ترصیع و موازنه-ایستگاه هفدهم آرایه-ادبیات فارسی-سمیرا معروف

درود به دوستان گل کنکوری😊

من سیده سمیرا معروف هستم. رتبه 168 کنکور انسانی . قراره توی این قسمت باهم مهم ترین نکات ارایه های ادبی کنکور و تساتای نمونه رو با تحت عنوان "ایستگاه کوئیک مرور ارایه ها" داشته باشیم که مطمعنم مرور کردن نکاتشون قبل از ازمون هاتون بسیار کمکتون میکنه که تست های مهم ارایه ادبی رو بدون غلط پاسخ بدید . به مرور ارایه های تخصصی رشته انسانی رو هم قرار میدیم تا دوستای عزیز هر سه رشته بتونن از مطالب استفاده کافی و وافی رو ببرن.

لینک ایستگاه قبلی:

ایهام-ایستگاه شانزدهم آرایه-ادبیات فارسی-سمیرا معروف

تعریف

موازنه: در ابیات و جملاتی به وجود می آید که واژگان آن  دو به دو سجع متوازن یا متوازی دارند.

ترصیع: در ابیات و جملاتی به وجود می آید که همه واژگان آن دو به دو سجع متوازی باشند.

چند نکته:

1-اکثر موازنه ها در شعر.در دو مصرع متفاوت شکل می گیرند.

2-موازنه میتواند بین دو نیم مصرع نیز باشد. 

مثال: 

گربنوازی به لطف/ور بنوازی به قهر( بین ا دوپاره این مصرع موازنه وجود دارد)

3-موازنه در نثر نیز مطابق موازنه در شعر. میتواند در2 جمله جداگانه وجود داشته باشد.

نکته: بین ترصیع و موازنه. ترصیع چون نوع سجع به کار رفته در آن بلیغ تر است(همه سجع ها متوازی اند) ارزش موسیقیایی بیشتری داشته و به نوعی شاخ تر است.

چند نمونه تست:

1-در کدام بیت آرایه «ترصیع» به کار رفته است؟

1-ز گُرز تو خورشید گریان شود  ...  ز تیغ تو بهرام بریان شود

 2-غلام نرگس مست تو تاجداران‌اند  ...  خراب باده ی لعل تو هوشیاران اند

3-گر عزم جفا داری، سر در رهت اندازم  ...  ور راه وفا گیری، جان در قدمت ریزم

4-ما برون را ننگریم و قال را  ...  ما درون را بنگریم و حال را

تحلیل تست: پاسخ صحیح گزینه4 است.

  همانطور که مشاهده میکنید سجع های متوازی زیر یکدیگر قرار گرفته اند)

 2-آرایه‌ی به‌کار رفته در ابیات زیر موازنه یا ترصیع است، به‌جز در بیت............ 

1-ز جفای تو حزینم، جز عشقت نگزینم / هوسی نیست جز اینم، جز این کار ندارم

 2-چنان وزید ز بستان نسیم فصل بهار / کزان رسید به یاران شمیم وصل بهار   

3-گر تو فصیحی همه مناقب او گوی / ور تو دبیری همه مدایح او خوان

4-ذرّه نماید به جنب قدر تو گردون / قطره نماید به پیش طبع تو دریا

تحلیل تست: پاسخ صحیح گزینه1 است.

پاسخ تشریحی:در گزينه‌ی 1، هيچ‌يك از آرايه‌های ترصيع يا موازنه وجود ندارد. از همان ابتدای مصراع‌ها، كلمات پس اين بيت موازنه و ترصيع ندارد

بررسي ساير گزينه‌ها:

گزينه‌ی 2: ترصيع دارد. تك‌تك كلمات مصراع اول با معادل خود در مصراع دوم سجع متوازی دارند.

گزينه‌های 3 و 4: موازنه دارند. تك‌تك كلمات مصراع اول با معادل خود در مصراع دوم هم‌وزن هستند.

3-در کدام گزینه، آرایه‌ی ترصیع به‌کار رفته است؟ 

1-هر کسی عاشق کاری ز تقاضای من است / پس چه شد کار جزا را که تقاضا نکنم؟!

2-بپویید و آن توشه‌ی ره کنید / بکوشید تا رنج کوته کنید

 3-بهاری کز دو رخسارش همی شمس و قمر خیزد / نگاری کز دو یاقوتش همی شهد و شکر خیزد  

4-زمین گلشن از پایه‌ی تخت توست / جهان روشن از مایه‌ی بخت توست 

تحلیل تست:پاسخ صحیح گزینه4 است.

پاسخ تشریحی: 

فقط در گزينه‌ی 4 واژه‌های دو مصراع دو به دو با هم سجع متوازی دارند

دقت كنيد كه گزينه‌ی 3 آرايه‌ی موازنه دارد، تك‌تك كلمات مصراع اول با معادل خود در مصراع دوم هم‌وزن هستند. همه‌ی كلمات اين بيت نيز سجع متوازی دارند، به‌جز كلمات «شمس» و «شهد» كه در حروف انتهايی متفاوت هستند و همين باعث می‌شود كه سجع متوازی نداشته باشند، پس این بیت ترصیع ندارد.

سیده سمیرا معروف

رتبه168کنکور انسانی 99

دانشجوی حقوق دانشگاه خوارزمی تهران