هيچ چيز براي والدين ناراحتکنندهتر از شنيدن صداي سرفه بچهها هنگام شب نيست. اين مشکل معمولا پدر و مادرها را نگران ميکند؛ طوري که حاضرند هر کاري انجام دهند تا هرچه زودتر سلامت کوچولويشان را ببينند اما در واقع سرفه رفلاکس طبيعي بدن است که به دليل تحريک مژههاي برونش و دستگاه تنفس، تحريک و توسط اعصاب مرکزي و تحريک ديافراگم ايجاد ميشود. توسط سرفه، مقدار زيادي ترشحات خارج ميشود تا راه هوايي باز شده و تنفس راحتتر انجام شود. سرفه بر اثر مکانيسم تحريک گاهي خفيف و گاهي شديد است اما علت سرفه هرچه باشد راههاي درماني خاصي براي آن وجود دارد که والدين بايد به آن توجه کنند. از زبان دکتر اکبر کوشانفر، متخصص کودکان و استاد دانشگاه علوم پزشکي شهيد بهشتي به تشريح علل گوناگون سرفه در کودکان و راههاي درمان آن را ميخوانيد.
سرفه خروسکي
فرزندتان با گرفتگي بيني به خواب ميرود اما فقط چند ساعت ميتواند بخوابد چون ناگهان با صداي سرفهاي شبيه خروس از خواب بيدار ميشود.
علت چيست: خروسک. اين سرفهها معمولا به دليل التهاب و تورم در قسمت پايين راه تنفسي، حلق، ناي و حنجره و معمولا بين کودکان ۶ ماه تا ۳ سال اتفاق ميافتد زيرا اين کودکان مسيرهاي تنفسي باريکتري دارند. اين مشکل معمولا دليل ويروسي دارد. اين سرفهها معمولا طي روز بهتر ميشود اما شبها دوباره برميگردد. در اين حالت خشونت در صداي کودک به وضوح مشخص است. خروسک ميتواند والدين را نگران کند اما در بيشتر مواقع ميتوان علائم آن را برطرف کرد.
به راهکارهاي شماره ۱، ۲، ۴، ۵، ۷، ۸ و۱۳ مراجعه کنيد.
سرفه خشک شبانه
کوچولوي شما در طول زمستان مدام سرفه خشک ميکند و اين مشکل شبها تشديد ميشود.
علت چيست: آسم و سرماخوردگي. در آسم راههاي هوايي تنگ شده و ريه ملتهب ميشود که همين، ترشح اضافه ايجاد ميکند. اگرچه بيشتر والدين فکر ميکنند که خسخس سينه علامت اوليه آسم است اما سرفههاي خشک شبانه اغلب بارزترين علامت کودک است. از علائم ديگر ميتوان به سرفه همراه با ورزش، آلرژي، سرماخوردگي يا هواي سرد اشاره کرد. سرفه آسمي زماني بايد مدنظر قرار گيرد که سرفه پايدار (مزمن) به وسيله سرما يا فعاليت تشديد شده يا در شبها بدتر شود.
به راهکارهاي شماره ۱، ۲، ۳، ۶، ۷، ۸، ۹ و۱۲ مراجعه کنيد.
سرفه همراه با خسخس
کودک شما چند روزي است سرما خورده و حالا سرفهاش صدادار است. به نظر ميرسد سريع نفس ميکشد و تحريکپذير شده است.
علت چيست: برونشيت. برونشيت اصطلاحي است که به التهاب لولههاي نايژهاي اطلاق ميشود. زماني که اين معابر تحريک ميشوند موکوس ترشح ميکنند که باعث ايجاد سرفه ميشود تا معابر هوايي پاک شود. در عفونت برونش، کودک وقتي آب دهانش را قورت ميدهد با ترشحات همراه است و تنفس برايش سخت است. گاهي اوقات علت بيماري ميکروبها هستند که معمولا با تب و سرفه شديد همراه است. در کودکان کمتر از ۴ سال ميتوان انتظار گوش درد هم داشت و در افراد ۴ سال به بالا سينوزيت ايجاد ميشود که تبديل به سينوزيت برونشي ميشود.
به راهکارهاي شماره ۱، ۲، ۷، ۸ و ۹ مراجعه کنيد.
سرفه قطاري
فرزند شما يک هفته است سرما خورده و گاهي اوقات بيش از ۲۰ ثانيه پياپي سرفه ميکند و همين باعث ايجاد مشکل در تنفس او ميشود.
