همه ماهيان به طبقه حيواناتي تعلق دارند که ما به آنها جانوران خونسرد ميگوييم و اين حيوانات داراي ستون فقرات هستند ماهيان با ساير جانوران خونسرد که در زير و ميان آب زندگي ميکنند و بهجاي شش از آبشش در تنفس استفاده ميکنند فرق دارند. بيشتر ماهيان بدني پوشيده از پولک و يک دم و باله هاي بادبزنيمانند دارند که تعادل ماهي را برقرار ميکند.
بدن يک ماهي مرکب از سر، تنه و دم تشکيل شده است، در محل اتصال تنه با سر دستگاه تنفسي ماهي قرار دارد. تنه با دم در انتهاي بدن ماهي در جاي باريکي اتصال پيدا ميکند. در سر يک ماهي دستگاههاي شعور و احساس قرار دارد. پوزهاي که در جلو واقع است چشمها در آن جا گرفته است يک جفت سوراخ بيني در دو طرف پوزه واقع است و داراي ساختمان بخصوصي براي ديدن در زير آب ميباشد.
جائيکه گوشهاي ماهي قرار دارد بهآساني ديده نميشود. اما گوش در داخل سر است دستگاه حقيقي شنوايي در ميان گوش و دستگاههايي که تعادل ماهي را حفظ ميکنند در داخل گوش قرار دارد. گوش ماهي در زير آب نيز صداها را ميشنود همانطور که ماهي با چشمان خود زير آب را ميبيند. علاوه بر اين در گوش دستگاه تعادل ماهي نيز قرار گرفته است.
بسياري از ماهيان در حقيقت سر و صداهايي براي خودشان ايجاد ميکنند، گرچه آنها صدا و صورت بيان کردن ندارند. يکي از دلايلي که گوش ماهيان بالاي سرشان نيست آنست که گوش مانع جهت جريان طبيعي آب ميگردد و اگر در جلو سر ماهي برآمدگي گوش باشد از سرعت ماهي بعلت برخورد بيشتر با آب کاسته ميشود و اگر دوکي شکل و بصورت باريک و طويل همانطور که بدن ماهي باشد حرکت در آب آسانتر صورت ميگيرد و ماهي خيلي طبيعي راه خود را طي و ميان آب شنا ميکند. انسان که ميخواهد زير دريايي بسازد از ماهيان تقليد ميکند و اژدرها (اَژدَر يک سلاح انفجاري پرتابي است که از دريا و در درون آب پرتاب ميشود) شبيه ماهي هستند.
گفتيم همه ماهي ها به طبقه حيواناتي تعلق دارند که ما به آنها جانوران خونسرد ميگوييم و اين حيوانات داراي ستون فقرات هستند ماهيان با ساير جانوران خونسرد که در زير آب زندگي ميکنند و بهجاي شش از آبشش استفاده مي کنند فرق دارند، اکنون مي خواهيم در ادامه شما را بيشتر با نوع زندگي اين آبزيان آشنا کنيم:
چشمان يک ماهي روي سطح سرش مسطح است و پوزهاش نشان ميدهد که ميتواند بخوبي سينه آب را بشکافد. بالههاي ماهي ميتواند آب را که در مقابلش قرار دارد جابجا و بسوي جلو حرکت کند. بالهها در دو سوي بالاي بدن ماهي قرار گرفتهاند . سطح بدن ماهي پر از پولک است.
يک ماهي با تکان دادن دمش شنا ميکند و در انتهاي دم خود پارويي دارد. دم ماهي در عقب بدن واقع شده و پارو به آن چسبيده است وقتي ماهي ميخواهد به سرعت شنا کند دمش را به سرعت به اين طرف و آن طرف حرکت ميدهد، بالههايي در بالا و پشت و وسط تنه ماهي همچنين زير دم که در حقيقت شبيه تيرک ته کشتي است که آنرا از غرق شدن مانع ميشود، قرار دارد. به همين سبب ماهي را بسوي بالا و راست و حتي در خط مسير قرار ميدهد. اين بالهها گاهي براي حرکت آرام بسوي جلو به کار ميروند.
بالههاي سينه در پيش بردن و به جلو راندن ماهي کمک ميکند و گاهي شناي حقيقي صورت ميگيرد، اما بيشتر ماهيان تعادل خود را با اين بالهها حفظ و حتي ترمز و کنترل ميکنند.
