سلام به همه شما عزیزان من یاسین مهدیان هستم رتبه 41 کنکور انسانی و دانشجوی ادبیات دانشگاه فرهنگیان. در این مطلب به جمع بندی مبحث آرایه فنون ادبی با تست های مهم و کنکوری این مبحث میپردازیم.
1- ترتیب توالی ابیات به لحاظ دارا بودن آرابه های «واج آرایی، ترصیع، تکرار، سجع» به کدام شکل صحیح است؟ (کانون 97)
الف) شکّرشکن است یا سخنگوی من است / عنیر ذقن است یا سمنبوی من است
ب) ای صاحب کرامت، شکرانۀ سلامت / روزی تفقدی کن درویش بینوا را
ج) بر مزارم ار گذر آرد ز سر گیرم حیات / یارب آن عیسی نفس گر بر مزارم بگذرد
د) گو به سلام من آی، به همه تندی و جور / وز من بیدل ستان، جان به جواب سلام
1) الف - د - ب - ج 2) ج - ب - الف - د 3) الف - د - ج - ب 4) ج - الف - د - ب
2- آرایه های مقابل کدام بیت همگی درست هستند؟ (کانون 98)
1) هم صفیر و خدعۀ مرغان تویی / هم انیس وحشت هجران تویی (مراعات نظیر، ترصیع)
2) از من گذشت و من هم از او بگذرم ولی / با چون منی به غیر محبت روا نبود (اشتقاق، جناس)
3) گلچین رسید و نوبت با من وزیدنت / دیگر تمام شد گل سرخم تمام شد (تشبیه، تکرار)
4) سعدی اگر داغ عشق در تو موثر شود / فخر بود بنده را داغ خداوندگار (واجآرایی، جناس تام)
3- در کدام گزینه، هر دو آرایۀ «جناس همسان و ناهمسان» وجود دارد؟ (کانون)
1) به وحدت رستم از غرقاب وحشت / به رستم رسته گشت از چاه بیژن
2) دوش آگهی ز یار سفر کرده داد باد / من نیز دل به باد دهم هرچه باد باد
3) از رستۀ این دو سگ چو رستی / جستی ره کردگار و جستی
4) خرّم تن او که چون روانش / از تن برود، سخن روان است
4- در بیت زیر همۀ آرایه ها به جز گزینۀ ...، وجود دارد. (کانون)
«نقش مستوری و مستی نه به دست من و توست / آنچه سلطان ازل گفت: بکن، آن کردم»
1) واج آرایی 2) سجع 3) جناس 4) اشتقاق
5- آرایه های مقابل کدام بیت «همگی» درست هستند؟ (کانون 99)
1) هیچ ندید هر که او هیچ ندید از آن میان / هیچ نگفت هر که او هیچ نگفت از آن دهن (جناس، موازنه)
2) تا دل به برم هوای دلبر دارد / افسانۀ عشق دلبر از بر دارد (جناس ناقص، واجآرایی)
3) به بوی زلف تو دادم دل شکسته به باد / بیا که جان عزیزم فدای بوی تو باد (جناس تام، جناس ناقص)
4) هر سینه کجا محرم اسرار تو باشد؟ / هر دیده کجا لایق دیدار تو باشد؟ (ترصیع، اشتقاق)
6- در کدام گزینه آرایۀ «موازنه» از نوع «ترصیع» است؟ (کانون 96)
1) هم صفیر و خدعۀ مرغان تویی / هم انیس وحشت هجران تویی
2) بر سخاوت او نیل را بخیل شمار / بر شجاعت او پیل را ذلیل شمار
3) غلام نرگس مست تو تاجدارانند / خراب بادۀ لعل تو هوشیارانند
4) تازه ترین سنبل صحرای ناز / خاصه ترین گوهر دریای راز
7- هر دو آرایۀ مقابل همۀ ابیات به جز بیت گزینۀ ...، درست است. (کانون 95)
1) گر از سلطان طمع کردم، خطا بود / ور از دلبر جفا جستم، جفا کرد (موازنه - واج آرایی)
2) سینه از آتش دل در غم جانانه بسوخت / آتشی بود در این خانه که کاشانه بسوخت (تکرار - استعاره)
3) گه به نوای علمش برکشند / گه به نگار قلمش درکشند (واج آرایی - ترصیع)
4) ای منوّر به تو نجوم جمال / وی مقرّر به تو رسوم کمال (ترصیع - تشبیه)
8- آرایه های بیت زیر در کدام گزینه صحیح ذکر شده است؟ (کانون 96)
«با شکوه کوه حلمت ابر گریان بر جبال / با وجود جود دستت برق خندان بر سحاب»
1) موازنه - تشبیه - استعارۀ مکنیه - جناس 2) استعارۀ مصرحه - واجآرایی - موازنه - تشبیه
3) جناس ناقص - ترصیع - تشخیص - واج آرایی 4) تشخیص - اشتقاق - کنایه - جناس
9- آرایه های بیت زیر کدام اند؟ (کانون 96)
«چشمۀ چشم من از سرو قدت یابد، آب / رشتۀ جان من از شمع رخت دارد تاب»
1) جناس - تشبیه - موازنه 2) اشتقاق - استعاره - موازنه
3) تشبیه - ترصیع - کنایه 4) استعاره - جناس - واج آرایی
10- ترتیب توالی ابیات به لحاظ دارا بودن آرایه های «تشبیه - موازنه - جناس - اشتقاق - کنایه» در کدام بیت آمده است؟ (کانون)
الف) پژمرده شد ز تیر تو جان مخالفان / چونان که لاله پژمرد از باد ماه تیر
ب) با روی چون گلنارش از برگ سمن بازآمدم / با زلف عنبر بارش از مشک ختن بازآمدم
پ) پروانه صفت سوختم از آتش عشقت / بگذشت ز سر آب و ز پیمان نگذشتم
ت) بیشخص تو ای شخص تو آسایش گیتی / بیروی تو ای روی تو آرایش دنیا
ث) من بند دهانت برگشایم / ور بگشایند بندم از بند
1) ت - ب - ث - پ - الف 2) پ - ت - ث - ب - الف
3) پ - ث - الف - ت - ب 4) ب - ت - الف - ث - پ
پاسخنـــــامه:
سوال 1: گزینـــــۀ 4
بیت ج: واجآرایی در صامت «ر»
بیت ب: «کرامت» و «سلامت» سجع دارند.
