تنظیم عصبی - زیست 2- درسنامه + تست- پریسا ابراهیمی

کانونی عزیز سلام! 

در این مطلب مرور کاملی بر فصل تنظیم عصبی به همراه سوالات نهایی و تست های کنکور خواهیم داشت.  امیدوارم این مطلب برای شما مفید باشد!

ویژگی های درسنامه

1- درسنامه کامل به همراه نکات تستی

2- نمونه سوالات امتحان نهایی مبحث

3-پاسخ کاملا تشریحی تست ها در انتهای مطلب

4-بررسی شکل های مهم فعالیت کتاب

5-نمودار درختی خلاصه درس

مولف:  رتبه 74 منطقه یک کنکور تجربی 1402 دانشجوی رشته پزشکی دانشگاه تهران

در ابتدا به بررسی تعدادی از سوالات نهایی این مبحث در سال 1404 میپردازیم!

بافت دستگاه عصبی

   بافت عصبی: 

•1- سلول های عصبی  2-یاخته های پشتیبان(نوروگلیا)

     عملکرد های سلول عصبی:

• 1-تحریک پذیری   2-هدایت پیام عصبی  3- انتقال پیام عصبی به یاخته های دیگر

     اجزای سلول عصبی: 

•1- دندریت (دارینه)           2- جسم سلولی        3- آکسون(آسه)

•دارینه (دندریت) رشته ای است که پیامها را دریافت و به جسم یاخته عصبی وارد میکند. آسه (آکسون) رشته ای است که پیام عصبی را از جسم یاخته عصبی تا انتهای خود که پایانه آسه نام دارد، هدایت می کند. پیام عصبی از محل پایانه آسه یک یاخته عصبی به یاخته دیگر منتقل میشود. جسم یاخته ای محل قرار گرفتن هسته و انجام سوخت و ساز یاخته های عصبی است و میتواند پیام نیز دریافت کند. 

•انواع سلول عصبی:

•1-حسی             2-حرکتی               3-رابط

ایجاد پیام عصبی

•پیام عصبی در اثر تغییر مقدار یونها در دو سوی غشای یاخته به وجود می.آید از آنجا که مقدار یونها در دو سوی غشاء یکسان نیستند، بار الکتریکی دو سوی غشای یاخته عصبی، متفاوت است و در نتیجه بین دو سوی آن اختلاف پتانسیل الکتریکی وجود دارد. پتانسیل آرامش: وقتی یاخته عصبی فعالیت عصبی ندارد (حالت آرامش) در دو سوی غشای آن اختلاف پتانسیلی در حدود۷۰ میلی ولت برقرار است این اختلاف پتانسیل را پتانسیل آرامش می نامند . در حالت آرامش مقدار یون های سدیم در بیرون یاخته عصبی زنده از داخل آن بیشتر است و در مقابل، مقدار یون های پتاسیم درون ،یاخته از بیرون آن بیشتر است. در غشای یاخته های عصبی، مولکول های پروتئینی وجود دارند که به عبور یونهای سدیم و پتاسیم از غشا کمک میکنند. یکی از این پروتئینها کانالهای نشتی هستند که یونها میتوانند به روش انتشار تسهیل شده از آنها عبور کنند از راه این کانال ها، یون های پتاسیم خارج و یون های سدیم به درون یاخته عصبی وارد میشوند. تعداد یونهای پتاسیم خروجی بیشتر از یونهای سدیم ورودی است؛ زیرا غشا به این ،یون، نفوذپذیری بیشتری دارد. پمپ سدیم - پتاسیم پروتئین دیگری است که در سال گذشته با آن آشنا شدید. در هر بار فعالیت این پمپ سه یون سدیم از یاخته عصبی خارج و دویون پتاسیم وارد آن میشوند. این پمپ از انرژی مولکولATP استفاده میکند