يک ماهي هنگام تنفس آب را به دهان فرو ميبرد و از دستگاه تنفسي مخصوص خود عبور ميهد و از شکافها و سوراخهاي دستگاه تنفسي - درست در عقب سر - بيرون ميدهد. خون درست زير پوست نازک قرار دارد. همانطور که آب از دستگاههاي تنفسي عبور ميکند، اکسيژن را از آب ميگيرد و داخل خون ميشود. سطح دستگاه تنفسي ماهي چينها و تاهاي پرمانند دارد. و اکسيژن بيشتري ميتواند بگيرد. چون آب از سوراخهاي دستگاه ششي عبور ميکند، در حرکت بدن ماهي بسوي جلو نيز کمک ميکند. در حقيقت نمونه سادهاي از جت است که به سمت جلو رانده ميشود همانطور که در قايقها و هواپيماهاي جت مورد استفاده واقع ميشود.
يک ماهي دستگاه ديگري مربوط به شنا در داخل بدنش دارد. يک کيسه بلند غشاء نقرهاي به نام بادکنک شنا که در طول روده ماهي قرار دارد. اين بادکنک از هوا پر و خالي ميشود. و هر ماهي در اعماق مختلف، اين کيسه را مورد استفاده قرار ميدهد، هنگاميکه بادکنک پر است ماهي بسوي بالا و سطح آب ميآيد، اگر بخواهد دوباره به پايين برود مقداري هوا را از بادکنک بيرون ميدهد و ماهي به آساني قادر به شنا در اعماق پايين خواهد بود.
برخي ماهيها از ماهيهاي ديگر تغذيه ميکنند يا جانوران کوچکتر مثل کرمها و ميگوها و يک نوع حلزون را و يا شبيه آنها را ميخورند. ماهيان ديگر گياهان و جانوران ميکروسکپي نزديک سطح آب را ميخورند.
اين مخلوقات پلانکتون Plankton ناميده ميشوند و غذاي بسياري از ماهيان را پلانکتونها تشکيل ميدهند. ماهيان ديگر سبزي و برخي ديگر روييدنيهاي دريا را ميخورند. پلانکتونها نيز غذاي خود را از موجودات ريزتر دريايي ميگيرند. خلاصه اينکه ماهيان بزرگتر ماهيان کوچکتر را ميخورند. اردک ماهي با دندانهاي بلند و تيز و عريض خود به زندگي ادامه ميدهد. گرگ رود جنوب آمريکا دندانهاي تيز به بلندي تيغ سلماني دارد. پيرانکا، با اينکه ماهي بزرگي نيست ولي دستهاي از آنها با هم ميتوانند به يک خوک مرده که ميان آب افتاده حمله کنند و گوشت آنرا در يک آن بخورند.
پولکهايي (شبيه سفال پشتبام) بدن ماهيان را پوشانيده است. در برخي مثل مارماهي پولکهايش خيلي ريز است و اينطور بهنظر ميرسد که اصلا پولک ندارد. در ماهيان ديگر شبيه استروژنها پولکها بزرگتر است و بدن ماهي گويي پوشيده از زره و لباس رزم است. پولک ممکن است سن ماهي را براي ما باز گويد. همانطور که نگاه کردن به حلقههاي مقطع چوب و درخت، سن آن را معين ميکند. در زمستان، هنگاميکه غذا کم است. پولکها به کندي رشد ميکنند و حلقهها خيلي با فاصله هستند. در تابستان پولکها به سرعت رشد ميکنند و حلقهها خيلي بهم نزديکتر است.
يک ماهي معمولي شبيه شاه ماهي به صورت گروهي زندگي ميکند يا دستهاي چند باهم به سر ميبرند.
در يک زمان معين از سال وقت تخم ريزي است. ماهيان ماده تخمهايشان را به آب ميريزند و نرها تخمها را بارور ميکنند. تخمها در ته دريا يا روي شن ميمانند و والدينشان آنها را نگهداري و مراقبت ميکنند. تخم شاه ماهي ميدرخشد. ماهياني که تخمهايشان را ترک ميکنند و از آنها مراقبت به عمل نميآورند بايد بيشتر از چند نوبت تخمگذاري کنند. چه هر بار تعداد بسيار فراواني از آنها پيش از اينکه نوزادها از تخم در آيند خورده ميشوند هر ماهي ماده شاه ماهي در حدود 50000 تخم در يک سال ميگذارد ماهي روغن 6000000 و يک نوع ماهي پهن 9000000 و ماهي لينگ 15000000 تخم در سال ميگذارند. همه والدين از تخمها مراقبت به عمل نميآورند، بلکه برخي ماهيها تقريبا بعد از بيرون آمدن از تخم نگهداري و مواظبت آنها را عهدهدار ميشوند.