بیت د: «سلام» تکرار دارد.
بیت الف: ترصیع دارد.
سوال 2: گزینـــــۀ 4
واجآرایی در مصوت «ا» و صامت «د» و «ر» / جناس تام: داغ: سوختگی / مُهری که روی برده یا غلام میزدند تا شناخته شود.
تشریح سایر گزینهها:
گزینۀ «1»: بیت فاقد ترصیع است.
گزینۀ «2»: بیت فاقد جناس است.
گزینۀ «3»: بیت فاقد تشبیه است.
سوال 3: گزینـــــۀ 2
در این گزینه، جناس همسان و ناهمسان وجود دارد. «داد و باد» جناس ناهمسان دارند. «باد» اول و دوم بهمعنی همان باد (جریان هوا) و اسم، ولی «باد» سوم و چهارم فعل هستند.
تشریح گزینههای دیگر:
گزینۀ «1»: واژههای «وحدت و وحشت»، «رَستم و رُستم» و «رستم و رسته» هر سه جناس ناهمسان دارند.
گزینۀ «3»: «رَستی و جَستی»، «جُستی و جَستی» و «رستی و رسته» جناس ناهمسان دارند.
گزینۀ «4»: «روان» اول بهمعنی «روح و روان» و «روان» دوم بهمعنی روان و جاری است و جناس همسان دارند.
سوال 4: گزینـــــۀ 2
در این بیت سجع دیده نمیشود.
توضیح نکتۀ درسی:
«سجع» یکسانی دو کلمه در واج های پایانی، وزن، یا هر دوی آنهاست.
تشریح گزینه های دیگر:
گزینۀ «1»: واج آرایی حرف «س» در واژه های «مستی، مستوری، دست، توست و سلطان»
گزینۀ «3»: جناس: مست و دست
گزینۀ «4»: اشتقاق: بکن و کردم
سوال 5: گزینــــــۀ 3
جناس تام: «باد» در مصراع نخست جریان هوا و «باد» در مصراع دوم، فعل اسنادی به معنای باشد است. / جناس ناقص: «باد» و «داد»
تشریح سایر گزینه ها:
گزینۀ «1»: فاقد جناس / موازنه دارد.
گزینۀ «2»: فاقد جناس ناقص / واج آرایی در صامت «د» و «ب»
گزینۀ «4»: فاقد ترصیع / اشتقاق: دیده و دیدار
سوال 6: گزینـــــۀ 2
توضیح نکات درسی:
موازنه ای که واژگان دو مصراع آن همگی دارای سجع متوازی باشند، آرایۀ «ترصیع» میسازد.
تشریح گزینه های دیگر:
در گزینه های «1، 3 و 4» بین واژگان دو مصراع هر بیت، هم سجع «متوازن» و هم سجع «متوازی» وجود دارد، بنابراین تنها آرایۀ «موازنه» میسازند.
سوال7: گزینـــــۀ 3
در بیت گزینۀ «3» بین «نوای» و «نگار» سجع متوازن وجود دارد و باقی کلمات سجع متوازی دارند، لذا این بیت دارای موازنه است نه ترصیع. واجآرایی صامت «ش» در این بیت دیده میشود.
تشریح گزینه های دیگر:
گزینۀ «1»: کلمات این بیت یک به یک باهم سجع متوازن یا متوازی دارند، پس بیت دارای موازنه است. همچنین تکرار حروف «ا»، «ر» و «د» آرایۀ واج آرایی را میسازند.
گزینۀ «2»: واژه های «آتش، در و بسوخت» هر کدام دو مرتبه تکرار شده اند. «آتش» مصراع دوم استعاره از عشق و «خانه» استعاره از سینه است.
گزینۀ »4»: «نجوم جمال» اضافۀ تشبیهی است. همچنین تطابق یک به یک کلمات در این بیت از لحاظ داشتن سجع متوازی، منجر به پدید آمدن آرایۀ ترصیع شده است.
سوال 8: گزینۀ 1
بیت آرایه های «ترصیع، کنایه، استعارۀ مصرحه و اشتقاق» ندارد.
تشبیه: کوه حلم / «خنده برق» و «گریه ابر» تشخیص دارند. (استعارۀ مکنیه) / جناس: کوه و شکوه - وجود و جود - بر و برق / بیت موازنه دارد.
سوال 9: گزینـــــۀ 1
«چشمۀ چشم»، «سرو قد»، «رشتۀ جان» و «شمع رخ» نشبیه بلیغ اضافی هستند. / «چشمه» و «چشم» جناس ناقص افزایشی و «آب» و «تاب» جناس ناقص اختلافی دارند. / بیت، آرایۀ موازنه دارد.
سوال 10: گزینـــــۀ 4
بیت ب: تشبیه: چو گلنار
بیت ت: موازنه دارد.
بیت الف: جناس: تیر (اول): ابزار جنگ، تیر (دوم): یکی از ماهها
بیت ث: اشتقاق: برگشایم - بگشایند
بیت پ: کنایه: «آب از سر گذشتن»