•یاخته های عصبی با یکدیگر ارتباط ویژه ای به نام همایه (سیناپس) برقرار میکنند. بین این یاخته ها در محل همایه فضایی به نام فضای همایه ای وجود دارد برای انتقال پیام از یاخته عصبی انتقال دهنده یا یاخته عصبی پیش همایه ای ماده ای به نام ناقل عصبی در فضای همایه آزاد میشود. این ماده بر یاخته دریافت کننده یعنی یاخته پس همایه ای اثر می کند. ناقل عصبی در یاخته های عصبی ساخته و درون ریز کیسه ها ذخیره می شود. این کیسه ها در طول آسه هدایت می شوند تا به پایانه آن برسند. وقتی پیام عصبی به پایانه آسه میرسد این کیسه ها با برون رانی، ناقل را در فضای همایه آزاد میکنند.یاخته های عصبی با یاخته های ماهیچه ای نیز همایه دارند و با ارسال پیام موجب انقباض آنها میشوند.

•ناقل عصبی پس از رسیدن به غشای یاخته پس همایه ای به پروتئینی به نام گیرنده متصل می شود. این پروتئین همچنین کانالی است که با اتصال ناقل عصبی به آن باز می شود. به این ترتیب، ناقل عصبی با تغییر نفوذ پذیری غشای یاخته پس همایه ای به یون ها پتانسیل الکتریکی این یاخته را تغییر می دهد. براساس اینکه ناقل عصبی تحریک کننده یا بازدارنده باشد، یاخته پس همایه ای تحریک، یا فعالیت آن مهار می شود.

پس از انتقال پیام، مولکول های ناقل باقی مانده باید از فضای همایه ای تخلیه شوند تا از انتقال بیش از حد پیام جلوگیری و امکان انتقال پیام های جدید فراهم شود این کار با جذب دوباره ناقل به یاخته پیش همایه ای انجام میشود همچنین آنزیم هایی ناقل عصبی را تجزیه میکنند. تغییر در میزان طبیعی ناقل های عصبی از دلایل بیماری و اختلال در کار دستگاه عصبی است.

نیمکره های مخ:  در انسان بیشتر حجم مغز را مخ تشکیل میدهد. دو نیمکره مخ با رشته های عصبی به هم متصل اند. رابط های سفید رنگ به نام رابط پینه ای و سه گوش از این رشته های عصبی اند که هنگام تشریح مغز آنها را می بینید. دو نیمکره به طور هم زمان از همه بدن، اطلاعات را دریافت و پردازش می کنند تا بخش های مختلف بدن به طور هماهنگ فعالیت کنند. هر نیمکره کارهای اختصاصی نیز دارد؛ مثلاً بخش هایی از نیمکره چپ به توانایی در ریاضیات و استدلال مربوط اند و نیمکره راست در مهارت های هنری تخصص یافته است.

بخش خارجی نیمکره های مخ یعنی قشر مخ از ماده خاکستری است . سطح وسیعی را با ضخامت چند میلی متر تشکیل می دهد. قشر مخ چین خورده است و شیارهای متعددی دارد. شیارهای عمیق هر یک از نیمکره های مخ را به چهار لوب پس ،سری گیجگاهی، آهیانه و پیشانی تقسیم می کنند. 

قشر مخ شامل بخش های حسی حرکتی و ارتباطی است. بخش های حسی پیام های حسی را دریافت میکنند بخش های حرکتی به ماهیچه ها و غده ها پیام می فرستند. بخش های ارتباطی بین بخش های حسی و حرکتی ارتباط برقرار می کنند. قشر مخ جایگاه پردازش نهایی اطلاعات ورودی به مغز است که نتیجه آن ،یادگیری تفکر و عملکرد هوشمندانه است. 

ساقه مغز و مخچه

ساقه مغز از مغز میانی پل مغزی و بصل النخاع تشکیل شده است. مغز میانی در بالای پل مغزی قرار دارد و یاخته های عصبی آن، در فعالیت های مختلف از جمله شنوایی بینایی و حرکت نقش دارند. برجستگی های چهارگانه بخشی از مغز میانی اند.

 پل مغزی در تنظیم فعالیت های مختلف از جمله تنفس، ترشح بزاق و اشک نقش دارد.