در بسياري از انواع ماهيها والدين براي مدتي از فصل، نگهباني و مواظبت از تخمها را به عهده ميگيرند و بچهاي را که از تخم بيرون آمده مواظبت ميکنند.
برخي ماهيها لانههايي ميسازند و علفهاي بلند يا ساير گياهان آبي را مثل مواد ساختماني در ساختمان لانه بکار ميبرند.
برخي ماهيها شبيه کره ماهي تخمهايش را در اطراف تودهها ميگذارد و يکي از والدين معمولا ماهي نر از تخمها مراقبت و محافظت ميکند.
حال در اين قسمت مي خواهيم شما را با رنگ ماهي ها، طول عمر و سرعت حرکت آنها در آب آشنا کنيم:
رنگ ماهيان
ماهيان رنگهاي گوناگون دارند و معمولا رنگ ها به قصد حفاظت آنها از شر دشمنان ميباشد. بيشتر خانوادههاي ماهيها معمولا رنگهاي تيره دارند، مثل شاه ماهي، با اين رنگ آنها بهتر قادر به حفظ خودشان در برابر چنگال دشمن هستند و بهتر مي توانند خود را در ميان صخرهها و زير گياهان دريايي، پنهان کنند. در همه ماهيان رنگ ها معمولا در فصل تخم گذاري روشن تر ميشود. برخي ماهي ها در موقع تخم گذاري رنگي ميشوند که اين روشني رنگ در جنس ماده ظهور ميکند و انتظار مي رود براي حفظ جان خود از شر دشمن باشد. ماهيان نقاط گرمسيري، رنگارنگ تر از ساير نقاط و اغلب به رنگهاي محيط خود هستند.
ماهيان جزيره مرجان، رنگهاي خيلي روشن دارند به طوري که تشخيص آنها از مرجانهاي درخشنده دشوار است. اين قابليت در بيشتر ماهي ها و جانوران ديگر که خود را شبيه محيط خود در ميآورند وجود دارد که به آن سازش و انطباق با محيط گفته ميشود. سازش با محيط ، گاه در شکل بدني جانور نيز تغييراتي ميدهد. يک اسب دريايي که در آبهاي استراليا زندگي ميکند پوست خود را به رنگ يا رنگهاي اطراف خود در ميآورد تا خويش را از دشمن پنهان کند. همچنين ماهيان خود را حتي بصورت تکه اي از جلبک و علف دريايي در ميآورند. ماهياني که در درياي سازگار و در توده بزرگي از جلبک، در اقيانوس اطلس جنوبي زندگي ميکنند، ميتوانند خود را به صورت جلبک از لحاظ شکل و رنگ در آورند.
بيشتر خانوادههاي ماهيها معمولا رنگهاي تيره دارند، مثل شاه ماهي، با اين رنگ آنها بهتر قادر به حفظ خودشان در برابر چنگال دشمن هستند و بهتر مي توانند خود را در ميان صخرهها و زير گياهان دريايي، پنهان کنند.
بزرگترين ماهي شناخته شده وال شارک است که در نواحي مداري به سر ميبرد و 50 پا يا بيشتر طول بدن اين ماهي است و چيزي در حدود چند تن وزن دارد. شگفتآور به نظر ميرسد که خوراک اين جانوران غولآسا پلانکتونها هستند. آنها داراي دندان هاي متعددي ميباشند که اندازه شان بزرگتر از سر يک سنجاق است. بزرگترين ماهيان و جانوران گوشتخوار دريايي، دندانهاي سه گوش تيز و نازک آبي دارند.
ماهيان چقدر عمر ميکنند
پاسخ به اين سوال مشکل است. عمر ماهي سفيد فقط يکسال و در ديگر ماهيها افسانه گونه است. يک نوع ماهي کول باکپور تا 150 سال عمر ميکند. اين طول عمر قدري اغراق آميز است اما ماهي کول باکپور 50 تا 60 سال عمر ميکند.
سرعت
تندترين شناوران، شمشير ماهي است که 60 مايل در ساعت سرعت دارد. جالب است وقتي که با حداکثر سرعت ساير ماهيان مقايسه شود. شارک آبي 27 مايل تا 25مايل و استيکل بک 7 مايل سرعت دارد.