اصول و مبانی نمایش عروسکی
(فصل سوم)
آزمون 23 مهر ماه 1400
نمایش عروسکی در ایران
اشکال نمایش آیینی سنتی در ایران:
قی ننه (اجرای یک نفره)
تکم
خم بازی
عروسک (پشت پرده) عروسک دستکشی اصفهان
خم بازی: از نمایش های عروسکی سنتی است نمایشگر داخل خمره می رفته و با عروسک های دستکشی چوبی و پارچه ایی به اجرای نمایش پرداخته.
عروسک پشت پرده: این عروسک ها تماما پارچه ای هستند (نکته کنکوری)
رایج ترین و مشهورترین نمایش عروسکی در ایران، خیمه شب بازی است که عروسک های آن نخی است و در سراسر ایران نام های مختلفی دارد.
در خیمه شب بازی به علت سیار بودن، عروسک ها در کوچکترین اندازه ساخته می شوند و تنها با دو نخ به حرکت در می آیند (نکته کنکوری)
معروف ترین نمایش خیمه شب بازی نمایش شاه سلیم است. مجموع شخصیت های نمایش شاه سلیم بیش از هشتاد نقش است و اجرای کامل آن سه ساعت به طول می انجامد.
سازهای بکار رفته در خیمه شب بازی : تار یا کمانچه و ضرب
مرشد (بابا) به عنوان راوی و مفسر در پیشبرد نمایش نقش بسزایی دارد. مرشد در سمت راست صحنه می نشیند و ضرب می نوازد.
تعریفی کلی از عروسک نخی (عروسک خیمه شب بازی) :نوعی عروسک است که به وسیله نخ حرکت داده میشود.
این شیوه عروسکی در ایران خیمه شب بازی نام دارد و در میان نمایشگران عروسکی جهان ماریونت نام دارد.
ویژگی های عمده عروسک های نخی :
داشتن بدنی کامل
قابلیت توسعه در حجم و ارتفاع
قابلیت حرکت بیش تر نقاط بدن عروسک به واسطه ایجاد مفصل حرکتی
در این نمایش عروسک گردان از عروسک جداست و در صحنه دیده نمی شود. محل قرارگیری عروسک گردان نسبت به عروسک اهمیت دارد. عروسک گردان بالاتر از سطحی که عروسک روی آن حرکت می کند ایستاده و از بالا حرکات عروسک ها را کنترل میکند(این حالت برعکس عروسک های میله ای و دستکشی است).
در سال 1350 دانشکده هنرهای دراماتیک موفق به باز گشایی رشته نمایش عروسکی شد. اولین هنر آموزان این رشته تحت تعلیمات اسکار باتک از کشور چک و اسلواکی قرار گرفتند. از سال 1350 به بعد بود که نمایش عروسکی مدرن وارد ایران شد.
نکاتی کلیدی از نمایش در ایران
تماشا در نمایش های سنتی ایرانی ← به مجموعه نمایش هایی اطلاق گفته می شود که در تجمع عصرانه مردم بازی می شود.
سوگ سیاوش (گریستن مغان) ← مربوط به قبل از اسلام
سووشون ← مربوط به بعد از اسلام
سوگ سیاوش ← در کتاب بخارا به آن اشاره شده است.
کوسه برنشین ← در کتاب ابوریحان بیرونی به آن اشاره شده است. کوسه برنشین، نمایش قبل از اسلام در اواخر زمستان است. در دوره اسلام تبدیل به میرنوروزی شد.
پهلوان کچل ← خیمه شب بازی
نمایش پنج ← نمایش عروسکی پهلوان کچل
آتش باز ← نوروزی خوان(جزء دسته نوروزی خوان ها است).
خم بازی ← عروسک دستکشی
خیال بازی ← عروسک سایه
فانوس خیال ← انیمیشن / نقاشی متحرک
قی ننه ← نمایش عروسکی انفرادی
جنس عروسک وایانگ کولیت ← چرم(این عروسک ها سایه هستند)، این نمایش در اندونزی دیده شده است.
جنس عروسک بازی خیال ← چرم
تکنیک اجرایی عروسک پشت پرده ← دستکشی
نقالی ← نقالی، بیان یک واقعه به شعر یا نثر است.نقالی، قصد واقع بینی صرف ندارد و این باعث تفاوت نقالی با خطابه می شود.
تهیه و تنظیم: گلشن اسکندری دانشجوی سینما دانشگاه هنر تهران