علت چيست: سياه سرفه. علت اين بيماري نوعي باکتري است که با حمله به راههاي تنفسي در راههاي هوايي ايجاد التهاب شديد ميکند. معمولا به دنبال يک حمله شديد سرفه (که حتي ميتواند يک دقيقه طول بکشد) کودک يک دم صدادار انجام ميدهد که به اصطلاح به آن Whoop ميگويند که به دليل ورود هوا به داخل حنجره متورم ايجاد ميشود. در اين بيماري، علائم سرماخوردگي مانند تب، آبريزش بيني و درد مشاهده ميشود
.
به راهکارهاي شماره ۱، ۳، ۷، ۸، ۱۰ و۱۱ مراجعه کنيد.
سرفههاي خلطدار
وقتي فرزندتان سرفه ميکند، همراه با خلط است. علاوه بر اين، آبريزش بيني، گلودرد، اشک ريزش و بياشتهايي هم کودک را آزار ميدهد.
علت چيست: سرماخوردگي، سينوزيت و التهاب ريه. کودکان مبتلا به سرماخوردگي يا التهاب ريه معمولا سرفه ميکنند که ميتواند در بدترين شرايط يک تا ۲ هفته طول بکشد. از آنجايي که کودکان سيستم ايمني ضعيفي دارند در اثر تماس با ويروسها مدام بيمار ميشوند و گاهي برخي خانوادهها ميگويند فرزندشان در سال ۳ تا ۴ بار دچار سرماخوردگي ميشود. از آنجا که بيشتر سرفههاي کودکان خلطدار است، نبايد آنها را سرکوب کرد زيرا باقي ماندن ترشحات ممکن است انسداد مجاري هوايي را در پي داشته باشد.
به راهکارهاي شماره ۱، ۷، ۸، ۹، ۱۰، ۱۲ و۱۳ مراجعه کنيد.
سرفه مزمن
کوچولوي شما بيشتر از ۱۰ روز است که سرماخورده اما سرفههايش بهبود پيدا نميکند.
علت چيست: سرفههاي ناشي از سرماخوردگي ميتواند يک هفته طول بکشد؛ به خصوص اگر کودک سرماخوردگي قبلي نداشته باشد. آسم، آلرژي يا عفونتهاي مزمن در سينوسها يا مسير تنفسي ميتوانند باعث سرفههاي مزمن شوند.
به راهکارهاي شماره ۱، ۲، ۶، ۷، ۸، ۹، ۱۲، ۱۳ و ۱۵ مراجعه کنيد.
سرفه همراه با استفراغ
فرزندتان آنقدر سرفه ميکند که درنهايت به استفراغ منجر ميشود.
علت چيست: سرماخوردگي يا آسم. سرفه زياد کودکان باعث تحريک حلق ميشود و بازتاب آن استفراغ است. خلط بيش از حد در معده باعث تحريک و حالت تهوع ميشود که بيشتر در شب اتفاق ميافتد و معمولا اين دليل نگرانکننده نيست مگر اينکه استفراغ متوقف نشود.
به راهکارهاي شماره ۱، ۲، ۴، ۶، ۷، ۸ و۱۳ مراجعه کنيد.
سرفه به همراه تب
فرزندتان چند روزي است که علائم سرماخوردگي دارد اما همچنان تب دارد و سرفه ميکند.
علت چيست: سرماخوردگي معمولي، آنفلوآنزا. سرفه کودک به همراه تب و آبريزش بيني احتمالا سرماخوردگي معمولي است، اما سرفه به همراه تب ۳۹ درجه سانتيگراد يا بالاتر گاهي اوقات سينه پهلو است، به ويژه هنگامي که تنفس تند و ضعيف باشد.
به راهکارهاي شماره ۱، ۳، ۴، ۷، ۸، ۱۳ و۱۴ مراجعه کنيد.
راهکار شماره ۱
مراجعه به پزشک
در تمام موارد سرفه بايد علت آن مشخص شود، بنابراين مراجعه به پزشک اولين و مهمترين راهکار است. برخي والدين بدون هيچ اطلاع و آگاهياي اقدام به خوددرماني براي کودکانشان ميکنند که اين بزرگترين اشتباه است زيرا حتي مصرف استامينوفن هم نبايد بدون تجويز پزشک و بدون توجه به وزن و سن کودک باشد. حتي قاشق و پيمانهاي که با آن به کودک دارو داده ميشود بسيار اهميت دارد. بنابراين قبل از هر اقدامي بهتر است با پزشک خود مشورت کنيد.
