نویسنده: دکتر جودی ویلیس
تحقیق من در زمینه عصبشناسی کودک باعث شد به این نتیجه برسم که انجام یکسری بازیهای مشخص با کودکانتان میتواند آمادگی خیلی خوبی برای یادگیری خواندن ایجاد کند. خواندن برای مغز انسان یک فرآیند طبیعی نیست. ما با یک توانایی ذاتی برای فراگیری اجزای لازم جهت برقراری ارتباط لفظی متولد میشویم، اما این توانایی برای درک کلمات نوشته شده وجود ندارد. بررسیهای تصاویر مغزی نشان میدهد که خواندن، بخشهای مختلفی از مغز را درگیر میکند (یک مرکز مغزی جدا برای خواندن وجود ندارد). مغز انسان دادههای جدید را معنادار میکند و با الگویابی و مرتبط ساختن اطلاعات جدید با دادههای قبلی که در ذهن ثبت شدهاند، حافظه را میسازد.
برای ساختن حافظهی حروف و کلمات، مغز باید به اتصال دادههای جدید با الگوهای آشنا ادامه دهد. مهارتهای قوی الگوسازی به کودک شما کمک خواهد کرد تا الگوی موجود در حروف، کلمات و ساختار جملات را تشخیص داده و به خاطر بسپارد، چراکه آموختن این الگوها برای تبدیل شدن به یک خواننده حرفهای ضروری است. در اینجا به تعدادی از بازیهای الگویابی ذکر شده که میتوانید با کودکتان انجام دهید تا او را در تقویت توانایی خواندنش یاری نمایید اشاره میکنیم:
1. یادگیری ِمشاهدهی دقیق، اولین قدم برای ایجاد مهارتهای قوی الگوسازی است. با اشاره کردن به الگوها در هنر، طبیعت و زندگی روزمره، به فرزندتان کمک کنید که آنها را تشخیص دهد. این کار را میتوانید وقتی که با هم بیرون هستید، از طریق بازی «کارآگاه رنگ» انجام دهید. او را ترغیب کنید که هروقت یک ماشین قرمز میبیند، بگوید «قرمز». سپس از او بخواهید به دنبال رنگ دیگری بگردد. میتوانید «شکار شکل» را نیز بازی کنید؛ به این صورت که از فرزند خود بخواهید که شما را به اطراف خانه ببرد و به همهی چیزهای دایرهای شکل (یا مربع و ...) اشاره کند.
2. به کودک خود کمک کنید دسته بندی اشیا را تمرین کند. یادگیری مرتبط ساختن اشیا ناشناختهی قبلی با الگوها به کودک شما کمک میکند تا بر اساس الگوهای ذهنی موجود، مهارتهای لازم را برای پیشبینی آوای یک حرف ناآشنا یا معنای یک کلمهی ناشناس در خود پرورش دهد.
برای کار کردن روی این مهارت با کودکتان، آنها را ترغیب کنید اشیا را در دستههای معینی مرتب کنند، از قبیل مجموعهای از تصاویر یا حیوانات پلاستیکی کوچک، و برای هر گروه نامی انتخاب کنید. از فرزندتان بپرسید چرا اشیا را آنگونه مرتب کرده است.
3. به دنبال شباهتها و تفاوتها بین تصاویر و اشیا بگردید. وقتی در حال رانندگی در ماشین هستید یا با هم پیادهروی میکنید، از او بخواهید به ماشینهایی با چهار و دو در یا خانههایی با سقفهای مسطح و شیبدار اشاره کنند. تشویقش کنید تا سایر شباهتها و تفاوتهایی را که بین دو چیز، شاید مثلاً عکس خودشان در دو سن مختلف، متوجه میشود برایتان بیان کند و به این ترتیب بازی را پیچیدهتر کنید.
4. بازیهایی از نوع «کدام مثل بقیه نیست؟» را انجام دهید. با این کار کودک شما یاد میگیرد که چگونه کلمات و حروف با اجزای مشترک میتوانند به تشخیص کلمات جدید مشابه کمک کنند (منظور استفاده از کلمات همخانواده برای درک معانی آنها است). سه چیز، مثل سکه، را با هم در یک گروه قرار دهید که یکی از آن سه تا مثل بقیه نباشد و از کودکتان بپرسید که کدام یک متفاوت است. میتوانید با نامحسوس کردن تفاوت آن شئ با بقیه، بازی را پیچیدهتر کنید (سکههایی که همه به سمت خط هستند و یکی به سمت شیر است[1]).
5. سپس میتوانید وارد مرحلهی دنبالهها شوید. تعدادی سکه را در یک خط ردیف کنید، برای مثال به ترتیب «پنی[2]- پنی- پنج سنت- پنی- پنی- پنج سنت...». از کودکتان بخواهید مطابق الگوی چیده شده، سکهی بعدی را انتخاب نماید. این کار هم مهارتهای الگویابیاش را برای خواندن شکل میدهد و هم مهارتهای ترتیبی را برای درک عدد، که اساس یادگیری علم ریاضی است.
یادگیری خواندن برای تمامی موفقیتهای تحصیلی ضروری است، اما اغلب یک چالش ترسناک برای کودکان میباشد. انجام بازیهای الگویابی، پایههای لازم جهت یادگیری را در اختیارشان قرار میدهد و این فرآیند را برایشان کمی آسانتر و لذتبخشتر میکند.
عکس: پاول همیلتون
ویراستار: پریا سلیمانی
1. در انگلیسی به جای شیر و خط از head و tail استفاده میکنند.
2. به سکههای یک سنتی در آمریکا پنی گفته میشود. (penny)