طراحي و ساخت سازههاي خاص و سمبليک همواره در همه کشورها مرسوم بوده و معمولا اين سازهها به طرحهايي ماندگار در تاريخ آن کشور تبديل شدهاند. در طول تاريخ بسياري از سازهها در کشورهاي مختلف جهان بودهاند که کاربري چندان ويژهاي نداشته، اما تنها به سبب طراحي خاص و نمادين به يک سازه تاريخي و ماندگار و گاها به نماد يک شهر يا کشور تبديل شدهاند. براي مثال هرگاه اسم "پاريس" بيايد، خواه ناخواه ياد برج "ايفل" در ذهنمان تداعي ميشود و يا "کاخ کرملين" ما را به ياد "مسکو" مياندازد.
از جمله مکانهايي که در بسياري از نقاط جهان براي آن سازههاي خاص طراحي و ساخته ميشود، دانشگاهها و به طور خاص سردر اصلي آنهاست که به نوعي نماد آن دانشگاه در سراسر جهان و نمايانگر اهداف و خط مشي دانشگاه است.
به گفته جامعه شناسان ايجاد يک سردر خاص يا يک نماد براي دانشگاه، باعث افزايش روحيه دانشجويان آن دانشگاه و به تبع آن افزايش اعتبار دانشگاه مورد نظر ميشود. به ديگر سخن، شهرت دانشگاه به نوعي بر اعتبار آن ميافزايد و ايجاد سردر خاص براي دانشگاهها خود ميتواند زمينه ساز افزايش شهرت دانشگاه شود.
در همين کشور خودمان طراحي زيبا و منحصر به فرد سردر اصلي دانشگاه تهران توسط زندهياد "کوروش فرزامي" باعث ماندگاري نماد اين دانشگاه در تاريخ آموزش عالي و يا حتي بناهاي تاريخي کشور شد. ديدن تصوير سردر اصلي دانشگاه تهران بر روي اسکناس 50 توماني ، بيشک باعث غرور دانشجويان اين دانشگاه ميشود.
در همين راستا بر آن شديم تا به بررسي سردر برخي از دانشگاههاي کشور و فلسفه شکلگيري و طراحي آنها بپردازيم.دانشگاه تهران:
سردر اصلي دانشگاه تهران در سالهاي 45 و 46 بر پايه طرحي از "کوروش فرزامي" يکي از دانشجويان دانشکده هنرهاي زيباي دانشگاه تهران که طرح وي در يک مسابقه طراحي دانشجويي به دستور رياست وقت دانشگاه برگزيده شد، ساخته شد. محاسب اين طرح "سيمون سرکيسيان" بود و ساخت آن را شرکتي ايراني به نام «شرکت آرمه» به پايان برد. سردر دانشگاه تهران امروزه تبديل به نمادي از آموزش عالي کشور ايران در دنياست.
درباره فلسفه طرح سردر دانشگاه تهران دو ديدگاه وجود دارد؛ برخي بر اين عقيدهاند که طرح سردر دانشگاه، الهام گرفته از تصوير خيالي دو پرندهاي است که بالهايشان را براي اوج گرفتن و برخاستن از زمين، باز کردهاند که "علم" و "دانش" به دو بال اين پرنده تشبيه شدهاند که ورود به دانشگاه با آن دو ممکن است و خروج از دانشگاه نيز با تقويت اين بالها موجب صعود افراد بر فراز اجتماع خود و پاسداري از آن ميشود.
اما عدهاي ديگر آن را به عنوان کتابي که به صورت باز در مقابل ديدگان گذارده شده باشد ميدانند که بيانگر ارزش مطالعه و تحقيق است.
به گزارش ايسنا، سردر اصلي دانشگاه تهران براي نخستين بار در سال 1388 با تمهيدات خاص براي جلوگيري از نفوذ آب به داخل سازه شسته شد.
دانشگاه علم و صنعت:
طرح سردر دانشگاه علم و صنعت ايران در يک مسابقه سراسري معماري در سال 1378 توسط استادان فن انتخاب و کار ساخت و عمليات اجرايي آن از حدود سال 82 آغاز شد.
طرح مذکور با نگاهي مدرن متشکل از دو پوسته بتني که هر يک شامل دوقوس است، طراحي شده که قوسهاي جناغي داخل، برگرفته از معماري اسلامي ايران بوده و قوسهاي سهمي گونه بيروني نمادي از علم و فناوري و يادآور معماري باستاني ايران است.
