دوستان عزیز سلام.
مطلب زیر مجموعه نکاتی است که از هنر تمدنهای باستانی ایران است که توسط گلشن اسکندری تهیه شده است.
هخامنشی
- نقشمایههای آثار تاریخی سرستون کاخ پارسه و جامهای زیویه شبیه به هم هستند.
- ستونهای کاخ پارسه دارای سرستونهایی به شکل نیمتنهی متقارن با پاهای جمع شده از حیوانات به یکدیگر است که نمونهی مشابه آن در نقوش جامهای زیویه قابل مشاهده است.
- تمایز نقشبرجستههای هخامنشی از نمونههای آشوری ← ظرافت در پرداخت جزئیات در اثر ایرانی بیشتر از نمونهی آشوری است.
معماری مقبرهی کوروش در پاسارگاد ← متأثر از معماری مصر و اورارتورها است نه معماری آشوری
معماری دورهی نخست پارسیان متأثر از اورارتوها بود با حملاتی که کوروش و کمبوجیه به مصر داشت با مقابر هرمی مصر آشنا شدند. (معماری اورارتوها+معماری مصر باعث شکلگیری مقبرهی کوروش شده است).
- پرکارترین نقوش در دورهی هخامنشی از نظر موضوع به ترتیب ← انسانی، جانوری، گیاهی و تلفیقی
اشکانی
- مشخصات نقاشیهای دیواری کوه خواجه در دورهی اشکانی ← ترکیببندی ساده با پیکرههای بزرگ با رنگ تخت و ساده در بستری از گچ اندود شده
پیدایش پوشاک پا جامه و تن جامه ← شیوهی دوخت پوشاک اشکانیان به صورت پاجامه و تن جامه است.
- ویژگیهای معماری پارتی (اشکانی)
- گچبری با خطوط شکسته و خمیده
- درونگرایی با استفاده از میانسرا
- بیقرینگی در کاخ مسکونی و خانهها
- قرینگی در نیاشگاهها و کاخهای پذیرایی
- گوشهسازی و فیلپوش و سکونج در زیر گنبدها
- پیسازی با سنگ لاشه
- بهرهگیری از آسمانههای خمیدی تاقی و گنبدی
- گوناگونی در طرحها و بهرهگیری از اندامهای گوناگون
- بهره گیری از کنگره در نمای ساختمان
- شکوه و عظمت دادن به ساختمانها با بلند ساختن آنها
کاخ آشور (اشکانیان) ← در نقشهی کاخ آشور فضایی برای حمام در نظر گرفته شده است. فضای حمام در نقشهی کاخ های کوه خواجه، فیروز آباد، سروستان نیست و فقط در کاخ آشور است.
معبد آناهیتا ← عظمت آناهیتا بنای پارسه را یادآور میشود. معماری معبد آناهیتا به خاطر قرارگیری بر روی صفهای مرتفع و داشتن پلکان دو طرفه، تقلیدی از معماری پارسه است. قطر ستونهای آناهیتا چند برابر ستونهای تخت جمشید است و ارتفاع ستونها کوتاه تر از ستونهای تخت جمشید است.
ویژگیهای مهم طراحی نقوش تمدن اشکانیان:
- موضوع نقوش به ترتیب شامل، هندسی، گیاهی، انسانی و جانوری است.
- نقوش تلفیقی در تمدن اشکانی مشاهده نمیشود.
- قالب اصلی نقوش هندسی، و گیاهی به شکل مربع و دایره است.
کاخ هترا ← بیشترین نشانههای تاثیر گذاری معماری یونانی-رومی اشکانی در این بنا دیده میشود.
پرستشگاه خورشید از قسمت مهم این مجموعه است که طرحی شبیه به آتشکدههای هخامنشی دارد. در این کاخ از صورتکهای انسانی در حالت تمام رخ برای تزئین دیوارهها استفاده شده است.
ساسانی
- ویژگی معماری ایران در دورهی ساسانیان ← استفاده از گوشواره در چهار گوش بنا به منظور ایجاد گنبد برای اولین بار در معماری کاخ تیسفون ظاهر شد.
- کاخ های ساسانی از لحاظ معماری دارای نقشهی چلیپایی + طاق ضربی که ریشه در معماری ماد دارد که بعد به شاخص معماری ایران در دوره اسلامی تبدیل شد.
کاخ سروستان ← یادآور نقشهی کاخ فیروز آباد است اما در کاخ سروستان آزادی بیشتر و قرینهسازی کمتری به چشم میخورد. ویژگی خاص سروستان کاربرد نیم گنبد در رواقهای دو طرف اتاق پذیرایی برای اولین بار است.
دیوارههای کاخ فیروز آباد ← از سنگهای ناصاف و به کمک ملات ساخته شده و روی آن سفید کاری شده است.
در کدام نقشبرجستهی ساسانی نقش سوار زرهپوش، پوشاک شوالیههای اروپایی را نشان میدهد ← طاق بستان
در دورهی ساسانیان نقوش جانوری تلفیقی رواج پیدا کرد. سن مروو (سیمرغ ساسانی)، شیردال (تلفیق شیر و عقاب) از آن جمله اند.
- ویژگیهای مهم طراحی نقوش تمدن ساسانی:
- موضوع نقوش به ترتیب گیاهی، جانوری و انسانی است.
- نقوش گیاهی با ساقههای پیچان و تأکید بر ویژگیهای طبیعی به کار میرود.
- 3) نقوش گیاهی مانند انار، انگور و کنگر و نقوش تلقیقی جانوری (شیردال و سیمرغ ساسانی معروف به سن مروو) متداول شد.
- 4) انواع روشهای قرینهسازی، تکرار در سطح با استفاده از واگیره رواج یافت.
- 5) ترکیب دو پرنده در دو سوی یک گل یا درخت صورت قرینه به کار رفت.