یکی از کانون های تمدنی اروپا ، یونان در در سرزمین های جنوب شبه جزیره بالکان و جزیره های مجاور آن در دریای اژه و مدیترانه.
*موقعیت شبه جزیره ای این کشور با سواحل طولانی و و خلیج ها و بریدگی های مناسب برای ایجاد لنگرگاه ، ایجاد شرایط مناسب برای کشتیرانی و دریانوردی.
* تمدن مینوسی: در کاوش های باستان شناسی اوایل قرن 20 آثار تمدن کهن در جزیره کرت در جنوب یونان /به علت انتساب به مینوس شاه افسانه ای جزیره :تمدن مینوسی/مینوسیان دریانورد بودند و احتمالا با کشورهای همجوار بازرگانی داشتند.
تمدن میسنی: حدود 2000 ق.م طائفه ای بیابانگرد از دشت های اروپای شرقی به یونان امدند و احتمالا تحت تاثیر تمدن مینوسی شهرهایی برپا کردند. / اولین دوره تمدنی یونان : عصر میسنی
عصر تاریکی تمدن میسن : حدود 1100 تا 800 ق.م / سپس : دولت شهرها به وجود امدند که دائما با هم در رقابت و جنگ بودند.
مهمترین دولت شهرهای یونان باستان: آتن و اسپارت /آتن : زادگاه مردم سالاری / اسپارت: نظامی گرا و جنگاور
جنگ های پلوپونزی: 404 تا 431 ق.م سلسله جنگ هایی میان دولت شهر های یونان که آتن بر یکی و اسپارت بر دیگری فرمان می راند. / دولت هخامنشی کمک مالی پنهانی : اسپارت / پیروز نهایی: اسپارت
فیلیپ دوم : فرمانروای مقدونیه در شمال یونان / بر یونان مسلط شد / قبل از حمله به ایران به قتل رسید.
اسکند مقدونی پسر فیلیپ: فتح مصر ، آسیای صغیر و بین النهرین و ادامه تا رود سند/
یونانیان: اعتقاد به خدایان متعدد، مهمترین آنها 12 خدا که در کوه المپ جای داشتند و در راس آنها زئوس خدای آسمان و آذرخش
آتنا خدابانوی خرد و محافظ دولت شهر آتن /نفوذ و قدرت کاهنان یونان باستان کمتر از مصر و بین النهرین
یونانیان برای بزرگداشت قهرمانان و احترام به خدایان جشن و مسابقه برگذار می کردند. شهورترین المپیک /هر چهار سال یکبار در دولت شهر المپیا /اولین دوره 767 ق.م
یکی از ویژگی های برجسته تمدن یونان باستان : شیوه حکمرانی متفاوت آنها / در ابتدا مانند تمام کشورها موروثی / پس از توسعه دریانوردی و تجارت خارجی طبقه ای از اشراف ثروتمند پدید آمدند که قدرت را در دست گرفتند./ در قرن های 5 و 6 قبل از میلاد نوعی از مردم سالاری در یونان به ویژه در آتن شکل گرفت.
مردان بالغی که از پدر و مادر آتنی به دنیا آمده بودند حق رای داشتند و زنان ،بردگان و مقیمان آتن که اکثر جمعیت بودند حق رای نداشتند.
زادگاه فلسفه : یونان و به ویژه شهر آتن/ اوج پیشرفت فلسفه یونان : قرن 4 و 5 قبل از میلاد با فیلسوفانی چون سقراط،افلاطون و ارسطو
علوم در یونان باستان: پزشکی: بقراط که به پدر علم پزشکی مشهور است /ریاضی: فیثاغورث /برخی اصول هندسه را کشف کرد.
روم : شبه جزیره ایتالیا در شمال دریای مدیترانه محل شکل گیری تمدن روم شکل گیری نخستین مزارع و روستاها تا شکل گیری تمدن : شروع از 1500 ق.م و با ورود اقوام هند و آروپایی به ایتالیا
ایجاد حکومت جمهوری رم: 509 ق.م مردم شهر رم علیه شاه شهر شوریدند و جمهوری رم را تاسیس کردند / میان 509 تا 264ق.م بر سر تا سر ایتالیا مسلط شد / در فاصله سالهای 264 تا 146 ق.م سلسله جنگ هایی بین جمهوری رم و حکومت کارتاژ و پادشاه مقدونی
تنها اشکانیان در مقابل رومیان ایستادگی کردند و مانع از پیشروی بیشتر آنها در ایران شدند.
زمینه تقسیم امپراتوری روم به دو بخش شرقی و غربی : انتخاب شهر بیزانس (قسطنطنیه /استانبول) به عنوان پایتخت ( 306 _337 م) توسط امپراتور کنستانتین
روم غربی در 475 م در اثر هجوم اقوام بیابان گرد نابود.
روم شرقی تا 1453 م که پایتختش توسط امپراتور عثمانی فتح شد ، دوام داشت.
