کنکوری های سختکوش سلام
در این مطلب می خواهیم به اسلوب حصر و اسلوب استثناء از عربی دوازدهم بپردازیم.
ضمنا من در کنکور درس عربی را 100% پاسخ دادم.
درسنامه
اسلوب استثناء
هرگاه یک حکم کلی داشته باشیم و فردی یا چیزی را از آن حکم کلی خارج کنیم از «اسلوب استثناء»استفاده می کنیم. در زبان عربی این اسلوب با حرف «إلّا» ساخته میشود.
نکته: «إلّا» را با «ألا» که در ابتدای جمله می آید(به معنی آگاه باش،هشیار باش) و «ألّا» که همان «أن+لا» و قبل از فعل می آید، اشتباه نگیرید.
ساختار اسلوب استثناء: جمله ای که مستثنی منه در آن قرار دارد+إلّا+مستثنی.
مستثنی:به چیزی یا کسی که بعد از إلّا می آید و از حکم کلّی جدا میشود.
مستثنی منه:همان حکم کلی که مستثنی از آن جدا میشود.معمولا به صورت جمع است و یا با کلماتی مانند کلّ،جمیع و ... ظاهر میشود.همچنین باید از نظر معنی در جمله با مستثنی مطابقت داشته باشد.
مثال:{کُلُّ وِعاءِ یَضیقُ بما جُعِلَ فیهِ إلّا وِعاءَ العِلم!}{کل مستثنی منه و وعاء مستثنی است.}
نکته: مستثنی مانند مبتدا و خبر و فاعل و مفعول و ... نقش محسوب میشود و منصوب است ولی مستثنی منه نقش نیست.
اسلوب حصر
در اسلوب حصر «إلّا» برای استثناء نیست بلکه برای اختصاص و حصر می آید.
اسلوب حصر به سه گونه ساخته میشود:
1)هرگاه در اسلوب استثناء مستثنی منه حذف شود ،اسلوب حصر است.
برای تشخیص محذوف بودن مستثنی منه باید به چند نکته دقت کنیم؛1-جمله قبل از «إلّا» ناقص باشد. مثلا فاعل یا مفعول نداشته باشد 2-مستثنی منه فقط در جملات سوالی و منفی می تواند حذف شود.پس در جملات مثبت اسلوب حصر نداریم.
ما جاءَ أحدٌ إلّا أباکَ= اسلوب استثناء است که أحدٌ مستثنی منه است و نقش فاعل دارد و أباکَ مستثنی است.
ما جاءَ إلّا أبوکَ=اسلوب حصر است که أبوک نقش فاعل دارد زیرا جمله قبل از إلّا ناقص است و فاعل ندارد. همچنین أبو مرفوع است و جمله نیز منفی است.
2)استفاده از کلمه «إنّما» که به معنی«تنها،فقط» است.
إنّما المومنون إخوةٌ
3)استفاده از کلمه «فقط» که کاربردی مشابه زبان فارسی دارد.
کانَت فی المَدرسة سبورةٌ فقط.
نکته: برای تعیین نقش مستثنی در اسلوب حصر باید به جمله قبل از «إلّا» دقت کنیم و هر نقشی که از آن جمله جامانده بود ،همان نقش را به مستثنی بدهیم.
مثال: ما رایتُ فی البیت إلّا الاُمّ. با توجه به اینکه فعل «رأی» متعدی است و جمله قبل از إلّا مفعول ندارد بنابراین نقش «أُمّ» مفعول است.
نکته:اسلوب حصر به دو صورت ترجمه میشود: ما جاءَ إلی المدرسة إلّا الطالب 1)نیامد به مدرسه جز دانش آموز 2)فقط دانش آموز به مدرسه آمد{ترجمه مثبت و موکد}
تمرین
اسلوب حصر و استثناء را تعیین کنید.
1)لَم یُجلِس عِندَهُ إلّا الإبنَ.
2)هی لا تقدرُ أن تدیر إلّا رأسها.
3) کلّ شیء یرخُص إذا کثُر إلّا الأدبَ.
4)لیس للمعلّم هدفٌ إلّا تعلیم الناس.
5)إنّما ولیکُم الله
6)ما شاهد المعلّمون الطّلّاب إلّا معَلّماً واحداً.
پاسخ تمرین
1)اسلوب حصر- نقش «الإبن» مفعول
2)اسلوب حصر- نقش «رأس» مفعول
3)اسلوب استثناء - «الأدب» مستثنی - «کلّ شیء» مستثنی منه و مبتدا
4) اسلوب استثناء - «تعلیم» مستثنی - «هدفٌ» مستثنی منه و اسم فعل ناقصه
5)اسلوب حصر
6)اسلوب استثناء - «معلّماً» مستثنی -«المعلّمون» مستثنی منه و فاعل
تست
1-عیّن المستثنی منه لیس محذوفاً:{سراسری ریاضی-89}
1)هل کانت نتیجة أعمالک إلّا ما رأیناه؟!
