درسنامه-گوارش و جذب مواد-زیست دهم-امین خوشنویسان

خب سلام به همه بچه های درسخون دهم تجربی:))

امروز هم با یه درسنامه پرنکته دیگه اومدم سراغتون

این درسنامه از امین خوشنویسان عزیز هست و مباحث فصل دوم باقی مونده رو کامل براتون توضیح داده

امیررضا حکمت نیا-پزشکی دانشگاه تهران

خب حالا بریم که کامل با هم بررسی کنیم.....    

دوشنبه هم تست های این بخش رو باهم قراره بررسی کنیم پس همراهم باش..

جذب و تنظیم فعالیت دستگاه گوارش:
در ابتدا باید با مفهوم محیط داخلی آشنا شویم. به خون و لنف و مایع بین سلولی محیط داخلی گفته می شود. 

به ورود مواد به محیط داخلی جذب می گویند. جذب اصلی در انسان در روده باریک می باشد ولی جذب به صورت
اندک در دهان و معده نیز صورت می گیرد و البته بازجذب آب و یون ها نیز درون روده بزرگ انجام می شود.

در دیواره داخلی روده باریک چین های حلقوی وجود دارد که روی این چین ها پرز های فراوانی دیده می شود و با
پین خوردن غشا این یاخته ها نیز پین های میکروسکوپی بنام ریزپرز بوجود می آید که باعث افزایش جذب در روده
باریک می شود.
در بعضی از بیماری ها امکان آسیب پرزها و ریزپرزها وجود دارد به طور مثال در بیماری سلیاک به این گونه بود که
افرادی که به نوعی پروتئین بنام گلوتن حساسیت دارند و ریزپرز و حتی پرز آسیب می بیند و سطح جذب در این
افراد به شدت کاهش میابد.
مواد گوناگون پس از عبور از یاخته های پوششی هر پرز وارد شبکه مویرگی درون پرز می شوند و نهایتا وارد جریان
خون خواهند شد

همانطور که در تصویر مشاهده می شود در هر پرز علاوه بر رگ خونی رگ لنفی نیز وجود دارد که مولکول های
حاصل از گوارش لیپید ها به آنها وارد می شوند. 

این لیپید ها در کبد یا بافت پربی ذخیره می شوند. در کبد از این لیپیدها مولکول های لیپوپروتئین ساخته می شوند. 

این مواد را بر اساس مقدار کلسترولی که دارند در دو گروه کم چگال و پر چگال تقسیم بندی می کنند که اگر نسبت کلسترول

 به پروتئین در آنها زیاد باشد کم چگال و اگر نسبت پروتئین به کلسترول زیاد باشد پرچگال می گویند. 

بیشتر بودن لیپوپروتئین های پرچگال نسبت به کم چگال احتمال رسوب کلسترول در دیواره سرخرگ ها را کاهش می دهد و در جلوگیری از سکته قلبی موثر است. 

از عواملی که سبب افزایش لیپو پروتئین های کم چگال نسبت به پرچگال می شود میتوان به چاقی و کم تحرکی اشاره کرد.

روده بزرگ و دفع:
ابتدای روده بزرگ روده کور نام دارد. روده بزرگ از سه قسمت بالارو و افقی و پایین رو تشکیل شده است و نهایتا به
راست روده و مخرج ختم می شود. از نکاتی که میتوان در رابطه با روده بزرگ اشاره کرد این است که روده بزرگ پرز
ندارد و یاخته های پوششی آن آنزیم گوارشی ترشح نمی کنند.

در انتهای راست روده دو بنداره داخلی و خارجی قرار دارند که بنداره داخلی از جنس ماهیچه صاف و بنداره خارجی
از نوع مخطط می باشد که باعث می شود تا سرانجام دفع به صورت ارادی انجام شود.

گردش خون دستگاه گوارش:
برخلاف اندام های دیگر خون لوله گوارش به طور مستقیم به قلب برنمی گردد بلکه ابندا از طریق سیاهرگ باب به
کبد و سپس به قلب میرود. (سیاهرگ باب تنها شامل خون اندام های لوله گوارش نیست و طحال نیز خون خود را
وارد این سیاهرگ می کند)

پس از خوردن غذا میزان جریان خون دستگاه گوارش افزایش میابد تا نیاز برای فعالیت های آن تامین شود به همین
دلیل فعالیت دستگاه گوارش را به دو مرحله خاموش و شدید تقسیم می کنند.