ساختار حکومت : چند مجلس و شماری مقام اجرایی / مشارکت: اشراف از طریق مجلس سنا و مردم عادی از طریق مجمع نمایندگان
قرن 1 قبل از میلاد : جمهوری رم بر اثر رقابت سرداران جاه طلب دچار جنگ داخلی و آشفتگی شد./اکتاویان غلبه کرد و تغییراتی در نظام حکومی جمهوری رم ایجاد کرد. / قدرت اجرایی در اختیار یک فرد : آگوستوس و بعدا امپراتور تعریف شد. / مجلس سنا به عنوان مجمع اصلی مشورت باقی /
زنان رومی از زنان یونانی آزادتر / برده داری پدیده ای رایج در امپراتوری روم / سال 73 ق.م بردگان به رهبری اسپارتاکوس قیام و بعد دو سال به زحمت سرکوب شدند.
برجسته ترین دستاورد هنری تمدن روم : معماری و مجسمه سازی / یکی دیگر از دستاوردها: ایجاد شبکه پیشرفته ای از جاده ها
در دوره سلطه رومیان بر فلسطین : تبلیغ دینی جدید توسط حضرت عیسی (ع) / پیشوایان یهود با ایشان مخالفت کردند.
رونق مسیحیت : در دوره امپراتور کنستانتین ، چرا که خود به این دین گروید و فرمان آزادی این دین در امپراتوری روم را صادر کرد.
رسمیت یافتن مسحیت در امپراتوری روم : 50 سال بعد از کنستانتین
*تا دو قرن قبل و رمزگشایی خط میخی درک و آگاهی از تاریخ و تمدن باستانی داشتند.
*تاریخ عهد باستان بر اساس خدای نامه ها و شاهنامه فردوسی.
*مورخان تاریخ باستان را به چهار دوره تقسیم: 1)پیشدادیان و 2)کیانیان (تاریخ نوشته شده از اینها آمیخته با افسانه های کهن) 3)اشکانیان (بسیار کم و محدود به اسامی ) 4)ساسانیان (اطلاعات تاریخی قابل توجه)
*دوره افسانه ای(اساطیری): پیشدادیان و کیانیان
*اسطوره شناسان،مورخان و محققان بر اساس اینکه افسانه ها کاملا غیر واقعی است یا خیر اتفاق نظر ندارند ؛بیشتر بر این باورند: بر اساس واقعیت ساخته شده اند اما در گذر زمان تغییر کرده و به شکل افسانه شده اند.
*تا200 سال پیش: آگاهی چندانی از سلسه های ایلام و ماد و هخامنشی نداشتند و پارسه / پرسه پلیس پایتخت هخامنشی را به جمشید نسبت میدادند و این مکان تاریخی را تخت جمشید. پاسارگاد را نیز سلیمان نبی نسبت داده و آرامگاه موسس سلسله هخامنشی را قبر مادر حضرت سلیمان میدانستند.
*تمایل و علاقه اروپاییان به سفر به ایران و شناخت تاریخ و فرهنگ آن: دوران صفویه
*عمده آگاهی محققان اروپایی آن زمان از تاریخ ایران از : نوشته های هردوت
*افزایش بازدیدکنندگان خارجی از بناها و آثار باستانی ایران : در دوره قاجار و همزمان با افزایش روابط سیاسی اقتصادی با اروپا و وارد شدن تعداد زیادی سفیر و تاجر و جهانگرد به ایران.
*خواندن خط میخی و کتیبه بیستون: زمان محمد خان قاجار/توسط افسر انگلیسی سر هنری راولینسون .
*پس از خوتنده شدن خط میخی: علاقه اروپاییان به فعالیت باستان شناسی در ایران بیشتر / فرانسه اجازه حفاری و امتیاز انحصاری کاوش های باستان شناسی در سرتاسر ایران.
*در 1306 از انحصار فرانسویان خارج شد و کاوش های باستان شناسی با آمدن باستان شناسان از کشورهای مختلف گسترش یافت.(مانند ارنست هرتسفلد آلمانی / آرتور پوپ آمریکایی)
*دستاوردهای کاوش های باستانی شناسی 200 سال اخیر :1) آگاهی از سلسله های مادی تا ساسانی افزایش یافت و تا حدی امکان تشخیص تاریخ واقعی از افسانه فراهم شد. 2)چندین هزار سال قبل از مهاجرت اقوام آریایی ساکنان فلات ایران به یکجا نشینی و کشاورزی روی آورده بودند. 3)تقسیم بندی جدیدی که مورخان از تاریخ ایران باستان ارائه کردند.
