انواع عروسک نمایشی
منبع: کتاب آبی خلاقیت نمایشی
(فصل چهارم)
آزمون 7 آبان ماه 1400
گلشن اسکندری رتبه 5 منطقه سه دانشجوی سینما دانشگاه هنر تهران
درسنامه و تست کتاب آبی خلاقیت نمایشی قلم چی
عروسک دستکشی:
دست عروسک گردان بدن عروسک را تشکیل می دهد.
فاصله عروسک و عروسک گردان به حداقل می رسد.
اندازه عروسک همیشه تابع اندازه دست انسان است (از شیوه های محدودیت عروسک دست کشی است).
ناقص بودن پیکره عروسک است که برای عروسک گردان دشوار است.
عروسک گردان تمام احساس و بازی را به دستش منتقل می کند.
برای به حرکت در آوردن این عروسک فقط به ابزار دست عروسک گردان نیاز است.
این نوع عروسک قابلیت انجام حرکات تند را دارد.
اجرای صحنه های طولانی با کلام و بدون عمل مشکل است و از تحرک و زیبایی نمایش می کاهد.
در عروسک دستکشی باید از مکالمات طولانی و قرائت اشعار خوداری کرد.
حرکت عروسک همان حرکت دست انسان است(این حرکات در اجرای کمدی مورد توجه بیننده است).
از عروسک دستکشی در اجرای نمایش های کمدی توصیه می شود استفاده شود.
عروسک میله ای
خصوصیات و ویژگی های عروسک میله ای:
حجم و بدن عروسک تا اندازه دلخواه تغییر می کند (برخلاف عروسک دستکشی).
عروسک میله ای مانند عروسک دستکشی فاقد پا است (آناتومی ناقص).
سرعت عمل بسیار زیاد عروسک میله ای همانند عروسک دستکشی آناتومی ناقص آن است.
عروسک گردان در صحنه دیده نمی شود.
ارتباط عروسک و عروسک گردان از طریق میله ها است زیرا عروسک گردان پایین تر از تنه ی عروسک،پشت پرده یا تجیر پنهان است.
در نمایش عروسک میله ای، انتقال حس به عروسک مشکل است و نیاز به مهارت دارد چون عامل انتقال حرکت به عروسک از جنس میله و چوب است.
اگر از میله کوتاه استفاده شود فضای بیشتری برای عروسک ایجاد می شود. اگر از میله بلند استفاده شود میتوان عروسک را در ارتفاع بلندتر قرار داد.این شیوه موجب عدم تحرک کمر عروسک و انعطاف پذیری آن می شود البته این نقیصه با اضافه کردن مفصل متحرک در کمر از بین می رود.
برای مقاوم بودن و رنگ پذیر بودن از پاییه ماشه (کاغذ خورد شده) استفاده می شود. برای پاپیه ماشه کردن به روزنامه کهنه و سریش نیاز داریم.
عروسک نخی:
عمده ترین ویژگی های عروسک های نخی:
1) داشتن بدنی کامل
2) قابلیت توسعه در حجم و ارتفاع
3) قابلیت حرکت بیش تر نقاط بدن عروسک به واسطه مفصل حرکتی
در نمایش عروسک نخی، عروسک گردان از عروسک جداست و اغلب در صحنه دیده نمیشود، بلکه حرکات دست عروسک گردان از طریق نخ های متصل به مفاصل و اعضای عروسک به آن منتقل میشود. یک ویژگی اصلی در این نوع نمایش محل قرار گیری عروسک گردان نسبت به عروسک است. عروسک گردان بالاتر از سطحی که عروسک روی آن حرکت می کند ایستاده و از بالا حرکت عروسک ها را کنترل میکند.
(برعکس عروسک های دستکشی و میله ای)
در این شیوه ارتباط بین عروسک و عروسک گردان، تنها از طریق چوبی که نخ ها به آن متصل هستند برقرار میشود و انتقال حس عروسک گردان، به طور غیر مستقیم به عروسک منتقل می شود (بر خلاف شیوه ی عروسک دستکشی)(انتقال حس به عروسک میله ایی همانند عروسک نخی غیر مستقیم است).
