سلام به دوستان کنکوری 1401 😊
امیدوارم همگی حالتون خوب باشه.
درسنامه و نکات کامل فصل دوم زیست یازدهم ⬅ فصل حواس
منطبق باآزمون 3دی
نویسنده: آقای محمدمهدی مقصودی، رتبه 268منطقه 2 کنکور تجربی99 و دانشجوی دندانپزشکی دانشگاه اصفهان
درصد زیست کنکور:79%
باماهمراه باشید😄
قسمت6
خب در اینجا قبل از اینکه بریم سراغ بویایی، مسیر ایجاد پیام عصبی مربوط به بخش حلزونی و دهلیزی گوشو با هم یه مروری داریم:
حس بویایی: گیرنده های بویایی در سقف حفره بویایی قرار دارن. گیرنده های بویایی نوعی نورون هستن که دندریت هاشون (هر نورون یه دندریت داره) مژکدار هست. مولکول های بودار هوای تنفسی که وارد بینی شدن، این یاخته ها رو تحریک میکنن. در نتیجه تحریک، آکسون این یاخته ها، پیام های بویایی رو به لوب های بویایی مغز میبرن. پیام بویایی اخرش به قشرمخ ارسال میشه و پردازش میشه و ما بوی مولکول های بودار رو حس می کنیم...
*پیام های بویایی برای پردازش به تالاموس ها نمیرن. بلکه ابتدا به لوب های بویایی میرن و در نهایت به قشر مخ برای پردازش نهایی ارسال میشن...
خب بریم سراغ نکات شکل 12:
*یاخته های بویایی در کنار دو نوع یاخته پوششی قرار گرفتن. تعداد اون یاخته های پوششی از نورون های گیرنده بویایی بیشتر هستن...
*یه دسته از اون یاخته های پوششی حالت استوانه ای دارن و تک لایه هستن و با هسته کروی در نزدیک حفره بینی ( نزدیک قاعده سلول نیست!)
*در سطح زیرین سلول های گیرنده و دیگر یاخته های پوششی، بافت پیوندی سستی وجود داره که باعث اتصال بافت پوششی به استخوان میشه.
*نوک حفره بینی همانند لاله گوش از بافت غضروفی تشکیل شده است. (البته بافت چربی و ... نیز وجود دارد!)
*مطابق شکل، لوب های بویایی در زیر لوب پیشانی مخ هستن و جلوتر از تالاموس ها و هیپوتالاموس واقع شدن.
*حواستون باشه که لوب های بویایی رو جزو لوب های مخ محسوب نمیکنیم (لوب های مخ رو در فصل قبل گفتیم...) اما به هر حال جزو لوب های مغزی محسوب میشن.
*یاخته های پوششی بعدی، مکعبی شکل هستن و کمترین تعداد رو دارن. این یاخته ها یه حالت بنیادی دارن و دو نوع یاخته دیگه رو میتونن تولید کنن...
*یاخته های گیرنده بویایی دارای یک دندریت و یک آکسون هستن. جسم یاخته ای اونا هم بین یاخته های پوششی استوانه ای قرار داره. سر دندریت اونا چندین مژک وجود داره. این مژک ها به طور مستقیم در تماس با مولکول های بویایی قرار میگیرن...
*به جز جسم یاخته ای گیرنده ها که گفتیم بین یاخته های استوانه ای قرار میگیره، بخشی از دندریت و آکسون گیرنده هم بین یاخته های استوانه ای پوششی قرار میگیرن...
*آکسون این گیرنده های بویایی از سوراخ های استخوانی از جمجمه (بهش میگیم اتموئید یا پرویزنی) عبور میکنن و به پیازهای بویایی میرسن.
*از منافذ موجود در استخوانی از جمجمه، بیش از یک آکسون هم میتونه عبور کنه...
*استخوان سقف حفره بینی یه نوع استخوان پهن محسوب میشه که در وسطش استخوان اسفنجی و در اطراف استخوان متراکم قرار گرفته...
*با توجه به نکات بالا می توان گفت که بیشترین یاخته های موجود در سقف حفره بینی یاخته های استوانه ای، فاقد مژک و دارای هسته بیضی شکل نزدیک به غشای راسی یاخته می باشند.
*اگه به پشت بینی نگاه کنین، یه حفره ای رو میبینین که در استخوانی از کف جمجمه قرار گرفته. این حفره در واقع محل قرارگیری غده هیپوفیز هست!
*ترکیب با 3 دهم: اونجا گفتیم که در ابتدای بینی، یاخته هایی وجود داره که مخاط مژکدار دارن و ماده مخاطی با ذرات خارجی رو به سمت بینی هدایت میکنه. پس در مجموع میشه گفت در بینی ما دو نوع یاخته مژکدار داریم. یه دستشون نقش حفاظتی دارن و بعد از پوست مودار بینی قرار گرفتن، و یه دسته دیگه در سقف حفره بینی قرار دارن و در ایجاد حس بویایی نقش موثری دارن...
*ترکیب با 1 یازدهم: لوب های بویایی جزوی از دستگاه کناره ای محسوب نمیشن ولی باهاش در ارتباط هستن...
چشایی:
خب بالاخره به آخرین حس ویژه رسیدیم.
در دهان و برجستگی های روی زبان، جوانه های چشایی وجود داره. جوانه های چشایی انواع و اقسامی دارن که البته در سطح دبیرستان باشون کاری نداریم. در این حد بدونید که در جوانه های چشایی، گیرنده های چشایی یافت میشه. ذره های غذا در بزاق حل میشن و یاخته های گیرنده چشایی رو تحریک میکنن.
