سلام یازدهمی های عزیز،
امروز میخوایم با هم قواعد اسلوب شرط و ادواته (درس 3 عربی 2 )رو یاد بگیریم.
در انتها دو تست کنکور 1400 رو با هم حل میکنیم،حواستون باشه که، اول خودتون به تست ها پاسخ بدید بعد پاسخنامه رو با دقت بخونید.
ُاسْلوبُ الشَّرْطِ وَ أَدَواتُه
اسلوب شرط دارای سه رکن است:
الف: ادات شرط ب: فعل شرط ج: جواب شرط
مَن | یُحاوِل کثیراً | یَصِل اِلی هَدَفِه |
ادات شرط | فعل شرط | جواب شرط |
ترجمه: هرکس بسیار تلاش کند، به هدفش می رسد.
ادوات شرط دو دسته اند:
1ـ ادوات شرط عامل : عامل یعنی در روی حرف آخر تأثیر دارد.
2_ ادوات شرط غیر عامل : غیر عامل یعنی در روی حرف آخر تأثیر ندارد
نکته: ادوات شرط عامل ؛ یعنی ادواتی که قبل از فعل (مضارع ـ ماضی ) می آیند ،این ادوات عبارت اند از : (مَنْ، مَا ، إنْ)
نکات مربوط به (مَنْ) شرط :
1 ـ (مَنْ) شرط به معنای ( هرکس ـ هرکه ـ هر آن که ) می باشد گاهی به معنی (کسی که) نیز می آید .
2ـ (مَنْ) شرط اسم میباشد و معمولا نقش (مبتدا) میگیرد وخبرِ (مَنْ) همیشه به صورت جمله فعلیه می باشد.
4ـ (مَنْ) شرط ، در صورتی که نقش مبتدا داشته باشد بعد از آن همیشه فعل به شکل مفرد غایب یعنی (هُوَ یفعل ـ هِیَ تفعل) می آید.
5ـ (مَنْ) شرط جزو اسم های (نَکِرَه) میباشد (نکره را بعدا خواهیم خواند)
6ـ جمله ای که در آن (مَن) شرط وجود دارد ونقش مبتدا می گیرد خودش به تنهایی یک جمله محسوب می شود.
پس عبارت (مَنْ یُحاوِلْ کَثیراً، یَصِلْ إلَی هَدَفِهِ ) سه جمله است .
7ـ در جمله هایی که (مَن) شرط وجود دارد و (مَن) شرط نقش مبتدا داشته باشد باید آن (مَن) شرط را یک جمله اسمیه در نظر بگیریم.
(مَنْ) انواعی دارد که باید آن ها را از هم تشخیص دهیم :
الف) مَنْ شرط که همیشه در آغاز جمله می آید و بعد از آن معمولا دو جمله به نام های فعل شرط و جواب شرط قرار می گیرد ، بیشتر فعل مضارعی بعد آن قرار می گیرد ، که آن فعل مضارع آخرش ساکن ـْـ است.
مَن | یُفَکِّرْ قَبْلَ الْکَلام | یَسْلَمْ مِنَ الْخَطَأِ غالِباً |
ادات شرط | فعل مضارع(فعل شرط) | فعل مضارع(جواب شرط) |
ترجمه: هرکس قبل از سخن گفتن بیندیشد غالبا از اشتباه سالم می ماند.
ب) مَنْ پرسشی که در آغاز جمله می آید وبه معنی (چه کسی ـ چه کسانی، کیست) می باشد ؛اگر بعد از آن فعل مضارعی بیاید، حرف آخر آن فعل مضارع ضمه ـُ یا (ن) می باشد.
مَن مِنکُم کَانَ یَسُوقُ السَیَّارَةَ ؟ : چه کسی از شما خودرو را می راند ؟
نکته: اگر بعد از مَن که در ابتدای جمله است ضمیر منفصل یا اسم قرار گرفته باشد آن مَن حتما پرسشی است.
مَن هُوَ قَالَ الحَق : چه کسی حق را گفت؟
ج) مَنْ (کسی که ـ کسانی که) که در عربی به آن اسم موصول عامّ می گویند همیشه در وسط جمله می آید یعنی با آن مَن معنای جمله کامل می شود.
