توجه با مطالعه این درسنامه میتوانید به سوالات 15 - 178 -181 - 207 - 354 - 360 - 525 - 831 - 871 - 987 - 1026 - 1153 - 1176 در کتاب 8 دورۀ زرد تجربی و سوالات 1 تا 15 کتاب نوروز پاسخ دهید
( برای دسترسی به کتاب میتوانید به کانون بوک مراجعه کنید )
سلام دوستان
در این مطلب متن کتاب و شکل های گفتار اول فصل دوم دهم را به همراه نکات و تستهای کنکور آن را بررسی میکنیم.
ویژگی درسنامه
🎯 برسی کامل همۀ شکلهای فصل
🎯 نمونه سوالات امتحان نهایی و کنکور و حل ویدئویی
🎯 درسنامه کامل به همراه نکات کنکوری آن
نمونه سوالات امتحان نهایی گفتار یک
خلاصه درسنامه گفتار اول :
ساختار و عملکرد لوله گوارش :
دستگاه گوارش از لولۀ گوارش و اندامهای مرتبط ساخته شدهاست. لوله گوارش لولهای پیوسته است که از دهان تا مخرج ادامه دارد. در قسمتهایی از لوله گوارش ماهیچههایی حلقوی به نام بنداره وجود دارد. بنداره در تنظیم عبور مواد نقش دارد.
غدههای بزاقی، پانکراس، کبد و کیسه صفرا با لوله گوارش مرتبطاند و در گوارش غذا نقش دارند. یکی از مباحث مهم این صفحه شکل محل قرارگیری اندام ها در بدن است.
انتهای مری به سمت چپ انحراف پیدا کردهاست. قسمتی از معده پشت کبد قرار دارد.
پانکراس به صورت موازی و در پشت و زیر معده قرار دارد. طول روده باریک از روده بزرگ بیشتر و پر پیچ و خم تر است. کبد دارای دو قسمت است و قسمت کوچکتر سمت چپ بدن است. مری از وسط دیافراگم عبور کردهاست. بندارۀ انتهای مری داریم نه ابتدای معده.
طول کولون افقی از بالارو بیشتر و طول کولون پایینرو از افقی بیشتر است. انتهای کولون افقی به سمت بالا است. صفرا چسبیده به قسمت اعظم کبد در سمت راست است.
قسمت سمت راست دیافراگم بالاتر از سمت راست آن است. قسمت وسط کولون پایینرو به سمت رودهباریک میل کردهاست.
بنداره لولۀ گوارش همواره در حال انتقباضاند و منفذ آنها بستهاست، فقط هنگام ورود غذا باز میشود.
مراقب تفاوت دستگاه گوارش و لولۀ گوارش در تست ها باشید. به تفاوت بنداره و دریچه در کتاب دقت کنید. بندارهها از جنس ماهیچه حلقوی هستند، اما در ساختار دریچه ها بافت ماهیچهای وجود ندارد بلکه معمولا از جنس بافت پوششی چینخورده هستند.
بنداره انتهای یک اندام، ینداره ابتدای اندام بعدی نیست!
درون دیواره داخلی مری، چینخوردگیهای طولی مشاهده میشود. چینخوردگی های معده منظم و دائمی نیستند.
حجیمترین بخش لولۀ گوارش معده است. بزرگترین بخش افزایندۀ ترشحات به لوله گوارش کبد است. طویل ترین بخش لوله گوارش رودهباریک است. بزرگترین غده ترشحکننده بزاق غدۀ بناگوشی است.
بالاترین اندام مرتبط با لوله گوارش که ترشحات آن به این لوله وارد میشود غدۀ بناگوشی است.
ساختار لولۀ گوارش
این لوله از خارج به داخل، چهار لایه دارد: لایۀ بیرونی، ماهیچهای، زیرمخاطی و مخاطی.
هر لایه از انواع بافتها تشکیل شدهاست. در همۀ این لایهها بافت پیوندی سست وجود دارد.
لایه بیرونی بخشی از صفاق است نه بالعکس. صفاق پردهای که اندامهای درون شکم را به هم وصل میکند.
