یکی از تکنیک های اساسی که از آن تعبیر به یادگیری در حین آزمون میشود، تکنیک ف.ش.م.ن است. در ابتدای امر، یادآوری این نکته ضروری است که این تکنیک در طبقه بندی نقاط ضعف و قوت شخص حائز اهمیت است. بنابراین، در جهت دهی به ذهن دانش آموز در راستای تثبیت دانسته ها در وهلهاول و کاهش ضعف ها در وهله دوم موثر خواهد بود.
تکنیک ف.ش.م.ن شامل چهار حرف است که باید در حین تست زنی به فراخور نظر و احساس دانش آموز نسبت به هر سوال در کنار آن نوشته شود. در ادامه معنای هر حرف، دلایل وقوع و راهکارهایی در مورد هر کدام ارائه میشود:
ف: به معنای فراموشی است. این حالت زمانی اتفاق میافتد که دانش آموز مبحثی را مطالعه کرده است و بعضا ممکن است تمرینات تشریحی و تستی مربوط به آن را نیز حل نموده باشد. اما هنگامیکه در آزمون با سوالات مربوط به آن مواجه میشود به طور کامل روش حل را فراموش میکند. این مورد به خصوص در دروس تحلیلی مانند ریاضی و فیزیک که روش حل سوالات طولانی است رخ میدهد.
دلایل: دلایل عمده فراموش کردن عبارتند از: نداشتن بازه های زمانی برای مرور به موقع مباحث، تغذیه نامناسب و خواب ناکافی قبل از امتحان یا آزمون و اضطراب بیش از اندازه.
راهکارها: بهتر است برای مطالبی که احتمال فراموش شدن آنها زیاد است از ابزارهایی مانند جعبه به یاد، جعبه لایتنر، فلش کارت یا کتاب خودآموزی استفاده شود. اهتمام به خلاصه برداری و البته خودداری از انشانویسی نیز مناسب است. برنامه ریزی صحیح برای تنظیم بازه های زمانی مرور به موقع-مرور به موقع زمانی است که کمتر از 50 درصد دروس فراموش شده اند، زیرا درصورتی که بیشتر از نصف مطالب فراموش شده باشند دیگر اسم آن مرور نیست و از صفر شروع کردن و دوباره کاری است-بهترین راه حل است و باعث میشود زمان و انرژی تلف شده کاهش یابد.
اخطار: در صورت مطالعه بقچه ای درسها-یعنی یک کتاب را کامل خواندن و بعد به سراغ کتاب دوم رفتن-مسئله فراموشی حتما برای دانش آموز رخ میدهد. بنابراین باید در اسرع وقت این عادت نادرست با عادت مناسبی مانند مطالعه حداقل سه درس در طول روز جایگزین شود.
ش: به معنای شک دار است. در این بخش توضیح این نکته اهمیت دارد که معمولا در تستهای استاندارد، دو گزینه از پاسخ دور و دو گزینه مرتبط یا نزدیک به پاسخ سوال هستند. دانش آموزانی که به روش درست مباحث را مورد مطالعه قرار میدهند و با امادگی به سراغ حل سوالات میروند معمولا به سهولت دو گزینه نامربوط را حذف میکنند. قسمت سخت سوال بررسی دو گزینه باقیمانده است که گاها یکی از آنها دام آموزشی نیز هست. دانش آموز بر سر دوراهی قرار میگیرد و ممکن است حتی از پاسخگویی به سوال صرفنظر کند.
دلایل: تجربیات ناامیدکننده ای که مثلا هر بار اقدام به پاسخگویی به سوالات شک دار میکنم، انتخاب من گزینه اشتباه است، پس بهتر است به سوال پاسخ ندهم! این قبیل تجربیات و فرافکنی پس از آن موجب کاهش اعتماد به نفس در پاسخگویی به سوالات میشود. عدم تمرکز در هنگام مطالعه و پرش ذهنی موجب میشود 70 یا 80 درصد مطلب به صورت عمیق مطالعه شود و 20 یا 30 درصد انتهایی هر مبحث که در توانایی پاسخگویی به سوالات نقش حیاتی دارد، سطحی و باعجله مطالعه شود و همین امر موجب عدم قطعیت در انتخاب پاسخ یک سوال میشود.
راهکارها: از کتاب اشتباهات متداول استفاده شود. تحلیل آزمون به دقت انجام گیرد و نکات مهم هر آزمون در کتاب خودآموزی یا کلاسور ارزیابی ثبت و ضبط شود تا در هنگام نیاز مطالعه و مرور شود. پس از تحلیل هر آزمون و در هنگام بازخوانی مباحث از کتاب و جزوه، زمان ویژهای برای مطالعه 20 درصد نهایی و جزئیات روش حل که شخص را با اطمینان به جواب میرساند در نظر گرفته شود.