أعْلَمُ النّاسِ، مَنْ جَمَعَ عِلْمَ النّاسِ إلَی عِلْمه: داناترین مردم کسی است که دانش مردم را با دانش خود جمع کند.
نکته : بعد از مَن به معنی (کسی که ـ کسانی که) بیشتر جمله (فعلیه ـ گاهی اسمیه) وگاهی اوقات قید(جار ومجرور ـ قید زمان ومکان) نیز قرار می گیرد.
شَرُّ النّاسِ مَنْ لا یَعْتَقِدُ الامانَةَ وَ لا یَجْتَنِبُ الْخیانَةَ : بدترین مردم کسى است که پایبند به امانت نباشد و از خیانت دورى نکند.
یا مَنْ فِی البِحارِ عَجائِبُهُ : ای کسی که شگفتی هایش (یت) در دریا هاست.
اگر مَن (کسی که ـ کسانی که) بعد از مبتدا بیاید خودِ مَن حتما نقش خبر می گیرد وآن را از نوع خبرِ مفرد در نظر می گیریم.
نکته: نباید مِن که حرف جر است را با مَن اشتباه گرفت.
نکات مربوط به ما شرط:
1ـ (ما) شرط به معنی (هرچه ـ هر آن چه) می باشد وهمیشه در اول جمله می آید .
2ـ (ما) شرط اسم است وبیشتر اوقات در نقش مفعول ظاهر می شود
3ـ (ما) شرط جزو اسم های (نکره) می باشد
4ـ در جمله هایی که (ما) شرط وجود دارد باید آن جمله را فعلیه در نظر بگیریم.
مَا تَزْرَعْ فی الدُّنیا، تَحْصُدْ فی الْآخِرَةِ: هرچه در دنیا بکاری، در آخرت درو می کنی.
+در سوالات کنکور ، انواع (ما) مطرح شده پس آشنایی با انواع (ما) حائز اهمیت است.
انواع ما:
1 -شرط یا جازمه (جازمه را در ادامه خواهیم خواند) : همیشه در اول جمله و بر سر دو فعل مضارع و گاهی ماضی می آید و آخر فعل های مضارع را ساکن ـْـ می کند یا (ن) آن فعلِ مضارع را حذف می کند
ما تَفعَلُوا مِن خَیرٍ یَعلَمْهُ الله : هرچه از نیکی انجام بدهید خداوند آن را می داند.
2 -ما (آن چه ، چیزی که) : که در زبان عربی به آن اسم موصول عامّ می گویند، می تواند هر جای جمله به کار برود. واز نظر معرفه و نکره آن را معرفه در نظر می گیریم ،فعل مضارع بعد از این (ما) به هیچ عنوان آخرش ساکن نیست و نون آخر فعل مضارع را حذف نمی کند ومعمولا در وسط جمله می آید.
﴿لِمَ تَقُولُونَ مَا لا تَفعَلُونَ﴾ : برای چه می گویید آنچه را که انجام نمی دهید
ما أَطلبُ منک هو قراءةُ الدروسِ: آن چه از تو می خواهم تنها خواندن درس هاست.
نکته : در صورتی که (ما) ی موصول در اول جمله آمده باشد حتما نقش مفعول دارد.
3_ (ما) پرسشی : همیشه در اول جمله می آید وبه معنی : (چه چیزی ـ چه چیزهایی ـ چیست) می باشد.
ما هو فی یدکَ؟ :چه چیزی در دستت است ؟
4_ (ما) حرف منفی: این (ما) برای منفی کردن فعل ماضی و گاهی مضارع به کار می رود
ما إنتَشَرَ الخبرُ :خبر منتشر نشد.
ما یُرِیدُ الله لِیَجعَلَ عَلَیکُم مِنَ الحَرَجِ: خداوند نمی خواهد تا شما را در سختی وتنگنا قرار بدهد.
نکته: ممکن است (ما) ی منفی بر سر جمله اسمیه نیز بیاید.
ما عندی صداعٌ سردرد ندارم.
نکته : در هر جا بعد از (ما) حرف (الا) بافاصله آمده باشد آن (ما) حتما منفی می باشد.