به وسیله این گیرنده های چشایی، انسان 5 مزه اصلی یعنی شیرینی، شوری، ترشی، تلخی و اومامی رو احساس میکنه. اومامی یه کلمه ژاپنی هست به معنای لذیذ! این مزه برای توصیف یه مزه مطلوب که با 4 مزه اصلی دیگه فرق داره به کار میره. اومامی در غذاهایی که حاوی مقادیر زیادی از آمینواسید گلوتامات هستن غالب هست مثله عصاره گوشت. حواستون باشه که مزه غذا صرفا به حس چشایی مربوط نمیشه و حس بویایی نیز در درک درست مزه غذاها تاثیر داره!
خب بریم سراغ نکات شکل 13:_
*در سمت چپ میبینیم که در اواخر زبان یه شیار V شکلی هست. نوک این شیار به سمت دهان (حلق دهانی) قرار گرفته است. دقت کنید این شیار بین دو سوم قدامی و یک سوم خلفی زبان وجود داره. (پشت این شیار و در واقع در یک سوم خلفی زبان، لوزه های زبانی قرار گرفتن...) لوزه ها جزو دستگاه لنفی محسوب میشن و نقش مهمی در ایمنی دارن...
*گفتیم که جوانه های چشایی انواع مختلفی دارن، اما به نوعی از جوانه چشایی که در وسط شکل قرار گرفته میگیم جوانه های دره ای شکل. این جوانه ها در جلوی شیار v شکل قرار دارن و به خاطر همین هست که فلش کتاب از سمت های خلفی تر زبان کشیده شده! J
*دقت کنید که جوانه های چشایی هم در دهان و هم در برجستگی های زبان وجود دارن و صرفا محدود به زبان نیستن!
*در جوانه های چشایی، سه نوع سلول رو داریم. یه نوع همون گیرنده های چشایی هستن. دسته دیگه که ظاهری مشابه گیرنده های چشایی دارن رو بهشون میگیم یاخته های پشتیبان. دسته سوم سلول ها شامل سلول های کوچیک و با تعداد کم میشه که بشون میگیم سلول های قاعده ای و همون سلول های بنیادی هستن و دو نوع سلول دیگه رو تولید میکنن. (دقیقا مشابه سقف بینی)
*درون جوانه های چشایی، یاخته گیرنده چشایی و یاخته پشتیبان به صورت یک در میان قرار گرفته اند...
*مطابق شکل کتاب، این یاخته های قاعده ای به تعداد 2 عدد در قاعده جوانه چشایی قرار گرفتن...
*گیرنده های چشایی دارای مژک هستن. این مژک ها در منفذی قرار دارن و مولکول های غذا پس از حل شدن در بزاق از طریق این منفذ باعث تحریک گیرنده های چشایی میشن...
*یاخته های پشتیبان فراوان ترین یاخته های موجود در جوانه های چشایی هستن...
*رشته عصبی ای که وارد جوانه میشه فقط با گیرنده چشایی سیناپس میده و با یاخته های پشتیبان و سلول های قاعده ای کاری نداره!
*در اطراف جوانه چشایی، تعداد زیادی سلول پوششی سنگفرشی میبینیم که اینا مربوط به زبان یا دهان هستند. این سلول های سنگفرشی چندلایه هستن!
*ممکن است چندین انشعاب از رشته عصبی وارد هر جوانه چشایی بشه، نه لزوما یه شاخه!
*با توجه به شکل زبان، تنها یاخته های نگهبان می توانند در تماس مستقیم با یاخته های مربوط به بافت پوششی چندلایه زبان قرار گیرند.
*جوانه های چشایی به شکل بیضی دیده می شوند. یاخته چشایی نیز به صورت طویل و کشیده می باشد.
*محل خروج عصب چشایی مقابل منفذ چشایی قرار دارد.
*یاخته های نگهبان مانند یاخته های چشایی بلند و باریک می باشند.
*یاخته کوچکی در نزدیکی قاعده جوانه چشایی دیده می شود. این یاخته اندازه ای کوچکتر از بقیه یاخته ها و همینطور به تعداد کمتری دیده می شود.
پردازش پیام های حسی:
ماهیت همه پیام هایی که از گیرنده ها به دستگاه عصبی مرکزی میرسه، عصبی هست. حال چگونه مغز ما اونا رو از هم تمییز میده؟ بسته به بخشی که پیام های عصبی به اون وارد میشن، ما شکل های متفاوت مانند صدا، تصویر و مزه رو درک میکنیم. پیام های بینایی قبل از رسیدن به لوب پس سری، ابتدا وارد تالاموس ها میشن. کیاسمای بینایی که فصل قبل راجبش حرف زدیم، محلیه که بخشی از آکسون های یک عصب بینایی به نیم کره مقابل میرن. در نهایت پیام های بینایی به لوب پس سری میرن و در اونجا پردازش میشن.
جزئیات این فرایند رو در شکل 14 میتونید ببینید ولی از اونجایی که سوال از این شکل ممنوعه، بیشتر توضیح نمیدم!
پایان قسمت ششم
صفحه اینستاگرام تجربی گروه برترها
برای رزرو مشاوره و رفع اشکال درسی و شرکت در کلاس های کنکوری با مشاوران سایت برترها بر روی لینک زیر کلیک کنید یا با شماره تماس 0216463 داخلی1174 (حیدریان) تماس بگیرید.