راهکار شماره ۲
استفاده از بخور گرم
در سرفه خشک بايد از بخور آب گرم به مدت ۵/۱ تا ۲ ساعت در يک آپارتمان ۱۰۰ متري استفاده کرد زيرا هواي خشک ممکن است ايجاد سرفه کند. اگر بيشتر از اين زمان از بخور استفاده شود باعث به وجود آمدن مايتها ميشود و خود ايجاد حساسيت ميکند. شايد براي بخور از حوله استفاده کنيد اما نبايد آن را مستقيم روي پوست کودک قرار دهيد. استفاده از بخور فوايد زيادي دارد و موجب رفع گرفتگي بيني، مرطوب شدن مجاري تنفسي و بهبود سرفههاي خشک و همچنين تسهيل خروج خلط ميشود. اگر دستگاه بخور نداريد، ميتوانيد يک ظرف آب را روي شعله بگذاريد تا به جوش آيد.
راهکار شماره ۳
استامينوفن
به نوزاد زير ۳ ماه بدون اجازه پزشک استامينوفن ندهيد. مقدار مصرف مناسب کودک بر اساس وزن او تجويز ميشود نه سنش. مصرف استامينوفن در کودکان بالاي ۲ ماه ايمن است اما مقدار مصرف بايد توسط پزشک تعيين شود، زيرا اثرات زيانبخشي را به همراه دارد. در سرفه خشک و سرفه همراه با تب، معمولا با تجويز پزشک استامينوفن يا ايبوپروفن تجويز ميشود.
راهکار شماره ۴
خوردن عسل
يکي از مواد غذايي که ارزش غذايي بسيار بالايي دارد، عسل است. اين ماده مفيد در کودکان يک سال به بالا راهکاري خوب براي تسکين سرفه است. ميتوان يک قاشق مرباخوري عسل را در نصف ليوان شير حل کرد و روزي ۲ بار آن را مصرف کرد. يکي ديگر از راههاي مصرف عسل، حل کردن آن در چاي و ليمو ترش است. تحقيقات متعدد نشان داده است اين ماده غذايي با ارزش غذايي بالايي که دارد ميتواند در تسکين سرفه و بازگرداندن انرژي از دست رفته کودک موثر باشد. اين ماده غذايي پرارزش سبب ضدعفوني شدن راههاي تنفسي ميشود. پس از بهبود هم ميتوان شيرعسل را در برنامه غذايي کودک قرار داد.
راهکار شماره ۵
حمام گرم
بهتر است کودکتان را براي ۱۵ تا ۲۰ دقيقه در حمام مرطوب نگه داريد و آب گرم را باز کنيد (دقت کنيد ممکن است هواي گرم بهرغم رطوبت زياد، حال او را بدتر کند) يا او را به فضاي بيرون از خانه ببريد. کافي است لباس گرم و کلاه به او بپوشانيد. آنچه کودک شما نياز دارد تنفس هواي سرد و مرطوب است. بهتر است او را به صورت قائم يا ايستاده نگه داريد، چون اين حالت به آسان شدن تنفساش کمک ميکند.
راهکار شماره ۶
آلرژنها را حذف کنيد
مواد شيميايي موجود در تميز کنندهها و ضدعفونيکنندههاي خانگي و نيز در خوشبوکنندههاي هوا ميتوانند مخاط گلو را اذيت کرده، سرفه را بدتر کنند و باعث سوزش چشمها، گلو و دهان شوند. اگر علت سرفهها ناشي از آسم يا حساسيت باشد براي بهبود فرزندتان نبايد از مواد شيميايي پاککننده با بوي تند و زننده استفاده کنيد بنابراين هر چيزي که باعث آلرژي کودک ميشود بايد حذف شود. اين ميتواند شامل برخي مواد غذايي نيز باشد.
راهکار شماره ۷
استراحت کردن
اصليترين درمان براي بسياري از موارد سرفه که ناشي از بيماريهاي گوناگون از جمله سرماخوردگي، خروسک، سياه سرفه و... است، فقط و فقط استراحت است. معمولا يک هفته استراحت، هم باعث بهبود سريع کودک ميشود و هم اگر عامل بيماري ويروس باشد از انتقال آن به ديگر کودکان جلوگيري ميشود.
