راهکارها و شرایط تمرکز در مطالعه:
1- شرایط ذهنی: 2 بخش
الف) مشخص کردن موارد مهم مثل حجم درس، بازهی زمانی، ساعات دقیق شروع و پایان مطالعه
ب) نیت کردن: چند ثانیه چشم خود را ببندید و نیت کنید (به عبارت علمی اعتماد به حافظه یا تلقینپذیری).
2- شرایط محیطی هنگام مطالعه: محیط مطالعه یکی از مهمترین راههای تمرکز است
الف) برای مطالعه، خود را ملزم کنید تا پشت یک میز بنشینید. از دراز کشیدن روی زمین یا تخت مخصوصاً در فصل بهار جداً خودداری کنید.
ب) قبل از نشستن پشت میز تمام وسایل خود مثل کتاب، جزوه و مداد را کنار دست خود بگذارید تا لازم نباشد حین مطالعه بلند شوید و حواستان پرت شود.
ج) محیط مناسبی را مخصوصاً از لحاظ دما و نوردهی برای مطالعه انتخاب کنید؛ زیرا محیط مطالعه روی یادگیری و تمرکز شما خیلی تأثیر دارد. سعی کنید محل مطالعهی خود را همیشه تمیز نگه دارید.
د) دور کردن وسایلی که باعث حواسپرتی شما میشود مخصوصاً وسایل الکترونیکی مثل کامپیوتر و موبایل.
3- شرایط مطالعه:
الف) قبل از شروع درس نگاه کلی به سرفصلها داشته باشید تا در ذهنتان پیشفرضی از درسها به وجود آید.
ب) سعی کنید هنگام مطالعه مداد و چرکنویس همراه داشته باشید. هماهنگی بین مچ دست و ذهن باعث افزایش قدرت یادگیری و تمرکز میشود.
ج) همیشه نکتهبرداری کنید و در وقتهای مرده از آنها استفاده کنید.
د) بعد از یک بازهی مطالعه، مطلبی را که یاد گرفتهاید با زبان خودمانی برای خودتان توضیح دهید و مطالب را مرور کنید.
ه) یک کاغذ سفید زیر کتابی که مطالعه میکنید بگذارید. هر زمان به هر دلیلی حواستان پرت شد روی کاغذ یک تیک بزنید تا کارهایی که یادتان افتاد روی آن بنویسید. سعی کنید به مرور زمان تیکها کمتر شوند. به این ترتیب به مرور زمان، پرش ذهن کمتر میشود و کم کم از بین میرود.
نکات مهم برای موفقیت در امتحانات پایان سال
این نکات برای سه گروه از دانشآموزان مفید است:
دانشآموزانی که وضعیت درسی خوبی دارند و نمرات خوبی کسب کردهاند. دانشآموزانی که در حد متوسط هستند و دانشآموزانی که در حد ضعیف هستند. به طور مثال: ضریب امتحانات نیمسال دوم (برگهی امتحانی) در تمام پایههای اول و دوم و سوم دبیرستان 6 است؛ یعنی دانشآموز هر نمرهای بگیرد در 6 ضرب میشود. اگر در نیمسال اول نمرهاش خوب باشد ولی در نیمسال دوم خوب نباشد کل نمره خراب میشود. پس نیمسال دوم از نیمسال اول مهمتر است؛ مخصوصاً برای سومیها که امتحانات آنها نهایی است و در کنکور سراسری معدل دیپلم تأثیر دارد.
6 توصیهی مهم برای کسب نتایج بهتر در امتحانات:
1. از آنجا که مطالب نیمسال دوم نسبت به مطالب نیمسال اول در امتحانات بارمبندی بیشتری دارد سعی کنید در صورت عدم پیوستگی بین مطالب نیمسال اول و دوم، ابتدا به مطالب نیمسال دوم بپردازید تا در صورت کمبود وقت، آن بخش از مطالب باقی بماند که از نظر نمره ارزش کمتری دارد.
2. سعی کنید قبل از شروع هر درس برای مباحث آن طبقهبندی ویژه داشته باشید. از میان بخشها و فصلهای مختلف قسمتهایی را که نمرهی بیشتری به خود اختصاص میدهند در اولویت مطالعه قرار دهید و بعد از خواندن و تسلط بر آنها به سراغ فصلهای دیگر بروید.
