این مطلب شامل درسنامه با 5 تست چالشی از کتاب سه سطحی زیست پایه ، زیست گیاهی دهم میباشد.
در قسمت ضمیمه فایل درسنامه به همراه پاسخ تشریحی سوالات قرار داده شده است.
این مطلب توسط مهدی رحمانی تهیه شده است.
* گروه برترهای کانون *
مقایسه ساختاری ساقه و ریشه در تک لپهایها و دولپهایها
ویژگیهای ریشه در دولپهایها: فاقد مغز ریشه- قرارگیری آوندهای چوبی به صورت ستارهای- قرارگیری آوندها به صورت متناوب- بافت زمینهای پوست ضخیم است- روپوست نازکتر نسبت به تک لپهها
ویژگیهای ریشه در تک لپهها: دارای مغز ریشه از جنس پارانشیم- دارای استوانه آوند اطراف مغز ریشه- پوست نازک نسبت به دو لپه – روپوست از دو لپه ضخیمتر است.
ویژگی ساقه دولپهها: دارای مغز ساقه از جنس پارانشیم- دستهجات آوندی بر روی محیط یک دایره ردیف میشوند- پوست قابل تمییز است.
ویژگی ساقه تک لپهایها: فاقد مغز ساقه- دستهجات آوندی پراکنده- تراکم بیشتر آوندها در محیط ساقه- عدم قابلیت تمییز پوست
انواع آوند چوبی
1- عناصر آوندی: دیوارة عرضی در آنها از بین رفته و یک لولة پیوسته ایجاد شده است- کوتاه و عریض هستند- سرعت حرکت شیرة خام در آنها بیشتر است.
2- نایدیسها: ساختاری دوکی و طویل دارند- دیوارة عرضی دارند و تبادل را از طریق لان انجام میدهند- سرعت حرکت شیرة خام در آنها کمتر است.
........................................................ منبع: سهسطحی زیست گیاهی دهم ـ 11/11/98
373- نوعی آوند چوبی که در ساختار خود دیوارة عرضی …، نمیتواند …
1) دارد- در محل لانهای خود، لیگنین تولید شده توسط پروتوپلاست خود را رسوب دهد.
2) ندارد- بیشترین اندازة قطر را نسبت به سایر آوندها در یک دستة آوندی داشته باشد.
3) دارد- در مجاورت یاختههای زنده دیده شود.
4) ندارد- توسط دستهای از یاختههای دراز و دارای دیوارة پسین که در تولید طناب کاربرد دارد احاطه شود.
بافت آوندی در نهاندانگان
اصلیترین یاختههای این بافت، یاختههای سازندة آوندها هستند.
اما در این بافت سلولهای غیرآوندی مهمی نیز هستند که شامل این موارد میشوند:
1- یاختههای همراه ← در بافت آوندی نهاندانگان هستند و در ترابری شیره پرورده کمک میکنند.
2- یاختههای پارانشیم
3- یاختههای فیبر
که موارد 2 و 3 در بافت زمینههای هم حضور دارند.
........................................................ منبع: سهسطحی زیست گیاهی دهم ـ 01/09/98
379- در سامانه بافتی که ترابری مواد در گیاهان را برعهده دارند، علاوه بر اصلیترین یاختههای این بافت، یاختههای دیگری نیز وجود دارند. چند مورد، دربارة همة این یاختههای دیگر درست است؟
الف) دیوارهای دارند که نسبت به آب نفوذپذیر است.
ب) دارای مناطقی هستند که دیواره در آنجا نازک مانده است.
ج) مواد مغذی را از راه پلاسمودسم به یاختههای مجاور منتقل میکنند.
د) سلولهایی مشابه سلولهای فوق میتوانند متعلق به بخشی از سامانهای باشند که فضای بین روپوست و بافت آوندی را پر میکند.
1) 1 2) 2 3) 3 4) 4
پوست درختان
دقت کنید که پوست درختان حاصل کامبیوم چوبپنبهساز و آوندساز است.
از لحاظ زیستی به لایههایی که از سطح درخت تا کامبیوم آوندساز قرار دارند، پوست اطلاق میگردد به گونهای که اگر پوست درخت جدا شود کامبیوم آوندساز در معرض آسیب قرار میگیرد.
دقت کنید کامبیوم آوندساز جزء پوست نیست.
پیراپوست شامل کامبیوم چوبپنبهساز و یاختههای حاصل از آن یعنی پارانشیم و چوبپنبه است.
در زیر پیراپوست آوندهای آبکش را داریم که قسمتهای خارجی آن مسنتر هستند و پیراپوست و آوندهای آبکش مجموعاً پوست را میسازند.
