سلام به همه دوستان !
در این مطلب قصد داریم درس تاریخ ادبیات قرن چهاردهم ( دوره معاصر و انقلاب اسلامی ) را با هم مطالعه و بررسی کنیم .
امیدواریم مطالب بیان شده ، شما را در یادگیری بهتر ، یاری کند .
در ابتدا درسنامه را جمع بندی کرده ایم و سپس دو تست را برای مرور قرار داده ایم .
 | دانشجوی حقوق دانشگاه خوارزمی تهران |
 | دانشجوی حقوق دانشگاه بهشتی تهران |
ویژگی های این مطلب
⚪ درسنامه جامع ⚪
⚪ 2 تست برای تثبیت مطلب ⚪
⚪ منظور از ادبیات معاصر آثار ادبی ای هستند که پس از مشروطیت پدید آمده اند .
⚪ با آغاز قرن بیستم میلادی ، تجدد و نوگرایی در ابعاد مختلف زندگی ایرانیان به وجود آمد و همزمان با این تحولات ، شعر و نثر فارسی نیز از آن بی نصیب نماند .
⚪ پیدایش شعر معاصر ایران و گسترش آن با رویداد هایی مانند انقلاب مشروطیت ، پایان سلسله قاجار و سلطنت رضاشاه همراه بود .
⚪ رضاخان پس از به قدرت رسیدن ، مدرن کردن همه ابعاد جامعه را سرلوحه برنامه هایش قرار داد اما این تحولات را با استبداد و ارعاب آزادیخواهان همراه کرد .
⚪ در ادبیات دوره معاصر ، نوآوری ها ، اندیشه های باستانگرا و گاهی گرایش به شعر های ترجمه ای ، مورد توجه قرار گرفت .
⚪ رضاشاه در شهریور 1320 ، همزمان با جنگ جهانی دوم ، تحت فشار کشور های سلطهگر از سلطنت برکنار و پسرش محمدرضا جانشین او شد .
⚪ محمدرضا در ابتدا کوشید تا با آزادی های نسبی سیاسی و اجتماعی ، نظر روشنفکران را به خود جلب کند ؛ این آزادی موقت تا حدودی موجب گسترش و تثبیت ادبیات شد ؛ البته بعد ها ، سیاست های غلط او ، موجب انزوای بیشتر برخی از روشنفکران شد .
⚪ در آن سرای که زن نیست ، انس و شفقت نیست / در آن وجود که دل مرده ، مرده است روان
⚪ رخشنده اعتصامی معروف به پروین
⚪ در خانواده ای اهل ادب متولد شد . پدرش یوسف اعتصام الملک آشتیانی از فضلای زمان بود و در تربیت اخلاقی و ادبی پروین نقشی بسزا داشت .
⚪ در قصیده به سبک ناصر خسرو به روانی و لطافت سعدی شعر میسرود .
⚪ اوج سخن پروین در قطعات اوست که در آنها به شیوه انوری و سنایی توجه دارد .
⚪ برخی از اشعار او به صورت مناظره میان دو انسان ، جاندار یا شی است .
⚪ وجه تمایز شعر او با دیگران ، شکل تصرف وی در مضامین و کیفیت ارائه آنهاست . او به همراه انعکاس اوضاع نامطلوب سیاسی اجتماعی ، به مضامین اخلاقی روی آورد .
⚪ باز امشب ای ستاره تابان نیامدی / باز ای سپیده شب هجران نیامدی
⚪ از بزرگترین شاعران غزلسرای معاصر است .
⚪ علاوه بر شعر فارسی ، به ترکی آذری نیز شعر میسرود .
⚪ منظومه حیدر بابایه سلام او از شاهکارهای حوزه شعر ترکی آذری است . وی در این منظومه ، با شیفتگی ، از اصالت فرهنگی و زیبایی های روستای زادگاهش یاد میکند .
⚪ به بزرگان دین به ویژه امام علی ( ع ) ارادت خاصی داشت و چند شعر ارزنده با این مضمون از او به جا مانده است .
⚪ در غزل ، طبعی لطیف و احساسی رقیق داشت و از غزلسرایان نامی ایران به ویژه حافظ ، تاثیر فراوان پذیرفته است .
⚪ نیما ، بنیانگذار شعر نو ، از کسانی است که کوشید تا شعر را به هنجار نثر و سادگی نزدیک کند و در قالب ، زبان و مضمون آن تغییراتی ایجاد کند .
⚪ او در سال 1301 هجری شمسی ، منظومه افسانه را منتشر کرد که به عنوان بیانیه شعر نو شناخته میشود .
⚪ جریان نوگرایی شعر نیما با سرایش شعر ققنوس در سال 1316 تثبیت شد ( با افسانه شروع و با ققنوس تثبیت شد . )
⚪ در ققنوس تغییراتی در اصول شعر سنتی ایجاد کرد و تجددی را که از مشروطه آغاز و به افسانه او رسیده بود کامل کرد . او را به سبب این نوآوری پدر شعر نو دانستهاند.
