معرفي رشته پليمر
مهديه امجدي دانشجوي پليمر دانشگاه تربيت مدرس- رتبه 40 ارشد
رشته مهندسي پليمر نسبت به رشتههاي مهندسي ديگر تقريباًجوان است و شکوفايي آن از زمان جنگ جهاني دوم آغاز شده است . اما به دليل کاربردروزافزون پليمر در صنايع مختلف ، اين رشته به سرعت رشد کرده و امروزه جزو يکي ازرشتههاي مهم کشورهاي صنعتي پيشرفته ميباشد .از 20سال پيش مهندسي پليمر در ايران مورد توجه قرار گرفت. البته در آغاز اين رشته يکياز گرايشهاي رشته مهندسي شيمي مطرح بود اما در سال 1362 رشته مهندسي پليمر با دوگرايش صنايع پليمر و تکنولوژي و علوم رنگ به طور مستقل اقدام به پذيرش دانشجو کرد .
معمولا در معرفي رشتهمهندسي پليمر به لاستيک، پلاستيک، رنگ، پوشاک و مانند اينها اشاره مي کنند. امااين فقط جزئي از مهندسي پليمر است که شامل فرآورده هاي آن در صنعت ايران مي باشد.در حالي که در زمان حال، علم پليمر در خيلي از رشته هاي ديگر نفوذ کرده و مرزهايدانش را شکافته است. ما نيز براي آشنايي اوليه، به معرفي ابتدايي آن بسنده ميکنيم.پليمرها به دو دستهطبيعي و مصنوعي تقسيم ميشوند. پليمرهاي طبيعي موادي مانند ترکيبهايسلولزي، چوب، کاغذ و پشم هستند و از مواد نفتي نيز ميتوان مواد پليمريمصنوعي را ساخت. در ادامه به معرفي گرايش صنايع پليمر مي پردازيم.
گرايش صنايع پليمر : در صنعت هدف رشته مهندسي صنايع پليمر توليد کليه محصولاتپليمري از قبيل لاستيک، پلاستيک، الاستومر، رزين و ساير مواد مورد نياز صنعتاست. پليمرها کاربرد پزشکي نيز دارند. مخصوصا خيلي از مواد مورد نياز براي تهيه محصولات پزشکي موادپليمري هستند. دندانمصنوعي و کامپوزيت هاي براي ترميمدندان، لنزهاي چشمي، زخمبندهاي هيدروژلي و داربست هاي مهندسي بافت همه از مواد پليمري ساخته ميشوند وبه آنها پليمرهاي زيستي مي گويند. در کل ميتوان گفت که مهندسي صنايع پليمر شناخت،طراحي، فرمولاسيون، آناليز و بررسي خواص فيزيکي و مکانيکي سه ماده عمده لاستيک،پلاستيک و کامپوزيت هاي پليمري است.
دروسي که يک دانشجوي مهندسي پليمر در طولتحصيل آنها را مي گذراند :
درسهاي پايه رشته مهندسي پليمر | |
رياضي (1)و(2) | محاسبات عددي |
برنامهنويسي کامپيوتر | فيزيک 1و2 |
معادلات ديفرانسيل | آزفيزيک 1 |
برنامه دروس اصلي رشته مهندسي پليمر | |
اقتصاد و طرح مهندسي | مکانيک و آزمانيک سيا لات |
نقشه کشي صنعتي | انتقال و آز انتقال حرارت |
استاتيک و مقاومت مصالح | موازنه انرژي و مواد |
ترموديناميک مهندسي | عمليات واحد 1 |
درسهاي تخصصي رشته مهندسي پليمر | |
شيمي و آزشيمي فيزيک پليمرها | اصول مهندسي پليمريزاسيون |
شيمي سينتيک پليمريزاسيون | خواص و آزخواص فيزيکي و مکانيکي پليمرها |
وسائل اندازهگيري مشخصات ملکولي پليمرها | تکنولوژي و خواص فيزيکي الياف |
آزروشهاي اندازهگيري مشخصات پليمرها | مهندسي و کارگاه الاستومر کارگاه الاستومر |
مهندسي و کارگاه پلاستيک | تکنولوژي و کارگاه کامپوزيتها |
رئولوژي پليمرها | خواص و کاربرد پليمرهاي طبيعي |
البته ممکن است برنامههاي درس هاي ارائه شده براي دانشگاه هاي مختلف تفاوت هاي جزئي داشته باشد.
