روشهای دیگر بهدست آوردن مواد غذایی در گیاهان
گیاهان گوشتخوار:
گیاهانی فتوسنتزکننده که به دلیل فقر برخی مواد نظیر نیتروژن در محیط، مواد معدنی مورد نیاز خود را با شکار و گوارش جانوران کوچک مانند حشرات بهدست میآورند.
برگهای این گیاهان تغییر شکل پیدا کرده و بهصورت تلههایی برای جانوران درمیآیند.
| زیستگاه: تالابهای شمال کشور | |
| گیاه توبرهواش | تله: برگ تغییر شکلیافته به شکل کوزه |
| جانداران مورد تغذیه: حشرات و لارو آنها | |
| نحوهی شکار: به دام انداختن حشرات درون بخش کوزهمانند و گوارش آنها |
گیاهان انگل:
گیاهانیاند که همه یا بخشی از آب و مواد غذایی خود را از گیاهان فتوسنتزکننده دریافت میکنند. گیاه سس، گیاه انگلی است که ساقهی پیچندهی نارنجی یا زرد دارد و فاقد ریشه است. با پیچش
گیاه دور گیاه سبز و ایجاد اندامهای مکنده و نفوذ این بخشها به درون دستگاه آوندی (چوب و آبکش) میزبان، همهی مواد مورد نیاز انگل جذب میشود. ساقههای انعطافپذیر امکان جابهجایی از
یک گیاه به گیاه مجاور را فراهم میکند. تکثیر سس از طریق قطعهقطعه شدن و ایجاد دانههای فراوان میباشد.
گیاه گل جالیز:
1- گیاه انگل برای گیاهان جالیزی (نظیر گوجهفرنگی)
2- ایجاد اندام مکنده و نفوذ به ریشهی گیاهان جالیزی و دریافت مواد مغذی
انتقال مواد در گیاهان
1- انتقال از خاک به برگ:
آب و مواد معدنی مورد نیاز گیاه(نتیجه میدهد) جذب اغلب از خاک اطراف ریشهها (نتیجه میدهد) رسیدن به ساقه و برگ از طریق مسیرهایی (نتیجه میدهد) بخش زیادی از آب جذب شده طی
تعرق (خروج آب از سطح اندامهای هوایی گیاه) از سطح برگها به هوا تبخیر میشود که این فرایند (تعرق) سازوکار لازم برای جابهجایی آب و مواد معدنی را به برگ فراهم میکند که این مسافت
در بعضی از درختان به بیش از صدمتر میرسد
جابهجایی مواد در گیاهان:
1- مسیر کوتاه: به جابهجایی آب و مواد در سطح یاخته یا چندیاخته
2- مسیر بلند: جابهجایی مواد در مسیرهای طولانیتر
در هر دو مسیر آب به عنوان انتقالدهندهی مواد نقش اساسی دارد که عامل اصلی در حرکت آب، پتانسیل آب است.
پتانسیل آب: پتانسیل آب تعیینکنندهی حرکت آب و مواد محلول در آن است.
پتانسیل آب خالص صفر است و انحلال مواد در آن باعث کاهش پتانسیل آب میشوند و از آنجا که یاختهها همیشه مواد محلول مختلفی در خود دارند، پتانسیل آب یاخته منفی است.
جهت حرکت آب از محل دارای پتانسیل آبی بالاتر (به عنوان مثال آب خالص با پتانسیل صفر) به ناحیهای با پتانسیل آبی پایینتر (مثلاً یاخته دارای مواد محلول با پتانسیل منفی) است.
2- جابهجایی مواد در مسیر کوتاه:
انتقال مواد در سطح یاختهای:
جابهجایی براساس فرایندهای:
1- فعال: انتقال فعال یونها در خلاف شیب غلظت با مصرف آتیپی و به کمک پروتئینهای ناقل
2-غیر فعال: شامل انتشار: آب، گازها براساس شیب غلظت بدون صرف انرژی- انتشار تسهیلشده: بعضی از یونها به کمک پروتئینهای حامل - اسمز: آب
حرکت آب براساس اسمز سرعت کافی برای انتقال را فراهم نمیکند.
برای انتشار سریعتر آب در بعضی یاختههای گیاهی، جانوری و غشای کریچهی برخی یاختههای گیاهی، کانالهای پروتئینی خاصی دخالت دارند که جریان آب به درون سلول و کریچهها را افزایش
میدهند. هنگام کمآبی در اثر ترشح برخی هورمونها ساخت این پروتئینها تشدید میشود.
انتقال مواد در عرض ریشه:
در بافتها، آب و مواد معدنی به سه روش انتقال از عرض غشا، انتقال سیمپلاستی و انتقال آپوپلاستی، منتقل میشوند.
انتقال عرض غشایی:
ورود و خروج مواد از عرض غشای سلولی
انتقال سیمپلاستی:
حرکت مواد از پروتوپلاست یک سلول به سلول مجاور از راه پلاسمودسمها براساس پتانسیل آبی و به روش اسمز
سیمپلاست به معنای پروتوپلاست همراه با پلاسمودسم است.
منافذ پلاسمودسمها بهقدری بزرگ است که پروتئینها، اسیدهای نوکلئیک و حتی ویروس های گیاهی از آن عبور میکنند.
یونهای جذبشده به روش سیمپلاستی میتوانند بهطور مستقیم از تارهای کشنده تا درونپوست (آندودرم) و در نهایت تا آوندهای چوبی جابهجا شوند.
انتقال آپوپلاستی:
حرکت آب و مواد محلول از فضاهای بینسلولی و نیز دیوارهی سلولی به روش همچسبی مولکولهای آب با یکدیگر از روپوست (اپیدرم) تا درونپوست. در این مسیر آب و مواد محلول نمیتوانند به
بخشهای داخلیتر نفوذ کنند.
سوال 466 کتاب پرتکرار
گل جالیز چگونه مواد مغذی مورد نیاز خود را تأمین میکند؟
پاسخ:
با ایجاد اندام مکنده و نفوذ آن به ریشهی گیاهان جالیزی، مواد مغذی را دریافت میکنند.
-----------------------------------------
سوال 472 کتاب پرتکرار
الف) شکل زیر کدام پروتئین را در غشای یاخته گیاهی نشان میدهد؟
ب) جابجایی آب از طریق این پروتئینها با چه فرایندی صورت میگیرد؟
ج) این پروتئین در غشای کدام اندامک سلول گیاهی دیده میشود؟
د) چه موقع ساخت این پروتئین افزایش مییابد؟
پاسخ:
الف) پروتئین تسهیل کنندهی عبور آب
ب) اسمز
ج) واکوئول
د) هنگام کم آبی
-----------------------------------------
سوال 475 کتاب پرتکرار
حرکت مواد در …… ریشهی هر گیاه …… امکانپذیر است.
1) روپوست – فقط در مسیر سیمپلاستی
2) درون پوست – در مسیرهای سیمپلاستی و آپوپلاستی
3) پوست – فقط در مسیر آپوپلاستی
4) لایهی ریشهزای – در مسیرهای سیمپلاستی و آپوپلاستی
پاسخ:
گزینهی «4»
- حرکت مواد در روپوست (تار کشنده) و در پوست از هر دو روش آپوپلاستی و سیمپلاستی انجام میگیرد.
- حرکت مواد از طریق درون پوست فقط در مسیر سیمپلاستی انجام میگیرد و نوار کاسپاری مانع عبور مواد از طریق آپوپلاستی میشود.
برای تمرین و تکرار بیشتر از کتاب پرتکرار زیست شناسی دهم تجربی استفاده کنید.
