سلام به همه دوستان عزیز !
در این مطلب قصد داریم آرایه های مراعات نظیر / تلمیح / تضمین را با هم مطالعه و بررسی کنیم .
امیدواریم مطالب بیان شده ، شما را در یادگیری این مباحث ، یاری کند .
برای دریافت این مطلب با گرافیک و کیفیت بهتر ، فایل پی دی اف را از قسمت ضمیمه دانلود کنید .
 | دانشجوی حقوق دانشگاه خوارزمی تهران |
 | دانشجوی حقوق دانشگاه بهشتی تهران |
در لغت به معنی مراعات تناسب ها و هماهنگی هاست و در اصطلاح ادبی ، آوردن واژه هایی است در سخن که همگی از یک مجموعه اند و با یکدیگر به نوعی تناسب و ارتباط معنایی دارند . این تناسب و هماهنگی بین واژه ها ، ممکن است از نظر نوع ، جنس ، زمان ، مکان ، همراهی و . . . باشد .
در لغت به معنی اشاره کردن با گوشه چشم یا به گوشه چشم نگریستن است و در اصطلاح ادبی ، به حالتی گفته میشود که شاعر یا نویسنده ، برای تاکید بر موضوعی یا تایید آن و یا رونق و رواج کلام خود ، به آیه ، حدیث ، داستان و افسانه یا واقعه ای تاریخی در حد اختصار اشاره می کند . هنگامی که موضوع مورد نظر ، یک آیه یا حدیث باشد ، یا واژه ای عینا از آنها آورده میشود و یا ترجمه و مضمون شان بیان میشود .
در لغت به معنی ضمانت کردن و متعهد شدن به انجام کاری است و در اصطلاح ادبی ، آوردن آیه ، حدیث ، مصراع ، بیت ، اصل نوشته یا سخن یک شاعر یا نویسنده دیگر در ضمن سخن خود است ؛ در تضمین ، شاعر یا نویسنده ، یک آیه ، حدیث و یا بخشی از یک آیه ، حدیث ، مصراع ، بیت یا سخن از یک شاعر یا نویسنده دیگر را عینا در ضمن سخن خود نقل می کند .
آرایه (( مراعات نظیر )) در همه گزینه ها وجود دارد ؛ به جز . . .
1. تو قد بینی و مجنون جلوه ناز / تو چشم و او نگاه ناوک انداز
2. چو خامه در ره فرمان او سر طاعت / نهاده ایم ، مگر او به تیغ بردارد
3. آن پریشانی شب های دراز و غم دل / همه در سایه گیسوی نگار آخر شد
4. هر چه زان تلخ تر بخواهد گفت / گو بگو از لب شکربارش
در کدام گزینه آرایه (( مراعات نظیر )) دیده میشود ؟
1. حاجت ما تویی چرا که ز دوست / حاجتی به ز دوست نتوان خواست
2. این بوی بهارست که از صحن چمن خاست / یا نکهت مشک است کز آهوی ختن خاست
3. اگر مراد تو ای دوست بی مرادی ماست / مراد خویش دگرباره من نخواهم خواست
4. بنشین نفسی بو که بلا را بنشانی / زان رو که ز بالای تو پیوسته بلا خاست
کدام بیت به داستان حضرت ابراهیم ( ع ) اشاره دارد ؟
1. بیامد دو صد مرد آتش فروز / دمیدند گویی شب آمد به روز
2. سیاوش سیه را به تندی بتاخت / نشد تنگ دل ، جنگ آتش بساخت
3. چو از کوه آتش به هامون گذشت / خروشیدن آمد ز شهر و ز دشت
4. چو بخشایش پاک یزدان بود / دم آتش و آب یکسان بود
در کدام بیت آرایه تلمیح بکار نرفته است ؟
1. از روان بخشی عیسی نزنم دم هرگز / زان که در روح فزایی چو لبت ماهر نیست
2. جسم خاک از عشق بر افلاک شد / کوه در رقص آمد و چالاک شد
3. یادی بکن به مردمی از بنده پیش از آن / گویند مردمان که فلان گوییا نبود
4. شبگیر غم بود و شبیخون بلا بود / هر روز عاشورا و هر جا کربلا بود
در همه گزینه ها آرایه تضمین بکار رفته است ؛ به جز . . .
