مطالعات روانشناسان نشان میدهد همیشه انگیزههای مثبت برای انسان انگیزههای قویتری هستند. رسیدن به موفقیت و یافتن شادی و رفاه، انگیزههای قویتری نسبت به فرار از تنبیه هستند. دانستن این حقیقت بهطور حتم روی روشهای تدریس معلمان تاثیر خواهد گذاشت. این اصل به این معنی نیست که با رفتارهای ناهنجار برخورد نکنید، بلکه باید راههایی برای اصلاح و بهبود رفتارهای دانش آموزان پیدا کنید. تمام حرف این تکنیک این است که مداخلات و روشهای مثبت معلم برای اصلاح رفتار ناهنجار دانشآموزان، نسبت به مداخلات منفی تاثیر بیشتری خواهد داشت.
تکنیک شکلدهی مثبت تنها به دنبال تقویت رفتارهای مثبت نیست. با اینکه تقویت رفتارهای مثبت مهم است، ولی به تنهایی کافی نیست. بر اساس این تکنیک معلم روی رفتارهای منفی ولی با لحنی مثبت و آرام صحبت میکند. در حقیقت در این روش معلم درباره عیب های رفتار منفی صحبت میکند و به نوعی دانشآموز را برای اصلاح رفتار منفی با روشهای مثبت راهنمایی میکند. به طور کلی شش قانون زیر برای اصلاح رفتار از این طریق ضروری هستند:
1- در زمان حال زندگی کنید. به رفتارهای گذشته دانش آموزان یا سابقه آنها نگاه نکنید. سعی کنید قوانین و اصول اخلاقی را با نگاه به آینده توضیح دهید. به عبارتی معلم به جای پرداختن به کارهای منفی دانش آموز خاصی برای کل دانش آموزان درباره رفتارهای مثبت صحبت میکند و آنها را به انجام آنها تشویق میکند. مثلاً مسیر موفقیت با انجام چه رفتارهایی محقق خواهد شد یا اینکه در چه صورتی انسان می تواند در حال و آینده موفق شود.
2- بهترین را فرض کنید. وقتی عمل ناهنجاری از روی عمد انجام می شود، در بدترین حالت فرض کنید از روی عمد انجام نشده است و در مقابل همه دانشآموزان به طور مثبت درباره عمل مورد نظر صحبت کنید. مثلاً وقتی میخواهید درباره کار ناهنجار دانش آموزی صحبت کنید بگویید این کار درست نیست و انجام دادن آن را به تنبلی و حواسپرتی بعضی از دانشآموزان نسبت دهید، ولی سعی کنید نام کسی را نبرید. در این شرایط روی عمل هیچ دانش آموزی قضاوت نمی شود و تنها با نصیحت همه، سعی در اصلاح عمل مورد نظر میشود. علاوه بر این، اگر شما همیشه فرض خود را بر کار مثبت دانشآموزان بگیرید، اعتماد خود را به آنها نشان می دهید. برای اینکه اعتماد خود را بیشتر به دانشآموزان نشان دهید برای دستوراتی که به آنها میدهید و از آن اطلاعت می کنند، تشکر کنید. مثلاً بگویید از شما برای نشستن سر جایتان تشکر میکنم.
3- تا جایی که امکان دارد خطای دانشآموزان را در کلاس مطرح نکنید و سعی کنید تذکرات به صورتی باشد که نام فرد علنی نشود. در اکثر موارد ثابت شده این روش نتیجه بهتری از روشهای تنبیه آشکار دارد. این کار باعث میشود دانشآموز نسبت به عدم انجام خطای خود مسئولیتپذیری بیشتری احساس کند.
4- در مسابقات ورزشی یکی از وظایف هر مربی حفظ روحیه و انگیزه بازیکنان در مقابل حریف است که در هر کاری این روحیه و انرژی مثبت مورد نیاز است. معلمان خوب هم به جای اعلام عمومی خطای دانش آموزان سعی می کند توجه خود را به کارهای خوب دانش آموزان معطوف کند و در خلوت به دانش آموز خطاکار تذکر بدهد. یکی از نکاتی که باید در این زمینه توجه شود ایجاد یک روحیه مثبت در میان دانش آموزان برای انجام کارهای مثبت است.
5- دانش آموزان به خصوص در رده های سنی پایین تر دوست دارند استعدادها و توانایی های خود را نشان دهند. ایجاد یک فضای رقابتی برای عرضه این استعدادها، علاوه بر افزایش همکاری های گروهی باعث ایجاد محیطی رو به رشد می شود. در این فضای رقابتی ترس ذاتی دانش آموز از شکست کاهش پیدا می کند چون در کار گروهی شخص دیگران را در کنار خود احساس میکند.
6- در کلاس همیشه بحث های غیردرسی مربوط به آینده و هدف دانش آموزان در زندگی باشد. مثلاً وقتی می بینید دانش آموزان به خوبی در درس های خود تلاش می کنند، به آنها بگویید که شبیه دانشجویان دانشگاه کار می کنند یا اینکه بگویید احساس می کنید به کسانی درس می دهید که روسای جمهور آینده کشور هستند. این صحبت های آینده نگر موجب انگیزه بیشتر دانش آموزان خواهد شد.
منبع:
Lemov, Doug. Teach Like A Champion. San Francisco: Jossey-Bass, 2010. pp. 204-210