در کبد از مواد جذب شده گلیکوژن و پروتئین ساخته می شود و موادی مانند برخی ویتامین ها و آهن ذخیره
می شود. کبد با دخیره آهن میتواند در فرایند خون سازی نقش داشته باشد.

موادی که جذب لنف می شوند؛ مانند چربی ها و ویتامین های محلول در چربی از کبد عبور نمی کنند و وارد
سیاهرگ شده و به قلب می روند.
همانطور که در شکل می بینید سیاهرگ باب از به هم پیوستن دو سیاهرگ اصلی تشکیل می شود:

1-شاخه راست ← خون تیره و غنی از مواد غذایی را از روده کوچک و آپاندیس، روده کور و کولون بالارو و بخشی
از کولون افقی دریافت می کند.
2-شاخه چپ ← این شاخه خود از به هم پیوستن دو شاخه دیگر تشکیل شده است.خون تیره را از نیمه سمت
راست کولون افقی، کولون پایین رو، راست روده، طحال، معده و پانکراس دریافت می کند.

نهایتا دو سیاهرگ فوق کبدی خون سیاهرگ های کبد را به بزرگ سیاهرگ زیرین منقل می کنند.

نکته بسیار مهم:
در کبد مویرگ هایی وجود دارند که در هر دو انتهای آنها، سیاهرگ قرار دارند.
-به کبد، گلوکز هم از طریق خون پراکسیژن و هم ازطریق خون کم اکسیژن وارد می شود.
-به کبد هم سرخرگ و هم سیاهرگ وارد می شود.
-در کبد شبکه مویرگی هم می تواند بین دو سیاهرگ و هم بین یک سرخرگ و یک سیاهرگ قرار بگیرد (گردش
خون عمومی کبد برای خون رسانی به خود سلول های کبدی)

تنظیم فرآیند های گوارشی:

مانند دیگر بخش های بدن تنطیم دستگاه گوارش تحت کنترل تنظیم عصبی(شبکه های عصبی روده ای و دستگاه
عصبی خودمختار(شبکه عصبی روده ای از مری تا مخرج می باشد و می تواند مستقل از بخش خودمختار فعالیت
کند اما بخش خودمختار اثر خود را بر روی آن می گذارد) و هورمونی (گاسترین و سکرتین از جمله هورمون های
تنظیم کننده لوله گوارش هستند) قرار می گیرد.

تنوع گوارش در جانداران:
برخی جانداران مواد مغذی را از سطح یاخته یا بدن و به طورمستقیم از محیط دریافت می کنند. این محیط و آب
دریا و دستگاه گوارش یا مایعات بدن جانوران میزبان است کرم کدو که فاقد دهان و دستگاه گوارش است، مواد
مغذی را از سطح بدن جذب می کند.

واکوئل گوارشی:
پارامسی از آغازیان است و با حرکت مژک ها غذا را از محیط به حفره دهانی منتقل می کند. در انتهای حفره، کیسه
ای غشایی به نام واکوئول غذایی تشکیل می شود. واکوئول غذایی درون سیتوپلاسم حرکت می کند. کافنده
تن(لیزوزوم) به واکئول می پیوندد و آنزیم های خود را به درون آن آزاد می کند. در نتیجه واکوئول گوارشی
تشکیل می شود. مواد گوارش یافته از این واکوئول خارج می شوند و مواد گوارش نیافته در آن باقی می مانند به این
واکوئول، واکوئول دفعی می گویند. محتویات این واکوئول از راه منفذ دفعی یاخته خارج می شود. به کریچه غذایی
چند کافنده تن می پیوندند و آنزیم های گوارشی خود را به درون کریچه غذایی آزاد می کنند و در نتیجه کریچه
گوارشی تشکیل می شود.