ما المَالُ والبنونَ إالّ ودائعُ: دارایی وفرزندان چیزی نیستند جز امانت هایی (دارایی وفرزندان فقط امانت هایی هستند)
5ـ (ما) ی تعجب که بعد از آن همیشه وزن ( أَفعَلَ) می آید : ما أَجمَلَ آبیدرَ وطبیعتَها
نکته: توجه داشته باشید بعد از وزن (أَفعَلَ) هر گز فاعل نمی آید بلکه مفعول قرار می گیرد
ما أکثَرَ الازهارَ فی الطبیعةِ :گل ها در طبیعت چه زیادند
6 -مای کافه: مستقیما به إنَّ و أنَّ متصل می شود در این صورت إنّما به معنی (تنها ـ فقط) می باشد وأنَّما به معنی (که ـ این که) می باشد.
إنَّما الناسُ لِاُمٍّ وَلِاَبٍ :مردم تنها از یک پدر ومادر هستند
إعلموا أنَّما الحیاة الدنیا لهو ولعب: بدانید که زندگی دنیا سرگرمی وبازیچه است
نکته: بعد از مای کافه اگر اسم آمده باشد آن اسم حتما نقش مبتدا می گیرد
إنّما العلمُ فریضة :علم فقط یک واجب دینی است
توجه: (ما) ی کافه و (ما) ی منفی ،حرف می باشند ونقش نمی پذیرند اما بقیه (ما) ها اسم هستند ونقش می پذیرند.
نکات مربوط به (إنْ) شرط:
1ـ در میان ادات شرطِ عامل، (إنْ) حرف است ونقش نمی پذیرد ومعنی (اگر ـ هرگاه ـ چنان چه) دارد
2ـ عبارتی که در آن (إنْ) شرط وجود دارد حتما فعلیه می باشد .
3ـ نباید (إنْ) شرط را با (أنْ) که بعد از آن فعل مضارع منصوب می آید اشتباه گرفت (إنْ) شرط در اول می آید اما (أنْ) در وسط جمله می آید
4ـ اگر درعبارتی در وسط جمله (و إنْ) دیده شود آن را حرف شرط در نظر بگیرید
قُلِ الحَقَّ وإنْ کَانَ مُرّاً :حق بگو اگر چه تلخ باشد
5ـ اگر در عبارتی در وسط جمله (و الا) دیده شود در اصل (و إن + لا) بوده است پس آن را جمله شرطی در نظر بگیرید
6ـ هر گاه (و إن) در وسط جمله دیده شود می گوییم در این گونه موارد جواب شرط حذف شده است
قُم عَنْ مَجْلسِکَ لِأبیک ومعلمکَ وإن کنتَ امیراً :به خاطر معلم و پدرت از جایت برخیز هرچند فرمانروا باشی
توضیح اسلوب شرط
تمام ادوات شرطِ عامل بر سر جمله فعلیه می آیند.
فعل شرط : به فعلی (مضارع ـ ماضی) که مستقیماً بعد از ادات شرط می آید فعل شرط می گویند.
نکته: فعل شرط اگر مضارع باشد باید مجزوم گردد؛ مجزوم یعنی حرف آخِر آن فعل مضارع یا ساکن باشد یا (ن) نداشته باشد
مَنْ لا یَسْتَمِعْ إلَی الدَّرسِ جَیِّداً یَرْسُبْ فی الِامْتِحانِ : هرکس خوب به درس گوش فرا ندهد در امتحان مردود می شود
﴿إنْ تَنْصُرُوا الله یَنْصُرْکُم وَ یُثَبَّتْ أقدامَکُم: اگر الله را یاری کنید شما را یاری می کند وگام هایتان را استوار می سازد
نکته: اگر فعل مضارعی حرکت حرف آخِر آن کسره ـِـ باشد آن فعل مضارع حتما در اصل ساکن ـْ بوده است.
مَن یَطلُبِ الجَنةَ فَلیَعمَل عَمَالً صَالِحَاً : هرکس بهشت را بخواهد پس باید کاری نیکو انجام بدهد
نکته: اگر فعل شرط، فعل ماضی باشد نیازی نیست که حرف آخر فعل ماضی را ساکن کنیم زیرا فعل های ماضی به هیچ عنوان حرکت آخر آن ها تغییر نمی کند.
مَن فَکَّرَ قَبْلَ الْکَالمِ، قلَّ خَطَؤُهُ: هرکس پیش از سخن گفتن بیندیشد، خطایش کم می شود.
