1- زمان و مکان دو رکن مهم تاریخ هستند.
2- یکی از ابداعات و دستاوردهای بشر، اندازهگیری زمان و ابداع گاهشماری یا تقویم است.
3- تعریف گاهشماری : نظامی است که انسان برای اندازهگیری دقیق زمان ابداع کرده است.
4- نتیجه نیاز به زمانسنجی : ابداع ابزارهایی مثل ساعتهای آفتابی،آبی،شنی و اسطرلاب
5- در بینالنهرین و در میان بابلیها،گاهشماری قمری رایج بود.
6- در گاهشماری مصری، سال به 12 ماه 30 روزه تقسیم میشد و پنج روز اضافی به آخر ماه دوازدهم افزوده میشد.
7- به دستور امپراتور روم، گاهشماری رومی بر اساس گاهشماری مصری اصاح شد.
8- تقویم رایج کشورهای اسلامی، هجری قمری است که بر پایه گردش ماه به زمین تنظیم شده است و مبدا آن اول محرم سال است که پیامبر از مکه به مدینه هجرت کرد.
9- در قلمرو هخامنشیان گاهشماری خورشیدی، قمری، بابلی رواج داشته است.
10- در دوره اشکانیان، گاهشماریهای بابلی، سلوکی و اوستایی متداول بود.
11- در دوره ساسانیان، گاهشماری اوستایی(گاهشماری دینی زرتشتیان) در ایران رایج شد.
12- مبدا گاهشماری اوستایی به تخت نشستن هر پادشاه بود.
13- در ایران دوره اسلامی گاهشماری هجری قمری رایج شد.
14- گاهشماری هجری خورشیدی که از سال 1304 ه.ش در ایران رسمیت یافت، بر اساس گاهشماری جلالی که یکی از دقیقترین گاهشماریهای جهان است تنظیم شده است.
15- مورخان میکوشندکه رویدادهای تاریخی را بر اساس زمان وقوع آنها توصیف و تحلیل کنند.
16- گاهشماری(کرونولوژی) : نظم و ترتیب رویدادهای تاریخی
17- به کمک خط زمان میتوان رویدادهای یک دوره یا دورانهای مختلف تاریخی را به ترتیب زمان وقوع آنها بر روی نمودار نشان داد.
18- ابنخلدون بخشی از مقدمه کتاب العبر خود را به تاثیر جغرافیا و اقلیم بر تاریخ، اخلاق و رفتار آدمیان اختصاص داده است.
19- جغرافیای تاریخی به مطالعه مناطق و سرزمینهای مختلف در گذشته میپردازد و تاثیر محیط طبیعی و عوامل جغرافیایی را بر رویدادهای تاریخی مطالعه میکند.
20- یکی از پیامدهای ارتباط جغرافیا و تاریخ، اهمیت یافتن نقشه در مطالعه تاریخ است.
21- باستانشناسی : علمی است که آثار باستانی و تاریخی را به منظور شناخت فرهنگ و شیوه زندگی انسانها و جوامع گذشته بررسی میکند.
22- هدف علم باستان شناسی : شناخت انسان و پژوهش در فرهنگ او
۲۳- آثار باستانی و تاریخی : تمامی اشیا ، ابزارها، بناها و مکان هایی که ساخته دست بشر و محصول اندیشه ا او هستند.
۲4- به جاهایی که باستان شناسان آثار باستانی تاریخی را مطالعه در مواردی کشف میکنند مکان باستانی گفته می شود.
25- مکانهای باستانی از نظر شکل و وسعت متفاوت متفاوتاند.
۲۶- مثالی از مکانهای باستانی : شهر سوخته در ایران و شهر پمپی در ایتالیا
۲7- از جمله مکانهای باستانی مورد علاقه باستانشناسان : غارها، آرامگاهها و گورستان ها .
۲۸- از دیگر مکانهای باستانشناختی، تپههای باستانی و آثار تاریخی کنده شده بر سینه کوهها و صخرهها میباشند.
29- مراحل کار باستانشناسان : 1-شناسایی کشف ۲۔ حفاری ۳- استخراج و تنظیم اطلاعات
30- بخش زیادی از آثار باستانی زیر خاک و یا در اعماق دریاها و رودخانهها قرار گرفتهاند.
31- گاهی برخی از آثار و بناهای تاریخی به طور اتفاقی و در نتیجه فعالیتهای کشاورزی و عمرانی و یا بروز پدیدههای طبیعی از دل زمین نمایان شدهاند.
32- آرامگاه شی هوانگ تی به طور اتفاقی توسط تعدادی از کشاورزان چینی که مشغول کندن چاه بودند کشف شدند.
33- مردان نمکی زنجان و تمدن عظیم جیرفت در کرمان نیز به طور تصادفی کشف شدهاند.
34- سنگنوشته روزتا که با خطوط مصر باستان(هیروگلیف و دموتیک)و نیز خط یونانی نگارش یافته،به طور اتفاقی توسط سرباز فرانسوی کشف شد.
35- حفاری برای بیرون آوردن آثاری است که در دل خاک قرار گرفتهاند.
36- حفاری یکی از مراحل حساس کار باستانشناسان است و نیازمند دانش و دقت فراوان است.
37- مراحل حفاری: 1-مشخص کردن نقشه بنا 2-در همان وضعیت از آن عکسبرداری میکنند و تمامی مشخصاتش را ثبت میکنند. 3-سپس آن را از خاک بیرون آورده و مراحل تحقیقات در آزمایشگاههای مجهر ادامه مییابد.
38- در مرحله استخراج و تنظیم اطلاعات، باستانشناسان آثار یا بناهای کشف شده را به لحاظ قدمت،مواد و مصالح به کار رفته در آنها را و نیز کاربردهایشان بررسی میکنند.
39- باستانشناسان برای تعیین سن آثار باستانی از روش رادیو کربن و پتاسیم-آرگون استفاده میکنند.
40- موزه ایران باستان از جمله بزرگ،ترین موزههای دنیاست.
41- مهمترین موزههای دنیا : لوور پاریس، بریتانیا در لندن، آرمیتاژ در سنپترزبورگ روسیه و متروپولیتن در آمریکا
42- ارتباط باستانشناسی و علم تاریخ دوسویه است از طرفی باستانشناسان از نوشتههای مورخان برای شناسایی و کشف آثار و مکانهای باستانی بهره میبرند و از طرف دیگر، نتایجکاوشهای باستانشناسان منبع ارزشمندی برای تحقیقات مورخان به شمار میرود.
43- باستانشناسی به مطالعه دورههای تاریخی کمک فراوان کرده است.