عروسک ماپت muppet (عروسک فک زن)
ماپت اصطلاحی است که جیم هنسون نمایشگر عروسکی آمریکایی از دو کلمه puppet و marionette که هر دو معنای عروسک نمایشی هستند، به وجود آمده است.
معادل ماپت در زبان فارسی ← مروسک است که توسط جواد ذوالفقاری پیشنهاد شده است.
ماپت به نوعی عروسک گفته میشه که سرش از دو نیم کره تشکیل شده که در ناحیه فک به هم متصل می باشند. دست عروسک گردان درون سر عروسک جای میگیرد (دست عروسک گردان اسکلت داخلی سر عروسک را میسازد) و باعث ایجاد حرکت در سر و صورت میشود.
نکته: ماده اصلی عروسک ماپت اسفنج است (نه یونولیت).
برای ساخت عروسک گاهی از مواد غیر قابل انعطاف پذیر مانند یونولیت استفاده می شود که در این صورت حرکت عروسک به باز و بسته شدن دهان عروسک محدود می شود. اگر تنها از اسفنج استفاده شود علاوه بر باز و بسته شدن دهان عروسک، امکان حرکت اعضای صورت عروسک وجود دارد(مزیت استفاده از اسفنج در ساخت عروسک ماپت).
نکته: عروسک ماپت به دلیل فک زن بودن باید عروسک گردان علاوه بر کنترل دست و بدن مراقب بیان عروسک و هم زمانی فک زدن و دیالوگ عروسک باشد (مجموعه ایی متناسب از حرکت و بیان).
عروسک ماروت (ترکیبی از عروسک و انسان)
عروسک ماروت ترکیبی از سر عروسک و دست انسان به جای دستهای عروسک است.در این شیوه سر عروسک و دست انسان با هم در ایفای نقش هماهنگ عمل میکنند.
در این شیوه دست بازی دعنده حضور بصری دارد و حرکات دستش بی واسطه دیده میشود.
نکته: دست عروسک گردان موقع ایفای نقش متعلق به عروسک است نه عروسک گردان.
در این شیوه دست بازی دهنده حضور بصری دارد و حرکات دستش بی واسطه دیده می شود.
نکته: دست عروسک گردان موقع ایفای نقش متعلق به عروسک است نه عروسک گردان.
عروسک سایه
عروسک نمایش سایه ای دو بعدی است.
عروسک سایه ایی را بیشتر به صورت نیم رخ میسازند تا کمبود بعد سومش جبران شود.
عروسک نمایش سایه ای آناتومی کامل دارد (گاهی از خود انسان به جای عروسک استفاده میشود).
تنها وجه اشتراک عروسک سایه ای با دیگر شیوه های عروسکی(دستکشی-میله ای-نخی و ...) زنده نمایی بیشتر عروسک سایه است.
دلیل منحصر به فرد بودن نمایش عروسک سایه ای : • شکل عروسک • ساختمان عروسک • صحنه نمایش • عناصر اجرایی
صحنه نمایش در اجرای عروسک سایه ای پرده ای است که تماشاگران را از عروسک گردانان جدا کرده است. در این صورت تماشاگران به صورت غیر مستقیم نمایش عروسکی را میبیند.
5 تست از فصل چهارم کتاب اصول و مبانی نمایش عروسکی (انواع عروسک نماشی)
منبع:کتاب آبی خلاقیت نمایشی قلم چی
عروسک میله ای کدام یک از ویژگی های زیر را داراست؟
1) اگر از میله ی بلند استفاده شود، فضای بیشتری برای حرکت عروسک ایجاد می شود.
2) برای افزایش مقاومت و رنگ پذیری آن می توان از پاپیه ماشه استفاده کرد.
3) در این شیوه مانند عروسک دستکشی حجم و ارتفاع عروسک قابل تغییر است.
4) در نمایش عروسکی میله ای، عروسک گردان در صحنه دیده می شود.
گزینه 2 صحیح است.