نکته: میان فعل شرط وادات شرط فقط (لا) ی منفی و (لَمْ) می تواند فاصله بیندازد
نکته: اگر بعد از فعل شرط فعل دیگری (فعل دومی) آمده باشد وقبل از آن فعل (یعنی فعل دوم ) یکی از حرف های (وَ ـ فَـ ـ ثُمَّ) آمده باشد ،نباید آن(فعل دوم) را جواب شرط در نظر گرفت بلکه به آن معطوف به فعل شرط می گویند.
إنْ تَدرُس فِی المَدرَسَةِ وَ تَجتَهِد کَثِیراً تَنجَح فِی الامتِحَاناتِ: اگر در مدرسه درس بخوانی و بسیار تلاش کنی در امتحانات موفق می شوی
نکته: اگر فعل شرط، مضارع باشد در ترجمه آن فعل مضارع از (مضارع التزامی فارسی) استفاده می کنیم
مَن یُفَکِّرْ قَبْلَ الْکلامِ یَسْلَمْ مِنَ الْخَطَأِ غالِباً :هرکس قبل از سخن گفتن بیندیشد غالبا از اشتباه سالم می ماند.
نکته: اگر فعل شرط ماضی باشد در ترجمه آن فعل ماضی علاوه بر خود ماضی می توان از فعل (مضارع التزامی فارسی) نیز استفاده کرد
مَن فَکَّرَ قَبْلَ الْکَلامِ، قلَّ خَطَؤُهُ
هرکس پیش از سخن گفتن بیندیشد، خطایش کم می شود.
هرکس پیش از سخن گفتن اندیشید، خطایش کم شد.
جواب شرط : کلمه ای ست که بعد از فعل شرط با فاصله یا بدون فاصله می آید.
إنْ تَزْرَعْ خَیْراً، تَحْصُدْ سُروراً. اگر نیکی بکاری، شادی درو می کنی.
نکته: جواب شرط اگر مضارع باشد باید مجزوم گردد یعنی حرف آخِر آن فعل مضارع یا ساکن باشد یا (ن) نداشته باشد
وَ ما تُقدِّموا لِانفسکم من خیرٍ تجِدوهُ عِندَ الله :هر آن چه از نیکی برای خودتان پیش بفرستید آن را در نزد خدا می یابید
نکته: اگر جواب شرط، فعل ماضی باشد نیازی نیست که حرف آخر فعل ماضی را ساکن کنیم زیرا فعل های ماضی به هیچ عنوان حرکت آخر آن ها تغییر نمی کند.
مَن صَبَرَ عَلَی المَشَاکِلِ ظَفَرَ : هر کس بر سختی ها صبر کند، پیروز می شود
نکته: ممکن است جواب شرط همراه (فَـ) بیاید در این صورت به آن (فَـ)، فای جواب شرط می گویند
در موارد زیر (فَـ) ای جواب شرط می تواند بیاید که:
الف) هرگاه جواب شرط جمله اسمیه باشد باید قبل از آن جمله اسمیه حرف (فـَ) بیاید ومابعد (فـَ) را کلا جواب شرط در نظر می گیریم.
و مَن یَتَوَکَّل عَلَی الله فَـهوَ حَسْبُهُ : هر کس به خدا توکل کند در این صورت او برایش کافی است
ب) هر گاه در جواب شرط (سَ ـ سوف ـ لن ـ قد ) آمده باشد باید قبل از آن ها از (فَـ) استفاده کنیم. کلا مابعد (فَـ) را جواب شرط در نظر می گیریم.
إنْ تَقْرَأْ إنشاءَکَ أَمامَ الطُّلّابِ فَسَوفَ یَتَنَبَّهُ زَمیلُکَ الْمُشاغِبُ اگر انشایت را در برابر دانش آموزان بخوانی در این صورت همکلاسی اخلالگرت آگاه خواهد شد
ج) هر گاه در جواب شرط (إنَّ ـ أنَّ) داشته باشیم باید قبل از آن ها از (فَـ) استفاده کنیم در این صورت کلا مابعد (فَـ) را جواب شرط در نظر می گیریم
وَ ما تُنفِقُوا مِن خَیرٍ فَــإنَّ الله بِهِ عَلیمٌ :و هر آن چه از نیکی انجام دهید خدا به آن آگاه است (آن را می داند)
نکته: اگر جواب شرط همراه (فَـ) بیاید وبعد از (فَـ) فعل مضارع آمده باشد، آن فعل مضارع ،دیگر نباید مجزوم بگردد
مثال : مَن یَجتَهِد فِی الدَرسِ فَــیَنجَحُ : هرکس در درس تلاش بکند در این صورت موفق می شود.
