سلام دوستان خوبم! امیدوارم که حالتان عالی باشد. من مهدی خداوندلو، دانشجوی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و رتبه 470 کنکور تجربی هستم.
در این مطلب گفتار سوم(رشد و نمو جنین) از فصل هفتم(تولید مثل) زیست یازدهم را بررسی می کنیم. اول از همه متن کتاب را که در درس زیست شناسی بسیار مهم است را بررسی خواهیم کرد و برای درک هرچه بهتر متن کتاب (مخصوصا مطالبی را که به توضیح یک فرایند می پردازند)، انیمیشن های مرتبط را تماشا خواهیم کرد.
در ادامه به حل چند تست کنکور منتخب از این مبحث می پردازیم تا به خوبی در ذهن شما تثبیت شود.
**یادتون باشه می تونید در انتهای مطلب نظرتونو کامنت کنید. دوست دارید باز هم از این مطالب براتون تهیه کنم؟ اگر سوالی هم براتون پیش اومد حتما بپرسید تا جوابتونو بدم.
لقاح
** جهت مشاهده انیمیشن مرتبط با این پاراگراف به انتهای مطلب مراجعه کنید.
قیدها:
- ضمن ( یعنی در همان موقع نه پس از آن ) ادغام غشای اسپرم با اووسیت ثانویه، تغییراتی در سطح اووسیت اتفاق می افتد که باعث ایجاد پوششی به نام جدار لقاحی می شود.
نکات:
- دقت کنید تمام فرایند هایی که قبل از برخورد غشای اسپرم با اووسیت ثانویه اتفاق می افتند، (نفوذ به دو لایه محافظت کننده جنین و پاره شدن کیسه آکروزوم و تجزیه دیواره ی داخلی شفاف) هیچ کدام جزء لقاح نیستند. لقاح زمانی آغاز می شود که غشای اسپرم و غشای اووسیت ثانویه به هم برخورد کنند و مراحل بعدی نیز جزء فرایند لقاح می باشند.
- دقت کنید که برخورد اسپرم با اووسیت ثانویه لقاح را آغاز می کند ولی انجام لقاح در واقع بین اسپرم و تخمک اتفاغ می افتد.
- منشا بخش عظیم میتوکندری های سلول تخم از تخمک می باشد.
- کیسه آکروزوم در لایه ی خارجی پاره می شود ولی آنزیم های آن در لایه ی داخلی اثر می کند.
- جدار لقاحی در اووسیت ثانویه تشکیل می شود. نه در تخمک.
- دقت کنید یاخته تخم بخش عمده سیتوپلاسم خود را از اووسیت ثانویه دریافت می کند. نه همه اش را! بلکه مقداری را هم از اسپرم دریافت می کند.
- لایه ی خارجی برخلاف لایه ی داخلی می تواند چندین اسپرم را از خود عبور دهد و برخلاف لایه ی داخلی هضم نمی شود.
- با ورود سر اسپرم به اووسیت ثانویه، یاخته ای تشکیل می شود که همزمان هم کروموزوم های تک کروماتیدی و هم کروموزوم های دو کروماتیدی دارد.
- میوزII اووسیت ثانویه جزئی از فرایند لقاح می باشد.
نکات ترکیبی:
- به یاد دارید که اسپرم ممکن است با گویچه های قطبی هم لقاح کند ولی منجر به تشکیل توده یاخته ای بی شکلی می شود که در نهایت دفع می شود.
- فرایند لقاح در نیمه دوم (چهارده روز دوم) دوره جنسی اتفاق می افتد.
- حرکت زوائد انگشت مانند، انقباض دیواره (مشابه با لوله گوارش) ، و زنش مژک های دیواره ی لوله ی رحم ( مشابه با بخش هادی دستگاه تنفسی)، اووسیت ثانویه را به سمت رحم حرکت می دهد.
- لایه ی داخلی اطراف اووسیت شفاف و ژله ای ( مشابه با زجاجیه در چشم ) است.
نکات شکل:
- یاخته های فولیکولی می توانند با انشعابات سیتوپلاسمی به هم متصل بشوند(مانند یاخته های زایای دیواره ی لوله ی اسپرم) یا نشوند.
- یاخته های فولیکولی اطراف اووسیت ثانویه در دو لایه قرار گرفته اند.
- جدار لقاحی پس از تشکیل در لوله ی رحمی، در نهایت در رحم پاره می شود.
وقایع پس از لقاح
قیدها:
- حدود 36 ساعت پس از لقاح، یاخته تخم تقسیمات میتوزی خود را شروع می کند که نتیجه آن ایجاد توده یاخته ای هست که اندازه آن تقریبا به اندازه تخم است.
- در ادامه پرده های محافظت کننده در اطراف جنین تشکیل می شوند که مهم ترین آنها آمنیون و کوریون هستند.(دقت کنید فقط دو پرده نداریم!)
