نکات مهم درس اجزای ماشین - قسمت پنجم

پيچ‌هاي اتصال:

از نظر تئوری، سه فاکتور قطر خارجی پیچ (d)، گام پیچ (P) و زاویه­ ی مارپیچ برای محاسبات مربوط به پیچ ضروری می­باشد.

گام پیچ (P): فاصله ­ی بین دو دنده­ ی متوالی به موازات محور پیچ را گام پیچ می ­نامند.

قطرخارجی پیچ (d): بزرگ­ترین قطر دنده­ ی پیچ را قطرخارجی پیچ می­ نامند.

قطرداخلی پیچ: کوچک­ترین قطر دنده­ ی پيچ را قطر داخلی پیچ یا قطر ریشه می­ گویند.

قطرمتوسط پیچ: ميانگين قطرخارجی و قطر داخلی پیچ را قطر متوسط پیچ می­ نامند.

روش اتصال پیچ­ ها: پیچ­ ها به سه روش زیر، قطعات را به‌هم متصل می­کنند:

1-     دو قطعه­ ی اتصال روی هم قرار می­گیرند و پیچ از درون سوراخ قطعات، عبور داده شده و توسط مهره بسته می­شود.

2-   سوراخ یکی از قطعات اتصال قلاویز شده، پیچ از سوراخ عبور می­کند و قطعه ­ی اول را به دومی متصل می­کند. در این روش، نیازی به مهره نیست و خود قطعه­ ی  اتصال دوم، کار مهره را انجام می­دهد.

3-     از پیچ دو سر رزوه استفاده می­شود که یک طرف آن به یکی از قطعات اتصال بسته می­شود و طرف دیگرش توسط یک مهره محکم می­شود.

نکته: برای باز و بسته کردن پیچ و مهره­ های مختلف از آچار خوان و در پیچ­ های مغزی، آچار آلن به‌کار می­رود.

طبقه­ بندی پیچ­ ها از نظر شکل دنده:

1-   پیچ­ های متریک : اندازه­ های این دسته از پیچ­ها برحسب میلی­متر است و زاویه­ ی سر دنده­ ی آن­ها 60 درجه می‌باشد. سر دنده­ ی این پیچ­ها به حالت تخت و ته‌دنده­ ی آن­ها گرد است.

نکته: پیچ­ های متریک در محل‌­هایی که قطعات اتصال تحت‌ تأثیر ارتعاش و ضربه قرار دارند، کاربرد دارند.

نکته: پیچ­ های متریک به سه گروه دنده ریز، دنده متوسط و دنده درشت تقسیم می­شوند.

نکته: پیچ ­های دنده ریز (ظریف) دارای گام و عمق دنده ­ی کوچک­تری هستند.

2-   پیچ­ های دنده مثلثی و یت ورث (پیچ­ های انگلیسی): تمام اندازه ­های این پیچ ­ها برحسب اینچ هستند. زاویه­ ی دنده­ ی آن­ها 55 درجه و سردنده و پای دنده قوسی شکل هستند. گام این پیچ­ ها بر حسب تعداد دندانه در یک اینچ محاسبه می­شود. علامت مشخصه­ ی این پیچ­ ها W می­باشد. پیچ­ های دنده مثلثی ویت ورث برای اتصال قطعات و آب­ بندی آن­ها استفاده می­شود.

3-   پیچ­ های دنده­ ذوزنقه ­ای : این پیچ ­ها در مقیاس میلی­متر اندازه­ گذاری می­شوند و زاویه­ ی سر دنده‌ي آن­ها 30 درجه می­باشد. این پیچ ­ها توانایی تبدیل حرکت دورانی به مستقیم و انتقال حرکت و نیز نیروهای دو طرفه را دارند. پیچ­ های دنده ذوزنقه ­ای در ماشین­های ابزار به‌عنوان پیچ ­های انتقال نیرو به‌کار می­روند.

4-   پیچ­ های دنده اره­ ای : این پیچ­ ها دارای اندازه­ های میلی­متری و زاویه­ ی سردنده ­ی 30 درجه هستند. پیچ ­های دنده اره­ای برای انتقال نیروهای یک‌طرفه در ساختمان پرس­ها کاربرد دارند.

5-   پیچ­های دنده دایره ­ای : این پیچ­ ها دارای اندازه­ ی قطر اسمی میلی­متری و گام اینچی هستند. زاویه ­ی سردنده ­ی آن‌ها 30 درجه بوده و تمام قسمت­های دندانه ­ها قوسی می­باشد. پیچ ­های دنده دایره­ای ضربه ­پذیر بوده و در محل­های بروز ارتعاش و ضربه مورد استفاده قرار می­گیرند. این پیچ­ ها در دستگاه‌های ضربه ­ای، ماشین­های کشاورزی و کلاچ ­ها کاربرد دارند.

طبقه­ بندی پیچ ­ها از نظر جهت زاویه­ ی مارپیچ:

از نظر جهت زاویه­ ی مارپیچ، پیچ­ ها به صورت راست‌گرد و چپ­ گرد ساخته می­شوند.

1-   پیچ­ های راست­ گرد: در این پیچ ­ها، چرخش از چپ به راست انجام می­گیرد و مهره­ به سمت بدنه حرکت می­کند . این  پیچ­ ها بیش­ترین کاربرد را در صنعت دارد.

2-   پیچ­ های چپ‌گرد: در این پیچ ­ها، چرخش از راست به چپ بوده و مهره به طرف بدنه حرکت می­کند. در شیرهای انتقال گاز و اتصال سیم بکسل­ ها به قلاب، از این پیچ ­ها استفاده می­شود.

نکته: یکی از خواص مهم پیچ­ های چپ­ گرد، امنیت اتصال است. چون پیچ­ ها عادت دارند به سمت چپ باز شوند، بنابراین در جاهای ارتعاشی در اثر لرزش، پیچ می­خواهد به سمت چپ باز شود و چون چپ­ گرد است، بیش­تر بسته شده و محکم­تر می­شود.

طبقه­ بندی پیچ­ ها از نظر تعداد دندانه:

از نظر تعداد دندانه، پیچ­  ها به صورت یک یا چند راهه ساخته می­شوند.

اگر تعداد مارپیچ بر روی استوانه ­ی پیچ بیش از یک نخ باشد، پیچ­ های چند راهه به‌وجود می­ آیند. گام پیچ به تعداد نخ مارپیچ بیش­تر می­شود. دلیل این کار، افزایش سرعت باز و بسته کردن می­باشد.

نکته: اگر از پیچ دو سر زروه استفاده کنیم و یک سر پیچ­ به قطعه­ ی اتصال بسته شود، طول قسمت پیچ­ شده نسبت به جنس قطعه­ ی اتصال تفاوت می­کند. برای فولاد، طول رزوه برابر قطر خارجی پیچ (d)، برای چدن ریختگی برابر d25/1 و برای فلزات سبک مثل آلومینیم d2 در نظر گرفته می­شود.

پیچ­ه ای حرکتی:

این پیچ ­ها، مکانیزمی هستند که حرکت دورانی را به حرکت خطی تبدیل می­کنند و از آن­ها در دستگاه­های مختلف انتقال و حرکت استفاده می­شود.

نکته: دندانه­ ی پیچ­ های حرکتی اکثراً ذوزنقه ­ای، اره ­ای و گرد انتخاب می­شود. پیچ دنده ذوزنقه­ ای بیش­ترین کاربرد را در ماشین­ های ابزار دارند.