زیست شناسی (biology) یکی از گستردهترین علوم پایه است و پایه علوم پزشکی محسوب میشود. تعاریف و اصطلاحات فراوانی در آن یافت میشود که نام بردن همه آنها در یک قالب چند خطی امکان پذیر نیست. به اختص...
سلول (Cell): کوچکترين واحد ماده زنده است که بالقوه ميتواند همه فرآيندهاي متابوليزم و همانند سازي را مستقلا انجام دهد.
کروموزوم (choromosome): رشته محتوي ژن موجود در هسته سلول که در جريان ميتوز و ميوز آشکار ميشود.
ژن (gene): قطعهاي از کروموزوم است که از نظر کنش يک واحد بيوشيميايي بشمار ميآيد، ژن به عنوان عامل وراثت است.
الل (Allel): دو شکل مختلف يک ژن است که در جاهاي مشابه بر روي کروموزومهاي همولوگ قرار دارند.
آنتي ژن (Antigene): ماده بيگانه ، معمولا پروتئيني که سبب توليد آنتي کور ويژهاي در بدن جانور ميشود.
آنابوليسم (Anabolism): مرحله ترکيب يا ساخت متابوليسم را گفته ميشود.
کاتابوليسم (Catabolism): به مرحله تجزيه متابوليسم گفته ميشود.
اتوتروف (auto troph): جانداري که ميتواند از مواد غير آلي ، مواد غذايي آلي بسازد.
بيومس (biomass): مقدار کل ماده زنده موجود در يک اکوسيستم يا يک واحد اکولوژيکي ديگر است.
ديپلوئيد (diploid): منظور عدد کروموزومي است که دو برابر تعداد کروموزومهاي سلول گامت يک گونه معين است.
گامت (gamete): سلول زايندهاي است که بايد با سلول زاينده ديگر ترکيب شود تا بتواند رشد کند. گامت طي تقسيم ميوز توليد ميشود.
آنزيم (Enzyme): کاتاليزور واکنشهاي بيوشيميايي است که باعث تسريع انجام واکنشها در موجودات زنده ميشود.
فيلوژني (phylogeny): مطالعه دودمان و رابطههاي تکاملي گروههاي جانداران است.
آنتي بيوتيک (antibiotic): يکي از ترکيبات آلي که توسط گونههاي مختلف ميکروارگانيزمها و گياهان توليد شده و براي گونههاي ديگر سمي است.
آپوپتوزيس (Apoptosis): مرگ سلولي برنامه ريزي شده که در آن يک سلول مرگ و تجزيه خود را به واسطه پيامهاي خارج سلولي يا برنامههاي موجود در ژنهاي خود و از طريق تخريب ماکرومولکولهاي خود به انجام ميرساند.
آدنوزين تري فسفات (ATP): ريبونوکلئوزيد تري فسفاتي که به عنوان دهنده گروه فسفات در چرخه انرژي سلول عمل ميکند.
کلون سازي (cloning): توليد تعداد زيادي مولکول DNA ، سلول يا موجود مشابه از يک مولکول DNA ، سلول يا موجود اجدادي . سيتوپلاسم (Cytoplasm): قسمتي از محتويات يک سلول در خارج هسته و در داخل غشاي پلاسمايي که شامل اندامکهاي سلولي است.
اسکلت سلولي (cytoskeleton): شبکه فيلماني که ساختمان و سازماندهي سيتوپلاسم را ايجاد ميکند. متشکل از فيلامانهاي اکتين ، ميکروتوبولها و فيلمانهاي حدواسط.
آندوسيتوز (endocytosis) : برداشت ماده خارج سلولي توسط قرار دادن آن در داخل يک وزيکول (آندوزوم) حاصل از تورفتگي غشاي پلاسمايي.
شبکه آندوپلاسمي (endoplasmic reticulum): يک سيستم وسيع از غشاهاي دو لايه در سيتوپلاسم سلولهاي يوکاريوتي ، کانالهاي ترشحي را دربرگرفته و اغلب ريبوزومها به آنها متصل ميباشد.
