تمدن سومر
سومریها کشاورزانی بودند که در ساختن سیلبندها و شهرهای قلعهای مهارت داشتند و آثاری چون پیکرهها، مهرها و گلنوشتههایی از آنها باقی مانده است. هنر سومریان دینی و در خدمت خدایان و موجودات اساطیری بود.
*مهمترین اقدامات آنها عبارتند از:
- پایهگذاری نخستین دولت شهرها.
- ابداع خط میخی (اولین خط تایخ بشر).
- ایجاد اولین مدارس در منطقهی شروپاک.
- ایجاد حکومت ملی(دموکراسی).
- ابداع گنبد و طاق قوسی (گهوارهای).
معماری
به دلیل فقدان کوه در منطقه سومر، آنها بناهای کوه مانندی را با خشت، آجر و ملاتی از قیر تحت عنوان زیگورات میساختند. زیگورات به بنای بزرگ طبقه طبقهای گفته میشود که ابعاد هر طبقه آن از طبقه پایینتر، کمتر باشد.
معبد آنو (خدای آسمان):
- در شهر اوروک (الورقاء کنونی) واقع شده.
- بر روی یک سکوی مصنوعی به ارتفاع 13متر ساخته شده.
- به دلیل داشتن اندود سفید (گچ)، به معبد سفید نیز شهرت دارد.
- مربوط به حدود 3000 تا 3500 سال قبل از میلاد
معبد اور:
- برای خدای ماه (سین) در 2030 قبل از میلاد ساخته شده است.
- سالمترین و بزرگترین زیگورات بجای مانده در میانرودان است.
- این معبد دارای سه طبقه بود و اتاق نیایش روی طبقه سوم ساخته شده بود.
رسیدن به اتاق معبد از سه رشته پله مقدور بود.
پیکرهسازی
صورت و بدن تندیسها بسیار ساده ساخته شده تا از اهمیت چشمها به عنوان دریچه روح که در ساخت آنها بسیار تأکید شده و درشت ساخته شدهاند، کاسته نشود؛ همچنین اغلب پیکرهها دارای چشمانی درشت اند. به عقیده سومریان خدایان در قالب تندیس خود حضور دارند و نیایشگران نیز میتوانستند برای خود جانشینی داشته باشند که به جای آنها نیایش کند.
جانشینی داشته باشند که به جای آنها نیایش کند.
پیکرههای ابو در تل اسمر:
- در اندازهای کوچک ساختهشدهاند.
- دستها به سینه به حالت احترام به خدایان.
- نوعی وقار رمزگونه دارند که نشاندهندهی کاربرد آیینی آنهاست.
- سادگی ساختار در آنها مشهود است.
- جنس آنها از سنگ مرمر است.
- با انگیزههای مذهبی ساخته شدهاند.
- برخلاف تندیسهای مصری که با فرم مکعب ساخته شدهاند، این تندیسها با قالب مخروط و استوانه با بازوها و ساقهای استوانهای ساخته شدهاند.
- بزرگترین آنها تندیس آبو (ایزد رویش گیاه) با ارتفاع 75سانتی متر است.
- حالت ایستایی متعادل پیکرهها و اتصال پیکرهها به پا سنگ جهت استحکام و تعادل در استقرار پیکرهها.
پیکره بز و درخت:
مربوط به 2600 ق.م مکشوفه از اور، محفوظ در موزه دانشگاه فیلادلفیا ؛ از پیکرهی حیوان به عنوان پایهی نذورات استفاده شده و با مواد و مصالح مختلفی چون سنگ لاجورد، چوب، طلا و... ساخته شده است
چنگ اور:
- از داخل مقبره سلاطین اور به دست آمده است.
- نقش برجستههای حک شده بر دسته چنگ، خصلت داستان سرایانه دارند
- شخصیتهای اصلی داستان جانورانی هستند که به انجام کارهای عادی مشغولاند و نقاشیهای متحرک و یا داستانهای مصور (کمیک استریپ) را تداعی میکنند.
- تصاویر حیوانات طنزگونه است.
پرچم اور:
- نقشبرجستهها مانند توالی نوار یک فیلم با صورت نیمرخ و پیکر تمام رخ میباشند؛ این شیوهی ترسیم که به اصل تقابل معروف است از میانرودان به سایر تمدنها خصوصا مصر راه یافته و در آثار نقاشی آنها به کرات دیده میشود.
- مانند کتابهای تصویری با کنار هم قرار دادن چند تصویر در کنار هم حکایتی را نقل میکنند.
- بعدنمایی که هنرمند سومری از آن استفاده میکند، در تصاویر غار لاسکو نیز وجود دارد.
- تصاویر خصلت داستان سرایانه دارند.
*نکته: تفاوت پرچم اور با چنگ اور در این است که در پرچم اور نشان شهر اور ما شاهد پیوستگی در نوارها از آغاز تا پایان میباشیم درحالی که تصاویر چنگ اور فاقد پیوستگی است.
هنر مهرسازی
سومر زادگاه مهر استوانهای نامیده میشود؛ مهرسازان سومری انواع نقوش را بر روی مهرها حکاکی میکردند که این شیوه در دورههای بعد نیز رواج داشت.
گردآورنده: محمدامین طهزاده