1. آن پر اکنون در نگارستان چینْسْت / اطلبوا العلم و لو بالصین از اینْسْت
2. نام احمد چون حصاری شد حصین / تا چه باشد ذات آن روح الامین
3. خیز تا خاطر بدان ترک سمرقندی دهیم / کز نسیمش بوی جوی مولیان آید همی
4. یاری ات در تو فزاید نه اندرو / گفت حق اِن تنصروا الله تنصروا
در کدام گزینه آرایه تضمین وجود ندارد ؟
1. من همی گویم برو جفّ القلم / زان قلم بس سرنگون گردد علم
2. نغمه بلبل شیراز نرفته ست ز یادم / دوستان عیب کنندم که چرا دل به تو دادم
3. شده انتظارم از حد چه شود ز در درآیی / ز دو دیده خون فشانم ز غمت شب جدایی
4. شهریارا ! اگر آیین محبت باشد / چه حیاتی و چه دنیای بهشت آیینی !
پاسخ : گزینه 4
بررسی سایر گزینه ها :
گزینه 1 : واژه های قد / چشم / نگاه مراعات نظیر دارند .
گزینه 2 : واژه های خامه / فرمان / طاعت مراعات نظیر دارند .
گزینه 3 : پریشانی / شب های دراز / غم دل مراعات نظیر دارند .
پاسخ : گزینه 2
واژه های بو / بهار / چمن با هم مراعات نظیر دارند .
همچنین میان واژه های مشک و آهوی ختن هم مراعات نظیر برقرار است .
پاسخ : گزینه 4
بازگردانی بیت : زمانی که بخشایش و آمرزش ایزد پاک شامل حال کسی شود ، گرمای آتش و سرمای آب با هم برابر می گردد .
این بیت به داستان حضرت ابراهیم ( ع ) اشاره دارد که در آن ، آتش بر حضرت ابراهیم ( ع ) سرد شد .
پاسخ : گزینه 3
بررسی سایر گزینه ها :
گزینه 1 : به دم مسیحایی حضرت عیسی ( ع ) و توانایی زنده کردن مردگان از طرف ایشان اشاره دارد .
گزینه 2 : به ماجرای تجلی خداوند بر کوه طور و از هم پاشیدن کوه و بیهوش شدن حضرت موسی ( ع ) با دیدن آن ، اشاره دارد .
گزینه 4 : به حدیث مشهور (( کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا )) اشاره دارد .
پاسخ : گزینه 2
وجود لقب ( روحالاَمین ) تضمین به شمار نمیرود .
بررسی سایر گزینه ها :
گزینه 1 : حدیث ( اُطلُبوا العلم و لو بِالصین ) از پیامبر (ص) است که مولانا آن را در این بیت تضمین کرده است .
گزینه 3 : عبارت ( بوی جوی مولیان آید همی ) قسمتی از ابیات رودکی است که حافظ آن را در این بیت تضمین کرده است .
گزینه 4 : عبارت ( ان تَنصُروا الله تَنصُروا ) بخشی از آیه قرآن است که مولانا آن را در این بیت تضمین کرده است .
پاسخ : گزینه 4
بررسی سایر گزینه ها :
گزینه 1 : عبارت ( جف القلم ) بخشی از آیه ( جفُّ القلَم بِما هُو کائن ) است که مولانا آن را در این بیت تضمین کرده است .
گزینه 2 : مصراع دوم ، در اصل مصراعی از سعدی است که شهریار آن را در این بیت تضمین کرده است .
گزینه 3 : مصراع دوم ، در اصل مصراعی از فخرالدین عراقی است که هاتف اصفهانی آن را در این بیت تضمین کرده است .
شما عزیزان میتوانید با دانلود کردن فایل (( آوای عروض 3 )) از قسمت ضمیمه ، تمرین سوم را انجام داده و سعی کنید وزن را تشخیص دهید .
سپس وزن را در قسمت کامنت ها بنویسید .
تهیه کنندگان :
سپاس از توجه شما 🌹