نکات شکل:
ضخامت لایۀ بیرونی و زیر مخاط کمتر از لایۀ ماهیچهای و مخاطی است. بین خود دو لایه ماهیچه نیز لایه عصبی داریم. بین ماهیچۀ حلقوی و طولی، بافت پیوندی سست وجود دارد.
اندازۀ چینخوردگیهای روده باریک هماندازه نیستند. به تراکم رگهای خونی دقت کنید. روده کور از بقیۀ قسمتهای روده بزرگ قطورتر است. همه لایه ها دارای مویرگ خونی هستند.
لایه مخاطی:
بافت پوششی آن، در دهان، حلق و مری به صورت سنگفرشی چندلایه و در معده، روده باریک و راستروده به صورت استوانهای تکلایه است. مخاط لوله گوارش در سراسر طول لولۀ گوارشی ، توانایی ترشح موسین ( موسین گلیکوپروتئینی هست که آب فراوانی جذب میکند و ماده چسبناکی به نام ماده مخاطی ایجاد میکند) و آنزیم لیزوزیم را دارد، بنابراین میتوان استنباط کرد که مادۀمخاطی هم توسط سنگفرشی چندلایه و هم استوانهای تکلایه ترشح میشود.
به تفاوتهای لایۀ مخاطی، ترشحات مخاطی و مادۀ مخاطی توجه کنید.
لایه زیرمخاط:
باعث چسبیدن لایۀ مخاطی به ماهیچه ای میشود تا به راحتی روی آن بلغزد. شبکهای از یاختههای عصبی در لایۀ زیرمخاط و ماهیچهای ، از مری تا مخرج وجود دارد. در دو طرف این لایه یلاخته ماهیچهای داریم (از طرف دیگر با ماهیچۀ لایه مخاطی ).
لایه ماهیچهای:
در دهان، حلق، ابتدای مری، بندارۀ خارجی مخرجی به صورت مخطط است. در بخش های دیگر از ماهیچۀ صاف است که به صورت حلقوی، طولی و مورب ( فقط در معده) قرار دارند.
گوارش غذا در دهان :
آسیاب شدن غذا به ذرههای بسیار کوچک برای فعالیت بهتر آنزیمهای گوارشی، و اثر بزاق بر آن لازم است. سه جفت غدۀ بزاقی بزرگ و غدههای کوچک، بزاق ترشح میکنند. بزاق، ترکیبی از آب، یونها، انواعی از آنزیمها و موسین است. آنزیم آمیلاز بزاق به گوارش نشاسته کمک میکند. لیزوزیم، آنزیمی است که در از بین بردن باکتریهای درون دهان نقش دارد. موسین، گلیکوپروتئینی است که آب فراوانی جذب و ماده مخاطی ایجاد میکند. مادۀ مخاطی دیوارۀ لولۀگوارش را از خراشیدگی حاصل از تماس غذا یا آسیب شیمیایی (بر اثر اسید یا آنزیم) حفظ میکند و ذرههای غذایی را به هم میچسباند و آنها را به تودۀ لغزندهای تبدیل میکند. غده زیرزبانی چندین مجرا دارد. غده زیرآروارهای یک مجرا دارد. مجرای غدۀبناگوشی به صورت عمود از بالای دندان میگذرد.
بلع غذا
بلع غذا به معنی خروج غذا از دهان و ورود آن به معده است. در دیوارۀ مری نیز غدههای برونریزی وجود دارد که با ترشح مادۀمخاطی موجب آسانتر شدن حرکت غذا در این اندام میشود. فرایند بلع دو مرحلۀ ارادی و غیرارادی دارد. قسمت ارادی آن به کمک ماهیچه اسکلتی و قسمت غیر ارادی آن به کمک ماهیچۀ صاف و اسکلتی انجام میگیرد.
ماهیچۀ اسکلتی زبان به استخوان فک پایین متصل است. حلق مانند یک چهارراه است که هر یک از راههای آن به یکی از اندامهای بینی، نای، مری و دهان ختم میشود.