دانشگاه تربيت مدرس:
طرح نماد سردر دانشگاه تربيت مدرس درسال 1386 در فراخواني از سوي اين دانشگاه به مسابقه گذاشته شد و پس از ارائه طرحهاي گوناگون و داوري هيات داوران، طرح مهندس "رضا عبادي رجلي" و "سارا مجدي" به عنوان نماد برگزيده، انتخاب شد.
اين سردر نماد مشخصي از ورودي کاخ مداين تيسفون است که به علت ويژگي زيباي قوس اين کاخ، سالهاي متوالي است که مورد توجه معماران ايراني و خارجي قرار گرفته است. اين طرح برگرفته از معماري ايراني اسلامي است و فضاي علم و دانشاندوزي را تداعي ميکند. به اين ترتيب که از سمبل علم که کتاب است، گرفته شده و مانند يک کتاب طراحي شده است. از سوي ديگر به کارگيري نماي آجري و طاق سهمي در ورودي بنا، برگرفته از معماري ايراني است. از سوي ديگر طاق و طرفين آن با کاربندي و کاشي کاريها و همچنين نقوش اسلامي مزين شده است.
ساخت اين بنا به گفته مدير اين پروژه يک ميليارد تومان هزينه در برداشته است و ارتفاع آن در کنارها 12.30 متر و در مرکز 11.80 متر و از 4 پوسته تشکيل شده است. همچنين طول بنا 23 متر و عرض آن در بيشترين نقطه 8.90 متر است که در کمترين نقطه (مرکز بنا) به پنج متر ميرسد.
اين سازه در بهمن ماه سال 1388 رونمايي شد.
دانشگاه الزهرا (س):
سردر جديد دانشگاه الزهرا نيز که توسط مهندس مهدي مکينژاد در سال 84 طراحي شد در سال 1389 به بهرهبرداري رسيد.
بر روي سردر اين دانشگاه آيه از قران کريم درباره کسب علم نگاشته شده است. هدف از اين اقدام معنوي اين بوده که دانشجويان در زمان ورود به دانشگاه از زير آيه از قرآن عبور و روز پربرکتي را آغاز کنند.
به گفته رييس وقت دانشگاه ساخت اين پروژه حدود 200 ميليون تومان هزينه داشته است.
دانشگاه آزاد اسلامي:
آرم دانشگاه آزاد اسلامي که در دهه 60 و در همان سالهاي ابتدايي تشکيل دانشگاه طراحي و به تصويب هيات رييسه دانشگاه رسيده بود، متشکل از هفت قسمت است که يکديگر را باز تعريف ميکنند.
نشان يا آرم دانشگاه آزاد اسلامي از هفت قسمت آرم «محراب»، «کلمه (لا)»، «نوک قلم»، «بال پرنده»، «رحل»، «تلفيق سر درورودي دانشگاه تهران و حوزه علميه» و «کلمه دانشگاه آزاد اسلامي» تشکيل شده است.
مفاهيم و اهداف بکارگيري اين هفتگانه آرم دانشگاه آزاد اسلامي به قرار زير است:
1- محراب: نشانه عبوديت به باري تعالي و اين نکته که دانشگاه بايد معبد باشد.
2- کلمه (لا): مخفف (لا اله الا الله) است به معني نفي همه معبودها به جز خداوند تبارک و تعالي.
3- نوک قلم : اشارتي است به آيه شريفه (ن و القلم و ما يسطرون) به منظور تحصيل علم.
4- بال پرنده: به مفهوم آزاد بودن دانشگاه است و ترکيب دو بال پرنده نشان دهنده علم و تقوي.
5- رحل قرآن مجيد: مبين اسلامي بودن دانشگاه و الهام از تعاليم کتاب آسماني قرآن است.
6- تلفيقي است از سر در ورودي دانشگاه تهران و حوزه علميه که نشان دهنده سيستم آموزشي دانشگاه است.
7- کلمه دانشگاه آزاد اسلامي که با خط نستعليق نوشته شده و حتما بايد در جاي مورد نظر و با همين ترکيب استفاده شود.
اغلب دانشگاههاي آزاد از طراحي خاص اين دانشگاه براي سردر اصلي بهره مند هستند.
اما غير از دانشگاههايي که در شهر تهران قرار دارند، دانشگاههاي ديگر در شهرهاي ديگر نيز از طراحي خاص براي سردر خود بهره ميبرند که در حال حاضر اطلاعاتي از نحوه ساخت و يا فلسفه طراحي آنها در دسترس نيست.
از جمله اين دانشگاهها ميتوان به دانشگاههاي لرستان، سمنان، اروميه، بينالمللي امام خميني، علوم پزشکي کرمانشاه، فردوسي مشهد، قم، محقق اردبيلي و ... اشاره کرد.
