راه روشن موفقیت
عطار نیشابوری، شاعر نامآشنای ایرانی در اوایل قرن ششم هجری در کُدکَن نیشابور به دنیا آمد. او از مشاهیری است که اسناد تاریخی، اطلاعات شفافی از زندگی او ارائه نمیکند. همان گونه که او در آثارش خود را همنام پیامبر اسلام (ص) معرفی میکند، نام اصلی او محمد و لقبش فریدالدین بود. در شعرهایش بیشتر عطار و گاهی نیز فرید تخلّص میکرد. تاریخ دقیق تولد او در منابع مختلف از سال 513 تا 537 هجری ذکر شده است که این دوران، با روزگارِ شکوهمند علمی و ادبی نیشابور در دورهی سلجوقیان همزمان بود؛ اما در کودکی عطار حادثهی تلخ حملهی قبایل غُز به ایران رخ داد که این حادثه با تخریب و ویرانی شهر همراه بود و تأثیر بسیار بدی بر ذهن عطار گذاشت.
پدر عطار به شغل عطاری یا داروفروشی مشغول بود و فریدالدین هم پس از مرگ پدرش به همین حرفه روی آورد. او هم در دوران جوانی که به حرفهی عطاری و طبابت اشتغال داشت و هم در دوران پیری که به گوشهگیری از خلق زمانه پرداخت، در زمینههای ادبی فعال و پرکار بود. حادثهای در دوران جوانیاش رخ داد که او را دچار تحول بزرگ روحی کرد و بیش از پیش به عرفان و خداشناسی علاقهمند شد. عطار پس از این ماجرا قسمتی از عمرش را در سفر گذراند و از مکه تا ماوراءالنهر رفت و در این سفرها بسیاری از مشایخ و بزرگان زمان خود را زیارت کرد و از محضر آنها اندوختههای فکری بسیاری جمعآوری کرد. عطار و مولانا، دو شاعر بزرگ و همعصر ایرانی، با هم دیدار داشتهاند. هنگامی که عطار به پیری رسیده بود، بهاءالدین محمد، پدر جلالالدین بلخی، ملقب به مولانا، با پسر خود به عراق سفر میکرد که در مسیر خود به نیشابور رسید و توانست به دیدن عطار برود. او نیز در این دیدار نسخهای از اسرارنامهی خود را به جلالالدین، که در آن زمان کودکی خردسال بود، داد. آثار عطار از جملهی ارزشمندترین و ماندگارترین آثار ادبیات ایران محسوب میشود. در میان تألیفات پرشمار او چند اثر شاخص وجود دارد. «اسرارنامه» یکی از مثنویهای عطار نیشابوری است که احتمالاً از نخستین آثار او بوده است. این اثر شامل ۳۳۰۵ بیت در ۲۲ مقاله است. «منطقالطیر»یا «مقاماتالطیور» منظومهای ماندگار از این شاعر نیشابوری است که کار سرودن آن در قرن ششم هجری پایان یافت. ابیات این مثنوی را بین ۴۳۰۰ تا ۴۶۰۰ بیت دانستهاند. در داستان منطقالطیر،گروهی از مرغان برای یافتن پادشاه خود، یعنی سیمرغ، سفری را آغاز میکنند. در هر مرحله، گروهی از مرغان از راه بازمیمانند یا به بهانههایی توقف میکنند، تا اینکه پس از عبور از هفت مرحله، از گروه انبوهی از پرندگان تنها سی مرغ باقی میماند و با نوعی خودشناسی تمثیلی متوجه میشوند که سیمرغ در وجود خود آنهاست و درنهایت با این خودشناسی، مرغان مجذوب خداوند میشوند و حقیقت را در وجود خویش مییابند. مراحل و منازل در راه جُستن عرفان یعنی شناختن رازهای هستی در منطقالطّیر عطار هفت منزل است. او این هفت منزل را هفت وادی یا هفت شهر عشق مینامد و با بیان شکوهمند عرفان و خداشناسی در قالب داستانی بسیار جذاب، یکی از ارزشمندترین آثار ادبیات پارسی را خلق کرده است. از دیگر آثار او میتوان به «الهینامه»، «مصیبتنامه»، «مختارنامه»، «تذکرهالاولیا» و «دیوان اشعار» اشاره کرد.
عطار در سال 618 هجری و در زمان حملهی مغولان به ایران به دست یک سرباز کشته شد و در همان شهر زادگاهش یعنی نیشابور به خاک سپرده شد. روز ۲۵ فروردین در تقویم کشورمان روز ملی عطار است.