لس گونهیی ویژه از بادرفت است که شامل بیش از 70درصد فورش است و با اندکی از مصالح رسی و ماسهیی همراهی میگردد. لس رنگ متمایل به قهوهیی داشته و تحکیمشدگی (consolidation) ضعیفی دارد. لایهبندی و درزههای تکتونیکی در لسها وجود ندارد. ولی ترکهای مویی (hair crack) به صورت قائم کم و بیش قابل مشاهده اند.
لسها چون از فورش و رس تشکیل شده اند، دارای توان جذب و حفظ رطوبت هستند و به همینرو، زمینهای زیرپوشش آنها برای کشاورزی مطلوب و مناسبند.
ریختشناسی لسها شامل تپه های ملایم، گرد و محدب می باشد. وجود کربنات کلسیم و مصالح ریزدانه در انباشته های لسی موجب پایداری میشود به همین علت، لس در ترانشه های نزدیک به قائم به نسبت پایدار باقی میماند.
لس در شمال خاوری ایران (مازندران – گلستان – خراسان) توسعه دارد. در دره نکا و دره اترک لس با بیشترین ستبرا تشکیل شده است. (با ستبرای حدود 50 متر).
لسهای ایران نهشته های بادرفتی حاشیه یخچالی اند و از نظر زمانی به دوره یخچالی وورم نسبت داده میشوند. درمورد خاستگاه لس های ایران نظرات تا حدودی متفاوت است . باتوجه به جهت بادهای چیره در شمال ایران (که بیشتر شمالی – شمالی باختری است)، خاستگاه این بادرفتها را از رسوبات سیلابی و تپه های ماسه یی حاشیه فرو افتادگی دریای خزر می دانند. برخی دیگر نیز خاستگاه لسهای ایران را از مناطق شمال باختری درنظر میگیرند.
برای تشکیل لس سه شرط اساسی باید وجود داشته باشد:
- منابع بزرگ فورش (درمبدأ)
- جریان باد نیرومند جهت حمل بادرفت ها (در مسیر)
- بستر مرطوب یا تله رطوبتی (درمقصد)