راهکار شماره ۸
مصرف مايعات
هميشه براي درمان انواع سرفه بسياري از مايعات تسکيندهنده هستند. از جمله اين مايعات ميتوان به چاي و شير گرم اشاره کرد. علاوه بر اين نبايد از سوپ مرغ غافل شد. مصرف غذاهاي آبکي و گرم مانند سوپ مرغ، انواع آش و سوپهاي ساده همواره در طول بيماري سرماخوردگي، سينهدرد و سرفه ازجمله تجويزهاي پزشکان بوده است، در حال حاضر افزودن ادويهجات تند مانند فلفل، پودر سير يا خود سير و پودر کاري به اين غذاها نيز توصيه ميشود. اين ترکيب به واقع يک اکسپکتورانت طبيعي محسوب ميشود زيرا هنگام سرفههاي خلطدار اينگونه مواد اخلاط موجود در ششها را کنده و سبب خروج آنها توسط سرفه ميشود. استفاده از هويج و گشنيز در سوپ نيز توصيه ميشود چون اين مواد آنتياکسيدان دارند، ميتوانند به بهبود سريع کودک کمک کنند.
راهکار شماره ۹
مصرف آنتيبيوتيک
آنتيبيوتيکها، داروي کشنده باکتريها هستند که در ۹۰ درصد از عفونتهاي مجاري تنفسي از جمله آنفلوآنزا موثر بوده و عفونتهاي سينوسي را بهبود ميبخشند. از آنجا که آنتيبيوتيکها بر ويروسها بياثرند، افتراق عامل به وجود آورنده بيماري توسط پزشک نقش مهمي در استفاده مؤثر از داروها و التيام بيماريها دارد.
راهکار شماره ۱۰
استفاده از داروهاي استروئيدي
براي جلوگيري از تورم و التهاب حنجره در سرفههايي که اغلب هستند، پزشک براي کودک داروهاي استروئيدي يا کورتوني تجويز ميکند تا کودک بتواند به راحتي نفس بکشد.
راهکار شماره ۱۱
مراجعه به بيمارستان
در سرفههاي ناشي از سياه سرفه يا سرفههاي آلرژيک که کودک به صورت مداوم سرفه a ممکن است نياز به اکسيژن درماني باشد که به اين ترتيب کودک بايد به بيمارستان برده شود. در سرفههاي ناشي از جسم خارجي نيز بايد به سرعت به بيمارستان مراجعه شود.
اصليترين درمان براي بسياري از موارد سرفه که ناشي از بيماريهاي گوناگون از جمله سرماخوردگي، خروسک، سياه سرفه و... است، فقط و فقط استراحت است.
راهکار شماره ۱۲
استفاده از سرم شستوشو
در سرفههاي ناشي از سياه سرفه يا سرفههاي آلرژيک که کودک به صورت مداوم سرفه a ممکن است نياز به اکسيژن درماني باشد که به اين ترتيب کودک بايد به بيمارستان برده شود. در سرفههاي ناشي از جسم خارجي نيز بايد به سرعت به بيمارستان مراجعه شود.
راهکار شماره ۱۳
شلغم بخوريد
شلغم، گياهي با ارزش غذايي بالاست و در درمان آسم و سرفههاي خلطدار موثر بوده و ميکروبکش و ضد باکتري قوياي است. در واقع شلغم اثر مفيد و مؤثري در درمان بيماريهاي تنفسي دارد. از آنجا که ممکن است بچهها از مزه شلغم خوششان نيايد، والدين ميتوانند اين ماده غذايي را داخل سوپ رنده کنند و آن را به فرزندشان بدهند.
راهکار شماره ۱۴
واکسن آنفلوآنزا
از آنجا که کودکان ۶ ماه تا ۵ سال ايمني ضعيفي دارند، ميتوان براي پيشگيري از آنفلوآنزا هر سال کودک را واکسينه کرد. خوشبختانه آنفلوآنزا واکسني دارد که توسط سازمان جهاني بهداشت تاييد ميشود و با تزريق هر ساله آن ميتوان از اين بيماري پيشگيري کرد.
راهکارشماره ۱۵
ويتامينهاي گروه B
کمبود ويتامين B۱۲ هم گاهي منجر به سرفههاي مزمن ميشود. اين ويتامين در تشکيل سلولهاي خوني و عملکرد بهينه سيستم مغز و اعصاب تاثيرگذار است. در افرادي که مبتلا به کمبود اين ويتامين هستند، سرفههاي مزمن به دليل ايجاد حساسيت زياد در نايژهها التهاب ايجاد ميکند. ميوهها و سبزيهاي تازه از منابع غذايي سرشار از ويتامينهاي گروه B هستند.