...................................................... منبع: سهسطحی زیست گیاهی دهم
375- هر یاختهای از پوست درخت بلوط که توانایی دو برابر کردن مادة وراثتی خود را دارد، …
1) فاقد توانایی افزودن بر قطر تنة درخت با پدید آوردن چوب پسین است.
2) تنها توسط عوامل زنده محافظت میشود.
3) حاصل تقسیم و تمایز مستقیم یاختة تخم اصلی میباشد.
4) بهطور مستقیم در ایجاد یاختههای زنده و غیرزنده نقش دارد.
پاسخنامه
338- گزینه «1»................................................................................................................................................
بررسی گزینههای نادرست:
گزینه «1»: ضخامت پوست در ریشة گیاهان تک لپهای بیشتر از ساقة آنها میباشد. (فعالیت کتاب درسی)
گزینه «2»: نوع بافت مغز ریشه و مغز ساقه یکسان بوده (هر دو نرم آکنهای هستند) و به ترتیب در تک لپهایها و دو لپهایها دیده میشود. (فعالیت کتاب درسی)
گزینه «4»: سرلاد نخستین نیز در افزایش عرض ساقه تا حدودی نقش دارد.
351- گزینه «4»................................................................................................................................................
با توجه به اطلاعات صورت سؤال عدس گیاهی دولپه و جو گیاهی تکلپه است. شکل (ب) مربوط به ریشة گیاه دولپه و شکل (الف) مربوط به ساقة گیاه تک لپه است. شکل (ج) ریشة گیاه تک لپه و شکل (د) ساقة گیاه دو لپه است.
373- گزینه «1»................................................................................................................................................
آوند چوبی که در ساختار خود دیوارة عرضی دارد = آوند تشکیل شده از تراکئید
آوند چوبی که در ساختار خود دیوارة عرضی ندارد = آوند تشکیل شده از عناصر آوندی
گزینه «1»: دقت کنید طبق شکل کتاب درسی تراکئیدها، در محل لانها لیگنین رسوب نمیدهند.
گزینه «2»: قطر آوندها در یک دستة آوندی از بیشتر به کمتر (بهطور کلی) =
1- عناصر آوندی 2- تراکئید 3 آوند آبکشی
گزینه «3»: تراکئیدها که در آنها دیوارة عرضی وجود دارد، نوعی آوند چوبی هستند و با توجه به شکل 18 صفحة 102، این آوندها در مجاورت آوندهای آبکش (یاختههای زندهة قرار دارند.
گزینه «4»: دستة آوندی توسط مجموعهای از یاختههای فیبر احاطه شده است. (دستهای از یاختههای دراز و دارای دیوارة پسین که در تولید طناب کاربرد دارد = فیبر)
379- گزینه «2»................................................................................................................................................
موارد ب و د صحیح هستند.
در بافتهای آوند چوبی و آبکش که وظیفة ترابری مواد در گیاهان را برعهده دارند، علاوه بر آوندها، یاختههایی مانند یاختههای نرمآکنهای و فیبر نیز وجود دارند.
بررسی موارد:
الف) یاختههای نرمآکنهای دیوارة نخستین نازک و چوبی نشده دارند؛ بنابراین نسبت به آب نفوذپذیر است. اما فیبرها که دارای دیوارة پسین ضخیم و چوبی شده هستند، دیوارهشان نسبت به آب نفوذناپذیر است. (نادرست)
ب) همة یاختههای گیاهی در دیوارة خود دارای لان هستند. لانها مناطقی هستند که دیواره در آنجا نازک مانده است. (درست)
ج) چوبی شدن دیواره، اغلب باعث مرگ پروتوپلاست میشود. بنابراین یاختههای بالغ فیبر که دارای دیوارة چوبی هستند، فاقد پروتوپلاست و پلاسمودسم میباشند. (نادرست)
د) یاختههای نرم آکنهای و فیبر (سخت آکنهای) میتوانند همگی بخشی از سامانة بافت زمینهای نیز باشند که فضای بین روپوست و بافت آوندی را پر میکند. (درست)
375- گزینه «1»................................................................................................................................................
یاختههای گیاهی که توانایی تقسیم شدن و دو برابر کردن مادة وراثتی خود را دارند، عبارتند از:
یاختههای رویانی
یاختههای مریستم نخستین
یاختههای مریستم پسین (چوبپنبهساز و آوندساز)
یاختههای نرمآکنه (پارانشیم)
توجه داشته باشید ایجاد لایههای چوب پسین توسط مریستم پسین آوندساز صورت میگیرد که جزئی از پوست محسوب نمیشود.
بررسی سایر گزینهها:
گزینه «2»: دیوارة بخش غیرزنده است که نقش حفاظتی دارد.
گزینه «3»: یاختههای مریستمی تمایزنیافته هستند.
گزینه «4»: در صورت تقسیم سلولهای پارانشیمی، فقط سلولهای زنده پارانشیمی حاصل میشوند.