نکات:
- جنین: توده سلولی حاصل از رشد سلول تخم
- دقت کنید که تشکیل مورولا در ابتدای لوله ی رحمی اتفاق می افتد و تا این مرحله از لحاظ ابعادی رشدی اتفاق نیفتاده است(اینترفاز کوتاه). اما تشکیل بلاستوسیت در رحم اتفاق می افتد که همراه با پاره شدن جدار لقاحی و رشد ابعادی می باشد.
- تروفوبلاست در تشکیل جفت نقش دارد و در نهایت بند ناف نیز از آن منشا خواهد گرفت. (پس دقت کنید که همه سلول های حاصل از تخم، جنین را نمی سازند.)
- نقش های تروفوبلاست: (دقت کنید که تروفوبلاست جزئی از بلاستوسیت است بنابراین می توان گفت بلاستوسیت هم در این موارد نقش دارد.)
-- ترشح آنزیم های هضم کننده -> جایگزینی و تغذیه جنین
-- ترشح HCG -> حفظ جسم زرد -> تداوم ترشح استروژن و پروژسترون -> نقش در تغذیه جنین تا پایان حاملگی
-- تشکیل پرده آمنیون -> حفاظت از جنین
- دقت کنید یاخته های توده ی درونی بلاستوسیت مستقیما به بافت های بدن جنین تمایز نمی یابند. بلکه به لایه های زاینده جنینی تمایز می یابند و سپس به بافت های بدن متمایز می شوند. (لایه های زاینده جنین را با آمنیون و کوریون اشتباه نگیرید.)
- دقت کنید جایگزینی شامل 1- نفوذ جنین به دیواره رحم و 2- ایجاد رابطه خونی و تغذیه ای با مادر است.
- تغذیه جنین:
-- از سلول تخم تا بلاستوسیت قبل از جایگزینی -> ذخیره غذایی تخم
-- بعد از جایگزینی تا تشکیل جفت -> بافت های تخریب شده جدار رحم
-- از زمان تشکیل جفت تا پایان حاملگی -> جفت
نکات ترکیبی:
- در دوران جنینی در مراحل مورالا و بلاستولا سرعت تقسیم زیاد و تعداد نقاط آزاد مورد استفاده هم زیاد است. ولی پس از تشکیل اندام ها سرعت رشد و تعداد نقاط آزاد هم کم می شود.
- یاخته های بنیادی مورولا به همه انواع یاخته های جنینی و خارج جنینی(جفت و پرده ها) متمایز می شوند. ولی یاخته های بنیادی توده داخلی بلاستولا، به انواع یاخته های جنین متمایز می شوند.
- دقت کنید که توده درونی هم می تواند در ایجاد ساختار های محافظت کننده نقش داشته باشد! مثل پوست جنین.
نکات شکل:
- دقت کنید جدار لقاحی همواره تخم را در بر نمی گیرد.
نکات شکل:
- جایگزینی از سمت توده ی دورنی انجام می شود و پس از جایگزینی در مجاورت سلول های درونی، فضای خالی جدید ایجاد می شود.
- ضخامت کوریون در تمامی قسمت ها یکسان نیست.
تست ها:
- کدام گزینه عبارت زیر را به نادرستی تکمیل می کند؟ «در انسان، ...........» (سراسری 93)
1- به طور معمول یاخته های داخلی بلاستوسیت در تعامل با رحم، جفت را تشکیل می دهند.
2- هنگام جایگزینی بلاستوسیت در دیواره ی رحم، منبع تولید پروژسترون فعال می باشد.
3- کاهش حجم یاخته های حاصل از میتوز تخم، در طول لوله ی فالوپ ادامه می یابد.
4- به دنبال تشکیل جفت در جداره ی رحم، بلوغ فولیکول های تخمدانی متوقف می شود.
- در موقع لقاح آنزیم های تارک تن، ......... تشکیل جدار لقاحی و با عبور از ......... رها می شوند.
1- هم زمان با - یاخته های فولیکولی
2- بعد از - لایه ی ژله ای تخمک
3- قبل از - یاخته های فولیکولی
4- هم زمان با - لایه ی ژله ای تخمک
**پاسخ تشریحی در PDF می باشد.
انیمیشن
جهت فهم بهتر شما عزیزان، کلیپی از منابع خارجی برای شما تهیه و بارگزاری کردم که می تواند شما را برای مرور و تثبیت بیشتر مطلب کمک کند. همچنین قسمت هایی از کلیپ را که طبق متن کتاب می باشد را ترجمه کردم و در قالب زیرنویس در کلیپ قرار دادم.
امیدوارم که به خوبی استفاده کنید و برایتان مفید باشد.
صفحه اینستاگرام ما
دوستان عزیزم ما تصمیم گرفتیم برای اینکه بتوانیم ارتباطمان را با هم بیشتر کنیم و قدم به قدم کنارتان باشیم، صفحه ی اینستاگرام متا را بسازیم و همراهتان باشیم. برای دیدن صفحه ما روی لینک زیر کلیک کنید.
موفق باشید.
مهدی خداوندلو، دانشجو پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
