درس ششم- منابع آب ایران
آب اقیانوسها و دریاها شور است و برای آشامیدن، شستوشو، کشاورزی و سایر فعالیتها مناسب نیست. بنابراین با وجود اقیانوسها و دریاهای بزرگ، انسان همچنان برای تامین آب مشکل دارد.
ما آب شیرین را از برف و باران به دست میآوریم
الف) بخشی از آب حاصل از برف و باران روی زمین جاری میشود و رودها را به وجود میآورد
ب) بخشی از آب حاصل از برف و باران به داخل زمین فرو میرود و آبهای زیرزمینی را تشکیل میدهد.
چگونگی تشکیل رود:
1- آب باران و برف منبع یا سرچشمهی رود
2- تشکیل جویبار
3- به هم پیوستن جویبارها و تشکیل رود
4- دهانهی رود (محلّ ریختن رود به دریا)
آبهای زیرزمینی: برای استفاده از آبهای زیرزمینی، مردم قنات یا چاه حفر میکنند. ایرانیان اولین کسانی بودند که با کندن قنات، از آبهای زیرزمینی استفاده کردند. چون آب قناتِ از زیر زمین عبور میکند، میزان تبخیر و آلودگی آن بسیار کم است.
تعریف قنات: یک تونل زیر زمینی که آب در آن خود به خود از نواحی پر آب به نواحی کم آب، جاری میشود.
نکته: در بعضی نواحی آبهای زیر زمینی خود به خود به سطح زمین راه پیدا میکنند و چشمهها را به وجود میآورند.
پراکندگی رودهای ایران: بیشتر رودهای ایران از رشته کوههای البرز و زاگرس و یا کوههای پراکنده داخلی سرچشمه میگیرند. این رودها پس از عبور از دشتها و جلگهها در روستاها و شهرها به دریای خزر، خلیج فارس و دریای عمان یا دریاچههای داخلی میریزند.
ایران کشوری کم آب:
میزان متوسط بارندگی سالیانه در ایران کمتر از 250 میلیمتر است. پس ایران کشوری کم آب است، تعداد رودهای پر آب و دائمی در ایران کم است و بیشتر رودها فصلی و موقتی هستند.
یعنی در تابستان یا شروع گرما خشک میشوند. بعضی از رودها هم به دلیل عبور از نمکزارها شور میشوند و نمیتوان از آنها استفاده کرد.
اهمیت رودها: 1- منبع آب شیرین 2- زیستگاه ماهیها، جانوران آبزی و پرندگان مهاجر