رشتههاي مشابه و نزديکبه اين رشته :
رشته مهندسي شيمي تاحدودي واحدهاي مشترک با اين رشته دارد.
فرصتهاي شغلي يک مهندس پليمر ( در حدکارشناسي ) :
دکتر نازکدست در يک معرفياجمالي در مورد جايگاه مواد پليمري در صنايع مختلف و در نتيجه بازار کار فارغالتحصيلاناين رشته ميگويد : امروزه مواد پليمري در صنايع مختلف بسيار پراهميت هستند برايمثال در صنايع برق ، الکترونيک و مخابرات پليمرهاي مصنوعي به عنوان عايقهايالکتريکي بسيار مهمي دارند به گونهاي که امروزه اگر پليمرها نباشند ، صنايع برقنميتوانند به اهداف خويش دست يابند.در صنعت پوشاک نيز پليمرها در توليد پاپوششها، تنپوششها و کفپوششها بسيار مؤثر هستند در صنايع حمل و نقل زميني ( خودرو سازي، قطار و . . . ) ، و هوايي ( هواپيما و هليکوپترها ) و دريايي (کشتيها و . . . )پليمرهاحضوري چشمگيردارندو بالاخره درصنايع نظامي،پزشکي،کشاورزي و بستهبندي موادپليمريبسيارگسترده است .
مشکلات شغلي
گمنامي رشته مهندسي پليمريکي از مشکلاتي است که بيشتر دانشجويان و فارغالتحصيلان اين رشته از آن سخن ميگويندآنها معتقدند که بيشتر مديران صنايع و شرکتهاي دولتي و خصوصي از کارآيي مهندسانپليمراطلا عي ندارند. من خودم، موارد زيادي راجع به اين مشکل مشاهده کردم که طرفمدرک تحصيلي شيمي يا مهندسي شيمي دارد اما در يک شغلي که کاملا تخصص پليمر نيازدارد مشغول به کار است.
زمينه هاي پژوهشي علوم ومهندسي پليمر
در حال حاضر فعاليت در زمينهگسترده علوم و مهندسي پليمر بيش از هر زمان ديگري چشم نواز است. پيشرفت هاي بنياديخيره کننده در بسياري از زمينه ها شامل روش هاي پليمره شدن، مباحث نظري، شبيه سازيو مدل سازي، درک پديده هاي فيزيکي نو، پيشرفت ها در روش هاي مشخصه يابي و بهکارگيري راهبردهاي زيستي براي توليد ساختارهاي چند عاملي، نيروي محرکه اي است برايادامه و گسترش فعاليت هاي پژوهشي و جذب عملگرايان از ساير رشته ها.
همزمان، جامعه با چالشهاي جهاني در کانون توجه روبروست. نياز به منابع گسترده و پايدار انرژي، نيازمنديها به هواي پاک، آب و منابع غذايي، نياز به فراهم کردن، باز مصرف و جايگزين کردنمواد پليمري مشتق از نفت، تقاضا براي عامل هاي درماني با اثربخشي و قابليت تهيهبيشتر رو به افزايش است. در تمامي اين زمينه ها، مواد پليمري جديد و فرآيندهايي نوبراي تهيه و فرآوري پليمرها و کامپوزيت هاي پليمري، نقش حياتي ايفا مي کند.درزمينه انرژي، پليمرها حداقل در خدمت سه نقش گسترده هستند: به عنوان ترکيباتي درسامانه هاي جديد جمع آوري و ذخيره انرژي، به عنوان مواد سازه هاي سبک کاهش دهندهمصرف سوخت (به ويژه در حمل و نقل) و به عنوان مواد مؤثرتر براي فناوري هاي جداسازي.براي توسعه پايدار، صنايع پليمري سبز، نه تنها مواد زيست تخريب پذير را فراهم ميآورد، بلکه دامنه گسترده تري از مواد پليمري بر پايه منابع تجديدپذير را در بر ميگيرد. پليمرها در حال حاضر کاربردهاي پزشکي فراواني يافته اند که شامل سامانه هايدارورساني، کاشتني هاي مصنوعي، زخم بندها، لنزهاي چشمي، مهندسي بافت و ... است.
براي پژوهش هاي بهتر، نهتنها همکاري بيشتر درون رشته اي، بلکه همکاري بين رشته اي با ساير رشته ها مانندشيمي، مهندسي شيمي، علم مواد، فيزيک، زيست شناسي، زيست پزشکي و محيطزيست مورد تأکيد است.