حفره گوارشی:
گوارش در جانوری مانند هیدر در کیسه ای به نام حفره گوارشی انجام می شود. این حفره فقط یک سوراخ برای
ورود و خروج مواد دارد. یاخته هایی در این حفره، آنزیم هایی ترشح می کنند که فرایند گوارش به صورت برون
یاخته ای را آغاز می کنند. یاخته های این حفره، ذره های غذایی را با درون بری دریافت می کنند.سپس فرایند
گوارش به صورت درون یاخته ای در حفره گوارشی ادامه می یابد.

گروهی از یاخته های سطح درونی حفره گوارشی در هیدر دارای تاژک هستند/ یاخته هایی از سطح درونی حفره

گوارشی ذره های غذایی را با آندوسیتوز (درون بری) دریافت میکنند. فرایند گوارش درون یاخته ای در کریچه های
غذایی این یاخته ها ادامه می یابد.

لوله گوارش ملخ:

• طول پاهای عقبی ملخ بیشتر از پاهای میانی و جلویی است.
• چینه دان و مری در بخش بالای غده های بزاقی قرار دارد.
• ضخامت روده در تمام طول آن یکسان نیست و در ابتدا ضخیم ولی در ادامه نازک است و در انتها که به راست
روده ختم میشود که قطر بیشتری دارد.
• طویل ترین بخش لولة گوارش در ملخ، ابتدا روده و سپس معده است.
• غدد بزاقی ملخ در زیر لوله گوارش آن (زیر چینه دان و پیش معده) قرار گرفته اند.

• در محتویات بزاق ملخ همانند انسان آنزیم گوارشی آمیلاز وجود دارد

لوله گوارش پرنده دانه خوار:

جانوران دیگری مانند پرندگان دانه خوار نیز چینه دان دارند. بخش عقبی معده در این پرندگان ساختاری ماهیچه
ای است و سنگدان نامیده می شود. سنگریزه هایی که پرنده می بلعد، فرایند آسیاب کردن غذا را تسهیل می کنند.
در کبوتر سنگدان بین معده و روده قرار دارد. کبدِ کبوتر به سنگدان متصل است و از طریق یک مجرا با روده ارتباط
دارد.

لوله گوارش نشخوارکنندگان:

پستانداران نشخوارکننده نظیر گاو و گوسفند معده چهار قسمتی دارند شامل کیسه بزرگی بنام سیرابی و بخش
کوچکی بنام نگاری و این جانوران به سرعت غذا می خورند و تا در فرصت مناسب غذا را نشخوار کنند و دوباره
بجوند.

مسیر: ابتدا غذای نیمه جویده وارد سیرابی می شود و در آنجا تحت تاثیر ترشحات و حرارت سیرابی و میکروب
ها تا حدودی گوارش پیدا می کند سپس وارد نگاری و سپس دوباره وارد دهان می شود و بعد از آن غذای کامل
جویده وارد سیرابی و نگاری و سپس هزارلا می شود تا حدودی آبگیری شود و نهایتا در شیردان گوارش آنزیمی
صورت می گیرد.

نکات:
_ اغلب جانوران فاقد توانایی تولید آنزیم سلولاز برای گوارش سلولز هستند.
_ در پرنده دانه خوار، گوارش شیمیایی و مکانیکی در معده شروع می شود.
_ پلاناریا همانند هیدر حفره گوارشی دارد و گوارش مواد غذایی در آن ابتدا برون یاخته ای و سپس درون یاخته ای
   است.
_ هر سلول موجود در پرز روده باریک ریزپرز ندارد.
_ بسیاری از جانوران درون بدن خود جایگاه ویژه ای برای گوارش مواد غذایی دارند که این جایگاه در خارج از محیط
   داخلی می باشد.
_ مقدار مواد غذایی سیاهرگ باب از سیاهرگ فوق کبدی بیشتر می باشد.
_ در سطح بدن پارامسی مژک دیده می شود و در هیدر تاژک.
_ در طی فرایند نشخوار کردن در گاو غذا  3مرتبه از مری و دو مرتبه از سیرابی عبور می کند.

خب خیلی درس خوندیما :))))))

این هم فصل دوم زیست دهم. دیدی چقد قشنگ تمومش کردیم؟:)

برای دانلود فایل پی دی اف(pdf) این درسنامه، کلیک کن.