*منابع دست اول تاریخ باستان :
نوشتاری (تمام نوشته هایی که درباره رویدادهای تاریخی ایران در عهد باستان نگارش یافته / یا می توان از آنها اطلاعات و شواهد تاریخی به دست آورد) (برجسته ترین ها : سنگ نوشته ها ، گل نوشته ها ،سالنامه ها ،کتاب های تاریخی ادبی دینی و جغرافیایی) (منابع نوشتاری 2 دسته : ایرانی / غیر ایرانی
نوشتاری ایرانی :هر چند تاریخ نگاری مانند یونان و روم مطلوب نبوده و مورخان برجسته نداشتند / هرودت گفته است : ایرانیان از شعور و آگاهی تاریخی بالایی برخوردار بوده اند. / علت احتمالی ضعف تاریخ نگاری : محبوب بودن سنت شفاهی نسبت به کتابت // سنگ نوشته و لوح حای گلی از دیگر منابع نوشتاری ایرانی (بیستون ، لوح های گلی کاوش شده از تخت جمشید ، سنگ نوشته شاپور یکم (در کعبه زرتششت در نقش رستم / شرح جنگ این پادشاه با رومیان)) / خدای نامه ها ( مربوط به عصر ساسانی / بازگو کنننده تاریخ عمومی مردم این سرزمین از آفرینش تا اواخر ساسانی / محتوای این خدای نامه ها آمیخته با افسانه ها ولی بخش مربوط به ساسانی با واقعیات تاریخی انطباق / متن اصلی خدای نامه ها و ترجمه عربی آنها از بین رفته )
نوشتاری غیر ایرانی : (یونانی و رومی و در صدر آنها تاریخ هرودت ، در تورات هم مطالبی درباره هخامنشیان و کوروش )
غیر نوشتاری (تمام آثار مادی و دست ساخته هایی از ایرانیان باستان به جا مانده) (حاوی اطلاعات ارزشمند درباره وضعیت اقتصادی اجتماعی فرهنگی سیاسی ایران باستان/نشان دهنده ابعاد مختلف دانش ها ،فنون مهارت ها و خلاقیت های ایرانیان باستان)
*منابع دوست دوم تاریخ باستان :
کتاب ها ، مقاله ها ، پایان نامه ها و طرح های پژوهشی در 200 سال اخیر که توسط مورخان ، باستان شناسان و زبان شناسان ایرانی و غیر ایرانی نوشته شده.
سپیده دم تمدن ایرانی :
فلات ایران از شمال به دریای خزر و دریاچه آرال ،از غرب به جلگه بین النهرین ، از جنوب به خلیج فارس دریای مکران (عمان) و اقیانوس هند و از شرق به جلگه هند محدود
نواحی کوهپایه ای و سرزمین های پست ایران مناسب برای سکونت اند ، به خاطر بارندگی و رطوبت
موقعیت ایران در جنوب غرب آسیا : پل ارتباطی شرق و غرب جهان باستان / مهمترین راه های دریایی و زمینی از ایران گذر می کرد
به دلیل این موقعیت ایران کانون مبادلات فرهنگی ، هنری و اقتصادی جهان بود ؛ در نتیجه نقش فعالی در انتشار و گسترش فرهنگ و تمدن
موقعیت ایران : قرار گرفتن در معرض مهاجرت و هجوم اقوام و همین منبع تاثیر بر زندگی سیاسی،اجتماعی،فکری،فرهنگی
نمونه سوال تستی:
ايلام سرانجام بر اثر يورش ويرانگر كدام قوم، دچار انحطاط و فروپاشي شد و پايتخت آنان در استان فارس امروزي چه نام داشت؟
1)سومريان ـ شوش 2) آشوريان ـ شوش
3) آشوريان ـ انشان 4)سومريان ـ انشان
پاسخ : گزینه 3 /ايلام سرانجام بر اثر يورش ويرانگر آشوريان، دچار انحطاط و فروپاشي شد. شهر شوش در مركز جلگه ي خوزستان، پايتخت ايلام بود. البته ايلاميان پايتخت ديگري به نام انشان در بخش شرقي قلمرو خود، واقع در استان فارس امروزي نيز داشتند.
معنا و مفهوم افسانه و اسطوره ها چيست و چه كساني درباره ي محتواي افسانه ها اتفاق نظر ندارند؟
1) سرگذشت خيالي و غير واقعي ـ جهانگردان 2) سرگذشت واقعي و غير تخيلي ـ كاوشگران
3) سرگذشت واقعي و غير تخيلي ـ اسطوره شناسان 4) سرگذشت خيالي و غير واقعي ـ اسطوره شناسان
پاسخ : گزینه 4 / واژه هايي مانند افسانه، قصه، داستان و اسطوره، اگرچه هر كدام معناي خاص وريشه ي لغوي مخصوص خود را دارند اما تقريبا همگي به معنا و مفهوم داستان يا سرگذشت خيالي و غير واقعي به كار ميروند . اسطوره شناسان، مورخان و ديگر محققان درباره ي اينكه محتواي افسانه ها به كلي غير واقعي اند يا نه، اتفاق نظر ندارند.
