گزيده نکات تاريخ ادبيات «عصر فردوسي»
خصوصيات بارز شعر در عصر فردوسي:
شعر منادي صلح و رفاه و شادي است. / آميختگي با موسيقي / نزديکي به طبيعت / داشتن رنگ ملي / داشتن مايههاي حکمي و اخلاقي / نبودن مايههاي عرفاني / استحکام فکري و زباني
نثر فارسي در آغاز عصر فردوسي متولد شد!
«شاهنامهي ابوالمؤيد بلخي»
قبل از شاهنامهي منصوري بوده است / نابود شده است
1) «شاهنامهي ابومنصوري»:
نخستين کتاب نثر فارسي
دليل نامگذاري: به دستور و سرمايهي ابومنصور محمد بن عبدالرزاق؛ حاکم توس نگاشته شد
خود کتاب شاهنامهي ابومنصوري از بين رفته است و تنها مقدمهاي 15 صفحهاي از آن باقي مانده است.
2) «ترجمهي تفسير طبري»: سرآغاز نثر ديني فارسي
ترجمهي تفسير قرآن: در قرن 4 توسط علماي ماوراءالنهر نگاشته شده است.
لغات عربي در آن کم است و نثرش ساده است.
اصل تفسير: به عربي بوده است / در واخر قرن 3 / نوشتهي محمدبن جرير طبري
دستور ترجمه: منصوربن نوح ساماني / تمام آن در دست نيست.
3) «تاريخ بلعمي»:
اصل کتاب: به زبان عربي / نوشتهي محمدبن جرير طبري
ترجمه: توسط ابوعلي بلعمي (به دستور منصور ساماني)
تمام کتاب در دست نيست.
4) الابنيه عن حقايق الادويه: سرآغاز نثر علمي فارسي
نوشتهي: ابومنصور موفق هروي
به خط: اسدي توسي
موضوع: خواص گياهان دارويي
5) هدايه المتعلمين في الطب:
تأليف: ابوبکر اخوين بخارايي (نيمهي دوم قرن چهارم)
موضوع: شيوهي درمان بيماريها
آوردن واژههاي مناسب فارسي براي اصطلاحات علمي
6) حدود العالم من المشرق الي المغرب:
مؤلف آن نامعلوم است.
موضوع: جغرافياي عمومي به ويژه سرزمينهاي اسلامي
در بردارندهي اطلاعاتي دقيق است.
اولين کتاب جغرافي به فارسي (در قرن چهارم)
نثر: ساده و روان
|
نام اثر |
موضوع |
نخستين کتاب در زمينهي ... |
به دستور ... |
چه ميزان از آن در دست است؟ |
|
شاهنامهي ابومنصوري |
تاريخ ايران باستان |
نخستين کتاب نثر فارسي |
ابومنصور توسي |
مقدمهاي 15 صفحهاي |
|
ترجمهي تفسير طبري (قرن 4) |
تفسير قرآن |
سرآغاز نثر ديني فارسي |
منصور بن نوح ساماني |
تمام آن در دست نيست. |
|
تاريخ بلعمي |
تاريخ ايران |
_ |
منصور بن نوح ساماني |
تمام آن در دست نيست. |
|
الابنيه عن حقايق الادويه |
خواص گياهان دارويي |
سرآغاز نثر علمي فارسي |
_ |
تمام آن |
|
هدايه المتعلمين في الطب (نيمهي دوم قرن 4) |
شيوهي درمان بيماريها |
_ |
_ |
تمام آن |
|
حدود العالم من المشرق الي المغرب (قرن 4) |
جغرافياي عمومي |
اولين کتاب جغرافي به فارسي |
_ |
تمام آن |
شاعران عصر فردوسي
«دقيقي توسي»
نام کتاب: گشتاسبنامه (1000 بيت)
قصيدهسرا و مثنويسرا
روشي استوار داشت در مدح و غزل (ستايش امراي چغاني و ساماني)
اولين کسي که بعد از مسعودي مروزي به نظم داستانهاي ملي همت گماشت.
پيشواي فردوسي در نظم داستانهاي ملي.
«فردوسي»
در 40 سالگي: کشته شدن دقيقي
در 59 سالگي: پايان دو سوم کتاب شاهنامه
علت وي براي به نام کردن کتاب براي محمود غزنوي:
1- خط و نسخه برداري کتاب 2- بهره برداري از شعرهاي عمر
نام اثر: شاهنامه
مجموعهي تاريخ و فرهنگ ايران پيش از اسلام از نگاه فردوسي
علت هنري بودن شاهنامه: زبان فخيم و آراسته
علت توفيق آن: محتويات عبرت آموز / آزادانديشي / ايمان شاعر به سرودن
دورههاي شاهنامه:
اساطيري: از کيومرث تا فريدون / زود تمام ميشود.
پهلواني: از پادشاهي منوچهر تا مرگ رستم و جنگهاي ايران و توران / طولانيترين بخش
تاريخي: از بهمن تا خسرو انوشيروان / عمدهترين قسمت اين بخش: پادشاهي اردشير، بهرام گور، خسرو انوشيروان
مزاياي ادبي شاهنامه:
اشاره به حکايات، ضربالمثل، معاني ديني و اخلاقي، آميختن مفاهيم قرآني با عقايد پهلوانان
«اسدي توسي»
اثر منظوم: مناظرات: چهار يا پنج قصيده شامل گفت و گويهاي ميان انسان و حيوان
گرشاسبنامه: (9000 بيت / منظومهي کامل حماسي / با خصوصيات شاهنامه / موفقترين داستانهاي بعد از شاهنامه / وجود واژههاي متروک و افسانهها)
منثور: لغت فرس (1200 واژه)
نيلوفر حيدرپور؛ رتبهي 6 کنکور سراسري 91