ساختار اتم- فصل یک شیمی دهم-خلاصه نکات و تست-رویا خواجوی

دانش آموزان عزیز سلام💖
در این مطلب قصد داریم نکات فصل یک شیمی دهم را به همراه سوالات نهایی و کنکور در اختیار شما قرار دهیم تا آمادگی لازم را برای آزمون پیش رو کسب کنید. فایل پی دی اف شامل سوالات نهایی و کنکور را در انتهای مطلب مشاهده می کنید.

«در ابتدا برای درک اهمیت این مبحث سوالاتی که در امتحان نهایی دهم آورده شده را باهم بررسی می‌کنیم. بعد از خواندن درسنامه سعی کنید به سوالات پاسخ بدهید و بعد جوابتان را با پاسخنامه فایل ضمیمه مقایسه کنید.»

⭕مولکول های PO2Cl، HNO3 و SO3 را در نظر بگیرید.

الف) ساختار لوویس PO2Cl را رسم کنید.

ب) جرم مولی HNO3 را محاسبه کنید.

ج) در 4 گرم SO3  چند مولکول از آن وجود دارد؟ ( 1mol SO3= 80g)

(حل مسئله با کسر تبدیل نوشته شود.)

⭕رفتار شیمیایی هر اتم به مار الکترون های ظرفیت آن بستگی دارد.

⭕با توجه به گونه های رو به رو به پرسش ها پاسخ دهید.

الف) شمار الکترون ها و نوترون ها را در یون M به دست آورید.

ب) کدام گونه می تواند رادیو ایزوتوپ باشد؟ چرا؟

پ) اتم کدام عنصر (A یا M) می تواند کاتیونی با بار الکتریکی همانند یون M تشکیل دهد؟

ت) فرمول شیمیایی ترکیب یونی حاصل از واکنش M با D را بنویسید.

ساختار اتم و رفتار آن:

🔸بین پایداری و آرایش الكترونی لایۀ ظرفیت اتم ها باید رابطه ای باشد به طوری كه اگر لایۀ ظرفیت اتمی، همانند آرایش الکترونی یک گاز نجیب بوده یا هشت تایی باشد، آن اتم واكنش پذیری چندانی ندارد.

🔸لوویس برای توضیح و پیش بینی رفتار اتم ها، آرایشی به نام آرایش الكترون  نقطه ای ارائه کرد كه در آن الكترون های ظرفیت هر اتم، پیرامون نماد شیمیایی آن با نقطه نمایش داده می شود.

🔸برای رسم آرایش الکترون  نقطه ای هر اتم، می توان نقطه گذاری را از یك سمت مانند سمت راست نماد شیمیایی عنصر آغاز کرد و نقطه های بعدی را در زیر، سمت چپ و بالای آن قرار داد. الکترون پنجم و پس از آن را باید طوری پیرامون نماد شیمیایی عنصر قرار داد كه هر یک به صورت جفت نقطه درآید. 

🔸در مورد عناصر دسته s و p تعداد الکترون های ظرفیتی برابر با شماره یکان گروه آنها می باشد.

🔸رفتار شیمیایی هر اتم به شمار الكترون های ظرفیت آن بستگی دارد به طوری كه می توان دستیابی به آرایش گاز نجیب را مبنای رفتار آنها دانست. در واقع اتم ها می توانند با دادن الكترون، گرفتن الكترون و نیز به اشتراك گذاشتن آن به آرایش یك گاز نجیب برسند یا هشت تایی شوند تا پایدارتر گردند.

🔸در مورد هلیم و ذراتی که به آرایش هلیم می رسند، واژه هشتایی به کار نمی بریم واژه هشتایی به کار نمی بریم و می گوییم گونه مورد نظر به آرایش دوتایی رسیده است.

🔸از دست دادن، گرفتن یا به اشتراک گذاشتن الكترون نشانه ای از رفتار شیمیایی اتم است.

❗در بین فلزات گروه اول لیتیم با از دست دادن یک الکترون به آرایش دوتایی پایدار هلیم می رسد و هشتایی نمی شود.

❗اتم Be (بریلیم) و B (بور) تمایلی به تشکیل یون ندارد و به جای آن الکترون به اشتراک می گذارد.

❗اتم گالیم یون سه بار مثبت تشکیل می دهد اما به آرایش الکترونی گاز نجیب نمی رسد.

❗سه عنصر اول گروه 14 یون تشکیل نمی دهند و با اشتراک گذاشتم الکترون به آرایش گاز نجیب می رسند.

❗به جز چند مورد استثنا یون هایی با بیش از 3 بار مثبت و 3 بار منفی نداریم.

تبدیل اتم ها به یون ها:

به طور کلی، اگر شمار الكترون های ظرفیت اتمی كمتر یا برابر با 3 باشد، آن اتم در شرایط مناسب تمایل داردکه همه الکترون های ظرفیت خود را از دست بدهد و به کاتیون تبدیل شود و به آرایش الکترونی گاز نجیب پیش از خود برسد.

اتم عنصر های گروه 15، 16، 17 در شرایط مناسب با به دست آوردن الکترون به آنیون هایی تبدیل می شود که آرایشی همانند آرایش گاز نجیب هم دوره خود را دارد.

هیدروژن برای رسیدن به آرایش گاز نجیب یا باید یک الکترون به اشتراک بگذارد یا یک الکترون بگیرد (در ترکیب با فلزات گروه اول و دوم مثل NaH یون هیدرید وجود دارد).