⚪ نیما در این مسیر از واژگان روزمره ، عامیانه و نو بهره برد و از نوآوری و بکار گرفتن ترکیب های تازه نهراسید .
⚪ تغییر در آوردن جایگاه قافیه ، نگاه نو و نگرش عاطفی به واقعیات ملموس ، سیر آزاد تخیل و نزدیکی به ادبیات نمایشی از مهمترین ویژگی های شعر افسانه است .
⚪ وی در سال های 1301 تا 1316 چهارچوب و طرح کار خود را به بهترین شکل تدوین کرد . همین با برنامه بودن است که کار نیما را از دیگر نوگرایان متمایز میکند .
⚪ یکی از موفق ترین رهروان شعر نیمایی
⚪ ویژگی های شعر او : بیان روایی و داستانی / حماسی بودن زبان / کهن گرایی / بکارگیری ترکیبات زیبا و خوش آهنگ / برخی از کاربرد های نحوی شعر خراسانی
⚪ شعر او ، شعر اجتماعی است و حوادث زندگی مردم را در خود منعکس میکند .
⚪ آخر شاهنامه / زمستان / از این اوستا ، از جمله آثار او و از بهترین مجموعه شعر های معاصر هستند .
⚪ او در بیشتر مجموعه ها مثل زمستان ، زبانی نمادین دارد .
⚪ نثر این دوره را بیشتر با نثر داستانی میشناسیم ؛ علاوه بر آن در قالب هایی مثل ادبیات نمایشی ، سفرنامه ، مقاله و . . . نیز آثار نثر در این دوره دیده میشود .
⚪ نثر فارسی ، تحت تاثیر آثاری که در دوره بیداری از زبان های اروپایی ترجمه میشد ، به سادگی گرایید .
⚪ عبدالرحیم طالبوف و زین العابدین مراغهای شروع به نوشتن سفرنامه های خیالی کردند .
⚪ در نتیجه اقدامات طالبوف و مراغهای ، زمینه های گرایش به رمان نویسی و نثر داستانی به معنای نوین آن ایجاد شد .
⚪ نخستین رمان تاریخی این دوره را محمد باقر میرزا خسروی با نام شمس و طغرا نوشت .
⚪ نخستین رمان اجتماعی را در سال 1301 مرتضی مشفق کاظمی با نام تهران مخوف منتشر کرد .
⚪ نخستین نمایشنامه را در همین تاریخ ، حسن مقدم با عنوان جعفرخان از فرنگ برگشته نوشت .
⚪ نثر داستانی با مجموعه داستان کوتاه یکی بود یکی نبود از سید محمد علی جمالزاده در سال 1301 آغاز شد .
⚪ انقلاب اسلامی ایران مانند هر رخداد مهم دیگر در فضای فرهنگی و هنری جامعه دگرگونی هایی ایجاد کرد و فضایی تازه در شعر و نثر به وجود آورد .
⚪ شاعران و نویسندگان این عصر ، با باور های سرچشمه گرفته از مکتب انقلابی و اسلامی ، اندیشه ها و مضامین مذهبی و عرفانی و موضوعاتی مثل جهاد و شهادت ، ایثار ، آزادگی و عشق را در آثار خویش بیشتر به کار گرفتند . طرح مضامین این حوزه ، همراه با ورود برخی مظاهر و فرهنگ غربی ، مهمترین موضوعات ادبیات این دوره هستند .
⚪ این تغییر و دگرگونی در زمینه ادبیات ، به ویژه شعر ، کاملا محسوس و ملموس است .
⚪ از آنجا که طنز و انتقاد اجتماعی در این دوره رشد کرد ، مضامین طنزآمیز نیز در آثار ادبی این دوره دیده میشود .
⚪ با شکلگیری انقلاب ، شاعران ، جنبه های حماسی ، عرفانی و مذهبی نهضت اسلامی را در شعر انعکاس دادند .
⚪ با آغاز جنگ تحمیلی و تحریک عواطف دینی و ملی ، فرهنگ دفاع مقدس به شعر فارسی راه یافت .
⚪ با تاثیر فرهنگ جنگ ، نگرش حماسی در زبان و محتوای شعر این دوره اثر گذاشت . با وقوع جنگ تحمیلی ، موضوعاتی مانند مبارزه و دفاع و شهادت و شجاعت رواج یافت . در شعر و ادبیات این دوره ، حال و هوای تازه ای همراه مضامین ادب معاصر به وجود آمد .
⚪ هرچند در سال های آغازین انقلاب ، در میان شاخه جوان ، اقبال به شعر نیمایی کمرنگ بود ، دیری نپایید که شعر نیمایی با مقیاسی محدود ، جای خود را در شعر انقلاب باز کرد ؛ البته مثل قالب های سنتی عمومیت پیدا نکرد .