يوکاريوت (eukaryote): موجود زنده تک سلولي يا پر سلولي که داراي سلولهايي با غشاي هسته ، کروموزومهاي متعدد و اندامکهاي داخل سلولي ميباشد.
اگزوسيتوز(exocytosis): ادغام يک وزيکول داخل سلولي با غشا پلاسمايي و آزاد سازي محتويات وزيکولي به فضاي خارج سلولي.
انتشار تسهيل شده (facilitated diffusion): انتقال يک ماده قطبي از عرض يک غشاي بيولوژيک به کمک يک انتقال دهنده پروتئيني که به آن انتشار غير فعال يا انتقال غير فعال هم ميگويند.
ژنوم (Genome): تمامي اطلاعات ژنتيکي که يک سلول يا ويروس راکد ميکنند.
اطلاعات ژنتيکي (genetic information): اطلاعات وراثتي موجود در يک توالي از بازهاي نوکلئوتيدي DNA يا RNA .
گليکوليز (glycolysis): مسير کاتابوليکي که توسط آن يک مولکول گلوکز به دو مولکول پيروات شکسته ميشود.
هورمون (hormone): يک ماده شيميايي که به مقادير کم توسط بافت آندوکرين سنتز شده و بعد از انتقال به بافت هدف از طريق گردش خون ، به عنوان پيامبر در تنظيم فعاليت بافت يا عضو هدف ، عمل ميکند.
هيدروليز (hydrolysis): شکستن يک پيوند نظير يک پيوند انيدريدي يا پپتيدي ، با افزودن عناصر آب و توليد دو يا چند محصول.
پاسخ ايمني (immune response): ظرفيت يک مهرهدار در توليد آنتي باديهاي ضد يک آنتي ژن ، يک ماکرومولکول خارجي براي موجود زنده.
ليزوزوم (Lysosome): يک اندامک موجود در سلول يوکاريوتي که توسط يک غشا احاطه شده است. حاوي بسياري از آنزيمهاي هيدروليتيکي بوده و به عنوان مرکز تخريب و چرخش مجدد براي اجزاي غير ضروري عمل ميکند.
جهش ژني (Mutation): يک تغيير قابل وراثت در توالي نوکلئوتيدي يک کروموزوم.
تقسيم ميتوز (mitosis): يک فرآيند چند مرحلهاي در سلولهاي يوکاريوتي که منجر به همانند سازي کروموزومها و تقسيم سلولي ميشود.
ميتوکندري (mithochondrium): اندامک سيتوپلاسمي احاطه شده توسط غشا موجود در سيتوپلاسم سلولهاي يوکاريوتي ، حاوي سيستمهاي آنزيمي مورد نياز براي چرخه اسيد سيتريک ، اکسيداسيون اسيدهاي چرب ، انتقال الکترون و فسفوريلاسيون اکسيداتيو .
اسيدهاي نوکلئيک (nucleic acids): پلينوکلئوتيدهاي بيولوژيکي که در آنها ريشههاي نوکلئوتيدي در يک توالي اختصاصي توسط پيوندهاي فسفو دي استري به يکديگر اتصال دارند مانند RNA,DNA.
ويروس (virus): يک کمپلکس اسيد نوکلئيک - پروتئين ، خود همانند ساز ، عفونتزا که براي همانند سازي نياز به يک سلول ميزبان دارد. ژنوم آن ممکن است DNA يا RNA باشد.
ويتامين (vitamin): ماده آلي که به مقادير کم در رژيم غذايي بعضي از گونهها مورد نياز است معمولا به عنوان جزئي از يک کو آنزيم ، عمل ميکند.
آنتريدي (Antheridium): اندام جنسي نر در جلبکها ، قارچها ، بريوفيتها و سرخسها.
آميلوپلاست (Amiloplast): پلاستهاي بيرنگ که در آندوسپرم دولپهايها و اندامهاي اندوختهاي مانند غدههاي سيب زميني يافت ميشود.