایند یاد دادن و یاد گرفتن در طول آموزش صورت بگیرد به آن ارزیابی سازنده میگویند و وقتی برای دادن گزارش نهایی در زمان خاص انجام شود و نشان دهد که هر دانشآموز به چه سطحی از یادگیری رسیده است به آن ارزیابی جامع میگویند. در کاری که ما خواهیم کرد، هر دوی این ارزیابیها وجود دارد.