بصل النخاع پایین ترین بخش مغز است که در بالای نخاع قرار دارد. بصل النخاع فشار خون و ضربان قلب را تنظیم میکند و مرکز انعکاس هایی مانند عطسه، بلع، سرفه و مرکز اصلی تنظیم تنفس است. 

مخچه: مخچه در پشت ساقه مغز قرار دارد و شامل دو نیمکره و بخشی به نام کرمینه در وسط آنهاست. مخچه مرکز تنظیم وضعیت بدن و تعادل آن است. مخچه به طور پیوسته از بخشهای دیگر مغز، نخاع و اندامهای حسی مانند گوش ها پیام را دریافت و بررسی می کند تا فعالیت ماهیچه ها و حرکات بدن را در حالت های گوناگون به کمک مغز و نخاع هماهنگ کند.

ساختارهای دیگر مغز

تالاموس ها محل پردازش اولیه و تقویت اطلاعات حسی .اند اغلب پیامهای حسی در تالاموس گرد هم می آیند تا به بخشهای مربوط در قشر مخ، جهت پردازش نهایی فرستاده شوند. 

هیپوتالاموس که در زیر تالاموس قرار دارد دمای بدن تعداد ضربان قلب، فشار خون، تشنگی، گرسنگی و خواب را تنظیم میکند.

سامانه کناره ای (لیمبیک) که با قشر مخ تالاموس و هیپوتالاموس ارتباط دارد. سامانه کناره ای در حافظه و احساساتی مانند ترس، خشم و لذت نقش ایفا میکند. اسبک مغز (هیپوکامپ) یکی از اجزای سامانه کناره ای است که در تشکیل حافظه و یادگیری نقش دارد. حافظه افرادی که اسبک مغز آنان آسیب دیده یا با جراحی برداشته شده است، دچار اختلال میشود. این افراد نمی توانند نام افراد جدید را حتی اگر هر روز با آنها در تماس باشند، به خاطر بسپارند. نام های جدید حداکثر فقط برای چند دقیقه در ذهن این افراد باقی می مانند. البته آنان برای به یاد آوردن خاطرات مربوط به قبل از آسیب دیدگی مشکل چندانی ندارند. پژوهشگران بر این باورند که اسبک مغز در ایجاد حافظه کوتاه مدت و تبدیل آن به حافظه بلند مدت نقش دارد؛ مثلاً وقتی شماره تلفنی را می خوانیم یا میشنویم ممکن است پس از زمان کوتاهی آن را از یاد ببریم ، ولی وقتی آن را بارها به کار بریم در حافظه بلند مدت ذخیره میشود.

تشریح مغز گوسفند: بخش های خارجی

بخش خودمختار دستگاه عصبی محیطی

بخش خودمختار دستگاه عصبی محیطی کار ماهیچه های صاف، ماهیچه قلب و غده ها را به صورت ناآگاهانه تنظیم میکند و همیشه فعال است. این دستگاه از دو بخش آسیمیک (سمپاتیک) و پادآسیمیک (پاراسمپاتیک) تشکیل شده است که معمولاً برخلاف یکدیگر کار میکنند تا فعالیتهای حیاتی بدن را در شرایط مختلف تنظیم کنند. فعالیت بخش پادآسیمیک باعث برقراری حالت آرامش در بدن میشود در این حالت، فشار خون کاهش یافته، ضربان قلب کم میشود بخش آسیمیک هنگام هیجان بر بخش پادآسیمیک غلبه دارد و بدن را در حالت آماده باش نگه میدارد ممکن است این حالت را هنگام شرکت در مسابقه ورزشی تجربه کرده باشید. در این وضعیت بخش آسیمیک سبب افزایش فشار خون ضربان قلب و تعداد تنفس می شود و جریان خون را به سوی قلب و ماهیچه های اسکلتی هدایت می کند.

برای دسترسی به درسنامه کامل و تمام نکات این فصل فایل ضمیمه را دانلود کنید

تست های کنکور مبحث تنظیم عصبی

برای مشاهده ویدیو پاسخ تشریحی و تحلیل تست ها اینجا کلیک کنید.