3. برنامههای امتحانی شما ممکن است به گونهای باشد که برای برخی از درسها فرصت (تعطیلی) کمتر و برای برخی دیگر فرصت بیشتر داشته باشید؛ بنابراین سعی کنید روزهای اضافی موجود در برنامهی امتحانی را به مطالعهی درسهایی که در آن مشکل دارید اختصاص دهید.
4. بعد از هر امتحان چند ساعت استراحت کنید و بعد مطالعهی امتحان بعدی را آغاز کنید. بهتر است ساعات ثابتی را در طول روز به مطالعه اختصاص دهید و به خاطر داشته باشید که این ساعات ثابت، محدودهی زمانی مطالعهی شما را نشان میدهد. شما باید بعد از 45 دقیقه الی 1 ساعت مطالعه، یک ربع استراحت کنید تا کارایی ذهن کاهش نیابد.
5. مطالب و مباحثی را که بیشتر مورد تأکید دبیران بوده است عمیقتر مطالعه کنید. احتمالاً از آنها سؤال امتحانی طرح خواهد شد. همچنین هنگام مطالعه زیر مباحث مهم خط بکشید.
6. نمونهسؤالهای امتحانی سالهای قبل را تهیه کنید و به بررسی آنها بپردازید تا با نحوهی سبک و طرح سؤالات آشنا شوید.
روش درست مطالعه، دو مرحلهی اساسی دارد:
1) مرحلهی اول: به صورت عمقی به مطالعهی مطالب بپردازید و مفهوم و موضوعات عنوانشده را درک کنید.
2) مرحلهی دوم: در مرحلهی بعدی درسها به دو دستهی کلی تقسیم میشوند:
الف) درسهای حافظهمحور: مثل ادبیات، مطالعات اجتماعی و...
ب) درسهای استدلالی: مانند ریاضی، فیزیک و...
برای یادگیری درسهای حافظهمحور باید تلاش کنید تا با از بر کردن و پرسیدن از خود مطالب را وارد ذهن کنید؛ اما برای یادگیری درسهای استدلالی مثل ریاضی، با حل تمرین و مسئله از یادگیری خود مطمئن شوید. هر چه تمرین بیشتری حل کنید خیال شما آسودهتر خواهد شد.
مرور مطالب:
چه بسیارند دانشآموزانی که مطالب درسی را بهخوبی یاد میگیرند؛ اما چون آنها را مرور نمیکنند، نمرهی خوبی هم کسب نمیکنند. مرور تمام مطالبی که قبلاً مطالعه کردهاید از اهمیت خاصی برخوردار است. هر کس به طور معمول 40 تا 50 درصد آنچه را یاد میگیرد بعد از 24 ساعت فراموش میکند. فقط مرور کردن است که میتواند از این موضوع جلوگیری کند. بهتر است اولین مرحلهی مرور، در پایان هر فصل یا درس انجام شود؛ یعنی وقتی مطالعهی یک درس یا یک بخش تمام شد قبل از آنکه به سراغ مبحث بعدی بروید خیلی سریع به مرور مجدد آن بپردازید و از سازماندهی مطالب در ذهن و عدم تداخل آنها اطمینان پیدا کنید.
مرحلهی دوم: شامل کل کتاب درسی است. بعد از اتمام کتاب، کل کتاب درسی را مرور کنید.
چه کنیم تا عملکرد بهتری در روز آزمون داشته باشیم؟
1- در جلسهی امتحان باید خونسردی خود را حفظ کنید. اضطراب بیش از حد عملکرد ذهن را مختل میکند.
2- قبل از پاسخ دادن به سؤالات چند نفس عمیق بکشید و به خدا توکل کنید.
3- ابتدا به سادهترین سؤالی که میبینید پاسخ دهید و نگران سؤالات دشوار نباشید؛ چون ذهن شما مانند ماشین عمل میکند و بعد از آنکه خوب گرم شد بهتر عمل میکند.
نکتهی آخر:
اهداف هر فرد با فرد دیگر تفاوت دارد. یک نفر برای شاگرد اول شدن درس میخواند و دیگری برای رهایی از تجدید. مشخص کردن هدف، اولین و مهمترین گام است. شب امتحان با شبهای دیگر فرقی ندارد. هیجان را کنار بگذارید، خوب بخوانید، به قدر کافی تغذیه کنید و از خوردن تنقلات غیر مفید و احتمالاً بیماریزا بپرهیزید. به یاد داشته باشید که با توکل بر خدا موفق خواهید شد.