آرایش الکترونی   می تواند مربوط به اتم گاز نجیب، یون مثبت یا یک یون منفی باشد.

می توان گفت آرایش   را می توان به یک اتم خنثی (هلیم) یک یون مثبت (Li+) و یک یون منفی (H-) نسبت داد.

اگر در یک آرایش الکترونی زیر لایه d(n-1) مثلا 3d وجود داشته باشد اما زیر لایه ns وجود نداشته باشد، آن آرایش الکترونی، فقط مربوط به یک یون مثبت می تواند باشد.

• 🔵فلز سدیم، فلز نقره ای رنگ و براق است و به حدی نرم است که با چاقو می توان آن را برید.
• 🔵در دما و فشار اتاق، کلر به صورت مولکول های دو اتمی و به شکل گاز زرد رنگ وجود دارد.
• 🔵اتم سدیم با از دست دادن الکترون کوچک تر و اتم کلر با گرفتن الکترون بزرگتر می شود.
• یون تک اتمی:

یون تك اتمی، كاتیون یا آنیونی است كه تنها از یك اتم تشكیل شده است؛ برای نمونه هریک از یون های Cl- و Na+ یون های تک اتمی هستند.

نامگذاری یون تک اتمی:

➰برای کاتیون ها پیش از نام عنصر کلمه یون را اضافه می کنیم.

➰برای آنیون ها علاوه بر به کار بردن یون قبل نام آنیون، به انتهای نام نافلز (یا ریشه نام آن) پسوند ید اضافه می کنیم.

➰برای نشان دادن یون تک اتمی باید هم نماد شیمیایی عنصری که یون از آن ایجاد شده و هم نوع و میزان بار را بنویسیم.

ترکیب یونی دوتایی:

هر تركیب یونی كه تنها از دو عنصر ساخته شده، ترکیب یونی دوتایی نامیده می شود. این ترکیب ها می توانند از واکنش فلزها با نافلزها پدید آیند. میان یون های تولید شده به دلیل وجود بارهای الکتریکی ناهمنام، نیروی جاذبه بسیار قوی برقرار می شود؛ نیروی جاذبه ای كه پیوند یونی نامیده می شود.

یون های سازنده ترکیب یونی دوتایی می تواند بیشتر از دوتا باشد  مثلا Al2O3 .

فرمول نویسی ترکیب یونی دوتایی:

هر ترکیب یونی از لحاظ بار الکتریکی خنثی است؛ یعنی در یک ترکیب یونی مجموع بار الکتریکی کاتیون ها با مجموع بار الکتریکی آنیون ها برابر است.

در سمت چپ فرمول کاتیون و در سمت راست آن، فرمول آنیون را کنار آن می نویسیم. بار کاتیون را به عنوان زیروند کاتیون و بار کاتیون را زیروند آنیون قرار می دهیم. سپس علامت بار یون ها را حذف می کنیم و زیروند هارا در صورت امکان ساده می کنیم.

نامگذاری ترکیبات یونی:

کافی است ابتدا نام کاتیون (بدون واژه یون) و سپس نام آنیون را بنویسیم.

بار کاتیون × تعداد کاتیون = قدر مطلق بار آنیون × تعداد آنیون

زیروند 1 در فرمول تکیب ها نوشته نمی شود.

تبدیل اتم ها به مولکول ها:

به پیوندی که ناشی ازبه اشتراک گذاشتن الکترون بین دو اتم است، پیوند اشتراکی یا کووالانسی گفته می شود. این نوع پیوند معمولا بین دو اتم نافلزی تشکیل می شود.

با تشکیل پیوند اشتراکی بین اتم ها واحد هایی با دو یا چند اتم به وجود می آید که مولکول نامیده می شود.

مواد شیمیایی خالصی که در ساختار خود مولکول دارند، مواد مولکولی نامیده می شوند. تعداد مواد مولکولی شناخته شده از تعداد مواد یونی بیشتر است.

در ساختار لوویس یک مولکول ، هر جفت الکترون اشتراکی به صورت یک خط تیره بین اتم ها نشان داده می شود. 

به جفت الکترونی که در تشکیل پیوند دخالت نداشته و فقط به یکی از اتم ها تعلق دارد، جفت الکترون ناپیوندی می گویند.

به پیوند کووالانسی که در نتیجه به اشتراک گذاشته شدن دو جفت الکترون میان دو اتم تشکیل می شود پیوند دوگانه می گویند. مثل مولکول اکسیژن.

به پیوند کووالانسی که در نتیجه به اشتراک گذاشته شدن سه جفت الکترون میان دو اتم تشکیل می شود پیوند سه گانه می گویند. مثل مولکول نیتروژن.

به فرمول شیمیایی که علاوه بر نوع عنصر های سازنده، شمار اتم های هر عنصر را نشان می دهد، فرمول مولکولی می گویند.

مدل فضاپرکن یکی از روش های نمایش مولکول هاست که در آن، هر اتم به صورت یک کره یا گوی نشان داده می شود. به کمک مدل فضاپرکن علاوه بر نوع و شمار اتم های هر عنصر، نحوه قرارگیری اتم ها نسبت به هم و اندازه نسبی اتم ها نیز مشخص می شود.

بر خلاف آرایش الکترون نقطه ای (ساختار لوویس) در مدل فضاپرکن تعداد پیوند های اشتراکی و نوع آنها (یگانه، دوگانه یا سه گانه) و جفت الکترون های ناپیوندی نمایش داده نمی شود.

🌹برای عضویت در کانال کانون برتر ها کلیک کنید🌹