تحلیل کلی و سطح دشواری:
* در يك تحليل كلي ادبيات تخصصي امسال كمي سادهتر از حد انتظار بود. سؤالات معمولاً با قطعيت قابل پاسخگویی هستند و اندك سؤالاتی كه ممكن است دانشآموزان و يا حتي طراحان سؤالهای آزمون يا دبيران را دچار سردرگمي و دوگانگي در تأييد پاسخ صحيح نمايد، فقط در بخش آرايههاي ادبي هستند؛ دقيقاً مشابه سالهاي ٩٨و٩٩.
تحلیل جزئیتر:
* آراية امسال روي هم رفته متوسط رو به دشوار است. تكيه بر روي آرايههاي بياني است؛ علي الخصوص مجاز و استعاره. در آزمونهاي در طول سال كانون و آزمونهاي جامع، به كرات بر روي آرايههاي بياني با طرح سؤالات متنوع تأكيد شد كه اميد است دانش آموزان نيز از تأكيد ما بر اين آرايهها نهايت استفاده را برده باشند. باز هم حضور برخي ابيات تكراري را در اين بخش شاهد هستيم كه پيشتر در آزمونها هم اين ابيات را ديدهايد.
* تيپ برخي سؤالات نسبتاً جديد است مثل سؤال ١٤٦ يا ١٤٩. نكتة جالب اين آزمون فقدان سؤال «آرايه در گزينه ها» است كه تيپ دشواري است و در سال ٩٩ نيز دو سؤال را به خود اختصاص داده بود. سؤال ١٤٥ را شايد بتوان دشوارترين سؤال آزمون دانست. طراح اصرار دارد حل سؤال با يكي از دو آراية مجاز و استعاره كه بسيار به هم نزديكاند صورت گيرد. اين سؤال جاي بحث دارد و تا حدي با برداشت شخصي طراح همراه بوده و امكان تفاوت ميان صاحب نظران در مورد اين سؤال زياد است. سؤال ١٤٦ تيپ جديد اما نسبتاً سادهاي است. تفاوت استعارة مكنيه و مصرحه بسيار در آزمونها موردنظر ما بود.١٤٧ هم سؤال روتيني است كه به نسبت سؤالات اين چنيني كمي ساده تر است. سؤال ١٤٨ سؤال فني و جالبي است و اتفاقاً به صورت شمارشي طرح شده است. در آزمون ها از بحث وجه شبه و اركان تشبيه (مشابه سؤال ١٥٠) سؤالاتی طرح شده بود. سؤال ١٤٩ هم در كنكور اختصاصي تيپ جديدي به شمار ميآيد كه البته اين تيپ هم پيشتر در آزمونها آمده بود. در مصراع نخست بيت «الف» نيز واژه «خاك» به اشتباه «جام» نوشته شده است (چون خاك جگرتشنه عشقم). تكيه بر آراية موازنه در اين سؤال كمي جديد - و البته عجيب- بود. سؤالات قافيه به نسبت سالهاي گذشته سادهتر هستند.١٥٢ سؤال شمارشي ديگري است كه با تأکید بر روي بحث جناس تام در پايان هر مصراع (تبصرة ٦ قافيه) طرح شده است. به طور كلي بسامد سؤالات شمارشي آزمون بالاست. در اين سؤال بيت «ه» داراي غلط املايي است، چرا كه «سراپاي تو» درست است و نه «سرو پاي تو». سؤال ١٥٣ سؤال بسيار سادهاي است ليكن استفاده از لفظ «تبصرة ١ قافيه» چندان درست نيست. هرچند تبصرة ١ قافيه همان وجود حروف الحاقي است، اما كتاب درسي قائل به شمارهگذاري تبصرهها نيست و فقط يك تبصره را بيان كرده است. سؤالات عروض (وزنيابي) همگي ساده و متناسب هستند و به طرز عجيبي فوقالعاده سادهتر از سالهاي پيش ، حتي سال ٩٩ طراحی شده است. هر دو سؤال اختيار شاعري كه مشابه آنها را در آزمونها هم داشتيم با سادهترين اختيار شاعري يعني «حذف همزه» قابل پاسخ هستند. باقي سؤالات نيز براي دانشآموزاني كه گوش عروضي دارند بسيار ساده و تكراري هستند. حتي دانشآموزاني كه صرفاً با تقطيع هجايي قادر به پاسخگويي سؤالات عروضاند نيز با صرف وقت كمي ميتوانند همة سؤالات را پاسخ دهند. بهنظرم كسي كه گوش عروضي دارد همة ٧ سؤال عروض را ميتواند در نهايتاً ٢دقيقه پاسخ دهد! سؤال ١٦٠ نيز سؤال قابل پيشبينياي بود كه در طرح آن كمي ظرافت بيشتري خرج شده و كمي سطح بالاتري نسبت به باقي سؤالات عروض دارد. همانطور كه در آزمونهاي جامع هم پيشبيني شده بود، در كنكور امسال به حرف «روّي» اشارهاي ولو جزئي صورت گرفت.
*روي هم رفته ادبيات تخصصي ١٤٠٠ در امتداد ادبيات تخصصي ١٣٩٩، آزمون سادهاي است كه صرفاً يكي دو كار جديد در بحث تيپبندي سؤالات انجام شده است. سطح دشواري كنكور امسال به مراتب پايينتر از آزمونهاي جامع كانون است و اكثر سؤالات براي دانشآموزاني كه به آزمونهاي كانون با ديد آموزشي - و نه صرفاً سنجشي- هم مينگريستند و از سؤالهای با سطح بالاتر استقبال نمودند، دشواري و دردسر خاصي ايجاد نخواهند كرد.
حمید محدثی- مسئول درس زبان و ادبیات فارسی