تحلیل سوال: به منظور افزایش مقاومت و رنگ پذیری عروسک می توان از پاپیه ماشه استفاده کرد. در ساخت عروسک میله ای اگر از میله ی کوتاه استفاده شود، فضای بیش تری برای حرکت عروسک ایجاد می شود. ولی اگر از میله ی بلند استفاده کنیم می توان توسط آن عروسک را در ارتفاع بلند تر قرار داد.
در شیوه ی عروسک میله ای برخلاف عروسک دستکشی حجم و ارتفاع عروسک تا اندازه ی دلخواه قابل تغییر است. همچنین عروسک گردان در صحنه دیده نمی شود و در اغلب اوقات کاملا از عروسک جدا بوده و ارتباط بین عروسک و عروسک گردان تنها از طریق میله ها است.
تنها وجه اشتراک عروسک سایه ای با سایر شیوه های عروسکی کدام است؟
1) شکل عروسک 2) صحنه نمایش
3) ساختمان عروسک 4) زنده نمایی بیش تر عروسک
گزینه 4 صحیح است.
تحلیل سوال: در میان انواع نمایش های عروسکی، نمایش عروسکی سایه ای از تمام جنبه ها، به ویژه به دلیل شکل عروسک، ساختمان عروسک، صحنه ی نمایش و عناصر اجرایی منحصر به فرد است و تنها وجه اشتراک آن با سایر شیوه های عروسکی، زنده نمایی بیشتر عروسک است.
در کدام نوع عروسک نمایشی، دست بازی دهنده حضور بصری دارد و حرکات دست او بی واسطه دیده می شود؟
1) عروسک ماپت 2) عروسک دستکشی
3) عروسک ماریونت 4) عروسک ماروت
گزینه 4 صحیح است.
تحلیل سوال: عروسک ماروت ترکیبی از سر عروسک و دست انسان است در این شیوه، دست بازی دهنده حضور بصری دارد و حرکات دست او فی واسطه دیده می شود. البته باید توجه داشت که وست عروسک گردان در لحظات ایفای نقش متعلق به عروسک است نه عروسک گردان. لازم به ذکر است ماریونت همان شیوه ی عروسکی خیمه شب بازی است که در میان نمایشگران عروسکی جهان، به این نام مشهور است.
کدام گزینه در مورد عروسک ماپت درست نیست؟
1) حرکات عروسک های ماپت که از اسفنج ساخته می شوند، محدود به باز و بسته کردن دهان است.
2) سر عروسک ماپت از دو نیم کره تشکیل شده که در ناحیه فک به هم متصل می شود.
3) در این شیوه، دست عروسک گردان درون سر عروسک جای گرفته و باعث ایجاد حرکت در سر و صورت می شود.
4) در این شیوه ی نمایشی، عروسک گردان اغلب حضور بصری در صحنه ندارد و پشت پاروان پنهان است.
گزینه 1 صحیح است
تحلیل سوال: عروسک ماپت (مروسک) ساخته شده از یونولیت، حرکاتش محدود به باز و بسته شدن دهان است. عروسک های اسفنجی علاوه بر باز و بسته کردن دهان امکان حرکت اعضای صورت را نیز دارند.
کدام یک از ویژگی های عروسک نخی نیست؟
1) کنترل عروسک مانند عروسک های میله ای و نخی
2) قابلیت توسعه در حجم و ارتفاع
3) داشتن بدنی کامل
4) قابلیت حرکت بیش تر نقاط بدن
گزبنه 1 صحیح است.
تحلیل سوال: عروسک های نخی در انواع مختلف نمایش، مانند تئاتر عروسکی، باله ی عروسکی و تمامی سبک های نمایش کارایی دارند. عمده ترین ویژگی این عروسک ها عبارتند از: داشتن بدنی کامل - قابلیت توسعه در حجم و ارتفاع - قابلیت حرکات بیش تر نقاط بدن عروسک به واسطه ی ایجاد مفصل حرکتی.
در این نوع نمایش، عروسک گردان بالاتر از سطحی که عروسک روی آن حرکت می کند ایستاده و از بالا حرکات عروسک را کنترل می کند؛ درست برعکس عروسک های میله ای و دستکشی.