اخطار: سوالات شک دار سوالاتی هستند که با اندکی تلاش میتوان تسلط خوبی برای پاسخگویی به آنها پیدا کرد. بنابراین لطفا صورت مسئله را پاک نکنید و به آسانی از کنار این گروه از سوالات عبور نکنید. بعد از هر آزمون با صبر و حوصله سعی در برطرف سازی شک و تردیدهای خود و ببرسی عمیق دو گزینه احتمالی برای تشخیص گزینه درست و نادرست نمایید. سعی کنید دلایلی برای نادرستی یک گزینه و درستی گزینه دیگر پیدا کنید و دیدگاهی منطقی نسبت به مباحث و دروس مختلف در ذهن خود ایجاد کنید. با اینکار برگ برنده در دست شما خواهد بود!
م: به معنای مهم است. این موضوع که یک مبحث مبحث یا سوال مهم است یا خیر، ارتباطی با میزان پیچیدگی یا وقتگیر بودن آن مبحث یا سوال ندارد، پس راه شناخت آن چیست؟ برای شناخت این قبیل مباحث یا سوالات میبایست به صحبتهای دبیر حین تدریس که برای مثال میگوید از این مبحث هم در امتحان و هم در کنکور سوال مطرح میشود، توجه کرد یا هنگام بررسی نمونه سوالات امتحانی و آزمونهای مختلف دانش آموز متوجه میشود از بعضی از مباحث هر سال سوال مطرح میشود و یا در هر آزمونی از یک مبحث مشخص به طور مستقیم یا غیر مستقیم سوال مطرح میشود. سوالات مهم ممکن است جز سوالاتی باشد که دانش آموز تسلط یا ضعف داشته باشد.
راهکارها: مباحث و سوالات مهم را باید هر بار با توجه به جزوه و کتاب و تحلیل آزمون به خوبی بررسی کرد و تسلط باید در مورد این سوالات به تدریج افزایش یابد. چون دانش آموز میداند که بعدا در آزمون حتما به تسلط در این مبحث نیاز دارد پس خود را برای آن آماده میکند. به عبارت بهتر وقتی شخصی میداند در آینده به پول نیاز پیدا میکند، تلاش میکند در زمان حال پس انداز کند و پس انداز خود را افزایش دهد، در نتیجه دانش آموز باید سعی کند از هر فرصتی برای افزایش پس انداز علمی خود استفاده نماید. برای شناخت بهتر سوالات و مباحث مهم میتوان از کتابهای سوالات پرتکرار استفاده کرد، چراکه در این کتابها در کنار هر سوال تعداد دفعات تکرار آن در امتحانات نیز درج شده است. همچنین بارم هر مبحث در سوالات امتحانی نشانگر اهمیت آن مبحث است.
اخطار: دانش آموز تحت هیچ شرایطی مطالب مهم یک درس را حذف نکند و برعکس زمان ویژه ای برای مطالعه و تمرین این مباحث چه به صورت تشریحی و چه به صورت تستی در نظر بگیرد تا اعتماد به نفس کافی در هنگام مواجه شدن با آنها را داشته باشد.
ن: به معنای ناقص است. مطالعه ناقص باعث میشود دانش آموز تا نیمه راه حل یک سوال پیش برود و زمان لازم برای پاسخگویی به یک سوال را صرف نماید، اما در نهایت توان پاسخگویی به آن سوال را نداشته باشد و با ناامیدی به سراغ سوالات بعدی برود. در نتیجه اثر منفی این مورد نه تنها سوال مربوط به همان مبحث را تحت تاثیر قرار میدهدبلکه پاسخگویی به سوالات پس از آن را نیز با مشکل مواجه میکند.
دلایل: یکی از دلایل مطالعه ناقص میتواند تنظیم نامناسب زمان مطالعه باشد که ممکن است 50 درصد اول درس با وسواس شدید و چند بار پیاپی خوانده شود، اما 50 درصد دوم چون وقت و حوصله کافی وجود ندارد با عجله و سطحی خوانده شود. دلیل دوم دید نداشتن نسبت به موضوع و مبحث است، برای مثال دانش آموز چون نمیداند به چه سبک و سیاقی قرار است از مطلب موردنظر سوال مطرح شود، با بی توجهی آن مبحث را مطالعه میکند و در صورت مواجه شدن با سوال مربوطه از پاسخگویی عاجز میماند.
راهکارها: دانش آموز باید حتما توجه داشته باشد که تمامی بخش های کتاب باید با دقت و تمرکز مطالعه شوند. برای داشتن اطلاعات کافی از سوالاتی که از هر مبحث مطرح میشود لازم است دانش آموز یک کتاب کمک درسی در کنار جزوه و کتاب درسی داشته باشد. دو نمونه از بهترین منابعی که در این مورد میتوان پیشنهاد کرد برای تمرین سوالات تشریحی کتاب سوالات پرتکرار و برای تمرین سوالات تستی کتاب آبی است.
با استفاده از تکنیک ف.ش.م.ن و طبقه بندی سوالات به چهار گروهی که به تفصیل توضیح داده شد، در مرحله بعدی دانش آموز میتواند به وضوح وضعیت خود را ببیند و تعیین کند که در چه مباحثی مسلط است و در چه بخشهایی ضعف دارد. در نتیجه ذهن دانش امروز درگیر رفع نقایصی میشود که وجود دارند و از دوباره کاری و هدر رفتن بیهوده وقت جلوگیری میشود.
با آرزوی توفیق برای دوستان پرتلاشم...