⚪ هر چه از سال های اول انقلاب میگذرد ، اقبال به شعر نیمایی بیشتر میشود و در ادامه ، توجه به چهارپاره ، قصیده ، ترکیببند و بحر طویل نیز دیده میشود .
⚪ گاه نیز نوآوری هایی در قالب های شعری ایجاد شد ؛ مثلا قالب (( غزل – مثنوی )) که ادغام غزل با مثنوی است .
⚪ نثر این دوره به ویژه در داستان نویسی ادامه مییابد و تجربه های بدیع و کم سابقه ای در کنار دیگر مضامین فلسفی و اجتماعی مورد توجه نویسندگان قرار میگیرد .
⚪ بنابراین تکامل ادبیات داستانی برخلاف شعر ، تا حدودی به طور طبیعی رواج یافت و همراه تغییراتی که در محتوا اتفاق افتاد ، تغییراتی هم در فنون و سبک داستان رخ داد .
⚪ برخلاف شعر ، در داستان نویسی دهه شصت ، جایگاه نسل جوان کمرنگ تر است .
⚪ اغلب نویسندگان موفق در این دوره ، پیشکسوتان و کسانی هستند که تجربه نویسندگی سال های قبل از انقلاب را دارند ؛ آنان از طریق دانستن زبان بیگانه یا خواندن ترجمه داستان های خارجی ، ارتباط خود را با پیشرفت های جهانی این فن حفظ کرده و تجربیات نوینی را که تحولات سیاسی اجتماعی به آنها داده ، به صورت داستان عرضه کرده اند .
⚪ نسل جوان انقلاب هنوز مهارت کافی برای بیان تجربه های ادبی خود نداشت . لازمه کسب چنین مهارتی ، تأمل در آثار قدما و آشنایی با ادبیات جهان بود .
⚪ پس از پیروزی انقلاب ، کانون نویسندگان ایران فعالیت خود را مجدد آغاز کرد اما از همان ابتدا دستخوش کشمکش سیاسی و عقیدتی شد که در نهایت ، به انشعاب حزب توده از آن انجامید .
⚪ شرایط سیاسی و اوضاع جنگی ، کم کم اقشار جامعه و به ویژه اهل فکر و فرهنگ را در دو جبهه متفاوت قرار داد : یک دسته نویسندگان مذهبی حامی نظام اسلامی بودند و دسته دیگر ، جناح نویسندگان دگراندیش .
⚪ سال های پس از جنگ ، دوران اوج شکوفایی رمان نویسی در ایران بود که تقریبا در سراسر دهه هفتاد ادامه یافت .
⚪ در این دوران نویسندگان مذهبی همچنان به ثبت خاطرات حماسه های دوران جنگ و عوالم معنوی آن و یا پاره ای مفاهیم نوظهور اجتماعی پرداختند . طیف نویسندگان جناح دیگر در این زمان در رویارویی با تحرکات فکری و سیاسی داخلی یا خارجی کوشیدند با دیدی جزئی نگر ، به تضاد ها و تناقض های روحی انسان معاصر بپردازند .
⚪ از میان نویسندگان داستانی نسل انقلاب به علی موذنی ، سید مهدی شجاعی ، احمد دهقان ، محمدرضا سرشار ، رضا امیرخانی ، حبیب احمدزاده و مصطفی مستور میتوان اشاره کرد .
⚪ در دهه هفتاد و پس از آن گرایش به خاطرهنگاری و زندگینامهنویسی نیز رشد چشمگیری یافت و آثار قابل توجهی در این حوزه ها نگارش یافت . نثر ادبی ( قطعه ادبی ) و ادبیات نمایشی نیز در این دوره قابل اعتنا و توجه است .
توضیحات مقابل کدام گزینه نادرست است ؟
1. پروین اعتصامی : وی در قطعه سرایی به شیوه سنایی و انوری توجه داشت .
2. علی اسفندیاری : شعر افسانه او به عنوان بیانیه شعر نو در سال 1301 منتشر شد .
3. اخوان ثالث : نزدیکی به ادبیات نمایشی از مهمترین ویژگی های شعری اوست .
4. محمدعلی جمالزاده : وی به همان راهی میرود که زینالعابدین مراغهای و علی اکبر دهخدا آغاز کرده بودند .
کدام گزینه مربوط به نویسنده داستان کوتاه (( زیارت )) است ؟
1. نثر او را با عنوان نثر تلگرافی یاد میکنند .
2. وی را آغازگر داستان نویسی فارسی به شیوه نوین میدانند .
3. متولد شیراز و از دانشآموختگان زبان و ادبیات فارسی در دوره دکتری از دانشگاه تهران است .
4. آثار او مربوط به داستان های دوره مقاومت است .
تهیه کنندگان :
فاطمه گزدرازی - دانشجوی حقوق دانشگاه خوارزمی
علی جابری - دانشجوی حقوق دانشگاه بهشتی
سپاس از توجه شما 🍁