نکته: اگر جواب شرط مضارع باشد در ترجمه آن فعل مضارع از (مضارع اخباری فارسی) استفاده می کنیم
نکته: اگر جواب شرط ماضی باشد در ترجمه آن فعل ماضی علاوه بر خود ماضی می توان از فعل (مضارع اخباری فارسی) نیز استفاده کرد
نکته: جواب شرط چه ماضی ، چه مضارع را می توان به شکل آینده نیز ترجمه کرد
مَن صَبَرَ عَلَی المَشَاکِلِ ظَفَرَ : هر کس بر سختی ها صبر کند، پیروز می شود (پیروز خواهد شد)
ادات شرط غیر عامل (بی تأثیر):
به کلمات ( إذا ـ لو ) ادات شرط غیر عامل می گویند .این دو ادات شرط غیر عامل هیچ اثری بر روی فعل مضارع ایجاد نمی کنند. فقط معنای جمله را به شرطی تبدیل می کنند.
وَ إذا خاطَبَهُمُ الْجاهِلونَ قالوا سَالما: و هرگاه (افراد) نادان آن ها را مورد خطاب قرار بدهند سخنی نرم و آرام می گویند
لَو کنتَ عَبدَاً لِلهِ لَاستَحیَیتَ مِنَ الله اگر بنده خدا باشی (بودی) از الله شرم می کردی
نکته: در عبارت هایی که (لو) شرط داریم جواب شرط را به شکل ماضی استمراری ترجمه می کنیم.
حالا بریم سراغ تست های کنکور:
تست 169 عربی اختصاصی کنکور 1400 :
_ما اَسرَعَ تلوثُ الهواء فی تخریب بیئتنا إن لم یتحق التوازن فیها، فهو مهدد للبشریة :
1) اگر تعادل در محیط زیست محقق نشود چقدر آلودگی هوا برای خراب شدن محیط زیست ما سریع، و برای بشریت چقدر تهدید کننده می باشد
2) آلودگی هوا در خراب کردن محیط زیست ما چقدر سریع است اگر تعادل در محیط زیست محقق نشود و این امر تهدید کننده ی بشریت است.
3) برای خراب شدن محیط زیست ما آلودگی هوا بسیار سریع است و برای بشریت تهدید کننده است اگر تعادل در آن محقق نشود.
4) آلودگی هوا برای خراب کردن محیط زیست ما سریع نیست اگر تعادل در آن محقق شود وگرنه بشریت را تهدید میکند.
تست 180 عربی اختصاصی کنکور 1400:
_ عین (ما) شرطیه فی المعنی:
1) ما تَنتخب من هذه الکتب فهی مُفیدة لک!
2) ما أرضی الآباء و الاُمهات إلا سعادة أولادهم!
3)ما مِن عالم یعمل بعلمه إلا و هو یری الخیرَ فی نتیجة عمله!
4) ما هو عمل التلمیذ الذی لا یدرس بعد اعلان نتائج الامتحانات!
پاسخ کلیدی تست ها:
تست اول: گزینه 2 صحیح است.
تست دوم: گزینه 1 صحیح است.
اگر نتونستید به این تست ها پاسخ صحیح بدید حتما یکبار دیگه این درسنامه رو به دقت بخونید تا دلیل اشتباهتون رو پیدا کنید.
برای دسترسی به نکات ترجمه درس 3 عربی 2 و نکات دیگر اسلوب شرط و ادواته به لینک های زیر مراجعه کنید.
نکات ترجمه عجائب المخلوقات-درس سوم عربی2:سارا معصوم زاده
اسلوب شرط و ادواته -عربی یازدهم:سارا معصوم زاده
موفق باشید.
نویسنده درسنامه: طهمورث سلیمانی ، دبیر عربی