در هنگام بلع، راه دهان با بالا آمدن زبان، راه گوش و بینی با بالا رفتن زبان کوچک و راه نای با پایین رفتن اپیگلوت بسته میشود . در هنگام بلع ، قسمت عقبی زبان به سقف دهان میچسبد اما قسمت جلویی آن نمیچسبد. در هنگام بلع ، حنجره که در ابتدای نای واقع است، به سمت بالا حرکت میکند. قطر مری کمتر از حنجره و نای است. زبان کوچک از جنس ماهیچه نیست. با بالا آمدن زبان کوچک ضخامت آن افزایش پیدا میکند.
گوارش در معده
معده، بخش کیسهای شکل لولۀ گوارش است. دیوارۀ معده، چینخوردگی هایی دارد که با پر شدن معده باز میشود تا غذای بلع شده در آن انبار شود. گوارش غذا در معده در اثر شیرۀ معده و حرکات آن انجام میشود.
معده تنها بخش کیسهای شکل لوله گوارش است. اما در دستگاه گوارش بخش کیسهای شکل دیگری نیز داریم (کیسه صفرا).
یاختههای پوششی مخاط معده در بافت پیوندی زیرین ( برای خود مخاط است) فرو رفته اند و حفرههای معده را بهوجود آوردهاند. در تشکیل غدههای معده زیر مخاط نقش ندارد. حفرههای معده جزء غدههای معده معده محسوب نمیشود . یاختههای پوششی با اینکه مجرایی ندارند ولی ترشحات برونریز دارند. یاختههای پوششی سطحی مخاط آن، ماده مخاطی فراوانی ترشح میکنند که به شکل لایۀ ژلهای چسبناکی، مخاط معده را میپوشاند. یاخته های پوششی سطحی بیکربنات نیز ترشح میکند.
یاخته های اصلی غدههای معده آنزیمهای معده را ترشح میکنند. پیشساز پروتئازهای معده را به طور کلی پپسینوژن مینامند. پپسینوژن بر اثر کلریدریک اسید به پپسین تبدیل میشود. پپسین خود با اثر بر پپسینوژن تولید پپسین را زیاد میکند. آنزیم پپسین پروتئین را به مولکول های کوچکتر ( نه آمینواسید ) تبدیل میکند.
یاختههای کناری غدههای معده کلریدریک اسید و فاکتور داخلی معده ترشح میکنند. فاکتورهای داخلی، برای ورود ویتامین ب 12 به یاختههای روده باریک ضروری است. اگر این یاختهها تخریب شوند یا معده برداشته شود، علاوه بر ساخته نشدن کلریدریک اسید، فرد به کمخونی خطرناکی دچار میشود، زیرا ویتامین ب 12 که برای ساختن گویچههای قرمز در مغز استخوان لازم است، جذب نمیشود و زندگی فرد به خطر میافتد.
گوارش در رودۀ باریک
بخش اصلی گوارش در روده باریک در ابتدای آن صورت میگیرد. گوارش در این روده به کمک صفرا، شیرههای روده و پانکراس و حرکات خود روده صورت میگیرد.
حرکات روده باریک: بصورت کرمی و قطعهقطعه است که علاوه بر پیش بردن کیموس آن را برای مخلوط شدن با شیره گوارشی میگستراند.
شیره روده: این شیره شامل آب، موسین، یونهای مختلف از جمله بیکربنات و آنزیم است.
صفرا: توسط کبد ساخته میشود و بدون آنزیم است.( سلولهایش آنزیم درونسلولی دارند.)
این شیره دارای نمکهای صفراوی، بیکربنات، کلسترول و فسفولیپید است. صفرا وارد دوازده شده و به ریزتر شدن چربی کمک میکند. گاهی با رسوب ترکیبات صفرا ، سنگ صفرا ایجاد میشود.
شیرۀ پانکراس: دارای آنزیمهای متنوع و قوی و بیکربنات است. پروتئازهای پانکراس بصورت غیرفعال ترشح میشود و در روده فعال میشود.
🎇برای دسترسی به درسنامه کامل و تمام نکات این فصل فایل ضمیمه را دانلود کنید🎇
تست های کنکور سالهای اخیر گفتار یک
✨برای مشاهده ویدیو پاسخ تشریحی و تحلیل تست ها اینجا کلیک کنید✨
🔮عضویت در کانال تلگرام کانون برترها🔮
با آرزوی موفقیت