2)ما عرفت إخوانی إلّا بعد حوادث الدهر!
3)أ تنبض دقّات قلبک لأحد إلّا لتلامیذک!
4)لا تسقط ورقة واحدة من شجرة إلّا بإذن الله!
پاسخ: در گزینه سه «أحد» مستثنی منه است. در سایر گزینه ها مستثنی منه محذوف است.
2-عیّن المستثنی منه یختلف محلّه الاعرابیّ:{کانون-اردیبهشت 99}
1)إنّ هذه الطبیبة الحاذقة وصفت الأدویة لأُختی إلّا الحبوب!
2)لا یقدر علی الإنتفاع من العلوم المختلفة أحد منّا إلا أخی!
3)أنا ما فهمتُ الدّروس الّتی درّسها المعلّم إلّا هذا الأُسلوب!
4)لم یکتب الزّملاء تمارینهم إلّا التّمرین الأوّل!
پاسخ: در گزینه یک «الأدویة» مستثنی منه است و نقش مفعول دارد. در گزینه دو «أحد» مستثنی منه است که نقش فاعل دارد. در گزینه سه «الدروس» مستثنی منه است که نقش مفعول دارد. در گزینه چهار «تمارین» مستثنی منه است که نقش مفعول دارد. بنابراین پاسخ گزینه دو است.
نکته: ضمیری که مرجع آن در جمله ذکر شده است نمیتواند مستثنی منه باشد بلکه مرجع آن ضمیر، مستثنی منه است. گاهی نیز ضمیر مستتر،مستثنی منه است.
3-عیّن ما لیس فیه أداة الإستثناء:{کانون-اسفند 98}
1)أنصحکم الّا تعتمدوا علی أحد الّا والدیکم!
2)نصحَک أبی مرّتینِ الّا تؤجّل اُمورک أبداً!
3)لاننصح هؤلاء الطّلّاب بالمثابرة الّا المتکاسل!
4)نصحتُ الجمیع بالإمتناع عن الأکل الّا واحداً منهم!
پاسخ: در گزینه یک،«الّا» اول «أن+لا» و «الّا» دوم ادات إستثناء است.(به شما نصیحت می کنم که به کسی جز پدر و مادرتان اعتماد نکنید.
در گزینه دو،«الّا» «أن+لا» است.(پدرم دوبار به تو نصیحت کرد که کارهایت را هرگز به تاخیر نیندازی.)
در گزینه سه و چهار،«الّا» ادات إستثناء است.بنابراین جواب گزینه دو است.
4-«و ما الحیاة الدُّنیا إلّا لَعِبٌ و لَهوٌ»:
1)و زندگی دنیا چیزی جز بازیچه و سرگرمی است!
2)و زندگی دنیا فقط بازیچه و سرگرمی است!
3)و زندگی دنیا بازی و خوشگذارنی نیست!
4)و زندگی دنیا بازی و افسون است!
پاسخ:ترجمه درست عبارت دو گونه است زیرا اسلوب حصر است: 1)زندگی دنیا جز بازیچه و سرگرمی نیست! 2)زندگی دنیا فقط بازیچه و سرگرمی است.
بنابراین گزینه دو درست است.
5- عیّن «إلّا» یمکن أن تُترجم «فقط»:{سراسری تجربی -89}
1)ذهبت التلمیذات إلی البیت إلّا واحدة کانت تنتظر أباها!
2)لقد ضیّع الأبناء کلّهم عمرهم إلّا الإبن الصغیر العاقل!
3)لم تقطع هؤلاء الزمیلات الطریق الصحیح إلّا زمیلتی!
4)لا یصل إلی الغایة العالیة إلّا الطالب الدؤوب!
پاسخ:سوال از ما اسلوب حصر را می خواهد.
در گزینه یک اسلوب إستثناء وجود دارد. «التلمیذات» مستثنی منه و «واحدة» مستثنی است.
در گزینه دو اسلوب إستثناء وجود دارد.«الأبناء» مستثنی منه و «الإبن» مستثنی است.
در گزینه سه اسلوب إستثناء وجود دارد.«الزمیلات» مستثنی منه و «زمیلتی» مستثنی است.
در گزینه چهار اسلوب حصر وجود دارد. زیرا جمله قبل از «إلّا» مستثنی منه نیامده است و فاعل ندارد. بنابراین «الطالب» فاعل است.
سپاس از توجه شما
برای رزرو مشاوره و رفع اشکال درسی و شرکت در کلاس های کنکوری با مشاوران سایت برترها بر روی لینک زیر کلیک کنید یا با شماره تماس 0216463 داخلی1174(حیدریان) تماس بگیرید.
مطالب مرتبط: