فایل ضمیمه شامل درسنامه با 5 سوال از کتاب سه سطحی تاریخ و جغرافیا، فصل سوم جغرافیای دوازدهم، مطابق با برنامه راهبردی آزمون 17 اردیبهشت می باشد.
این مطلب توسط آرمین ساعدپناه، تهیه شده است.
* گروه پشتیبانان ویژه کانون *
در زمینلرزهها جابهجایی زمین بر اساس شدت و بزرگی اندازهگیری میشود. برای اندازهگیری میزان تخریب ناشی از یک زمین لرزه (شدت)، از مقیاس مرکالی و برای اندازهگیری مقدار انرژی ای که زمین لرزه آزاد میکند (بزرگی)، از مقیاس ریشتر استفاده میشود.
کارشناسان شدت زمینلرزه را با بازدیدهای میدانی از محل زمین لرزه و بزرگای آن را با دستگاه لرزهنگار اندازهگیری میکنند.
رابطه عمق کانونی زمینلرزه و میزان خسارت معکوس است (هرچه عمق کانونی زمین لرزه بیشتر باشد، خسارت کمتر است و بالعکس).
• شدت ← میزان تخریب ← مرکالی(مقیاس)
• بزرگی ← مقدار انرژی آزاد شده ← ریشتر(مقیاس)
نشانههای وقوع زمینلرزه عبارتند از:
الف) کاهش لرزشهای کوچک زمین در راستای گسلها
ب) تغییر در آبهای زیر زمینی
پ) تغییر اندازۀ فاصله بین شکستگیهای پوستۀ زمین
توجه داشته باشید که در زمانهای نزدیک به وقوع زلزله جانوران واکنشهای غیر عادی از خود بروز میدهند.
به حجم آبی که در زمان مشخص از یک مقطع معین رود عبور میکند، آبدهی رود (دبی) میگویند که واحد آن مترمکعب بر ثانیه است.
چنانچه حجم آب رودخانه از میانگین سالیانۀ آبدهی آن بیشتر شود، سیل رخ میدهد.
در میان زلزلههای رخ داده در ایران، زمین لرزه رودبار بیشترین میزان تلفات انسانی (40000 نفر) را داشته است.
زمینلرزه طبس نیز بیشترین بزرگی (8/7ریشتر) را دارا بوده است.
• زلزله رودبار ← بیشترین تلفات انسانی
• زلزله طبس ← بیشترین بزرگی
ضمن اینکه علت اصلی این زمین لرزهها همگرایی صفحات عربستان و اقیانوس هند – اوراسیا بوده است.
بارشهایی که شدت آنها کمتر اما مدت آنها بیشتر است، تأثیر بسیار بیشتری در ناپایداری دامنهها دارند.
(بارش با شدت کمتر + مدت بیشتر = تأثیر بر ناپایداری دامنهها در زمین لغزش)
در درّههای پرشیب کوهستانی، رودها با حفر و فرسایش کنارۀ آبراهه ها، تکیه گاه دامنه را از بین میبرند و باعث لغزش در آن میشوند. این نوع لغزش از فراوان ترین نوع لغزشهای دامنه ای به حساب میآید.
مقدار نفوذ باران در دامنههایی که در مناطق مرطوب قرار دارند یا پوشیده از درختان و گیاهان متراکم اند و یا درز و شکاف بسیار دارند بیشتر و احتمال وقوع لغزش در آنها بالاتر است؛ زیرا نفوذ آب باران نه تنها وزن دامنه را افزایش میدهد، بلکه باعث کاهش اصطکاک بین تودۀ لغزشی و زیربنا و در نتیجه لغزش میشود.
در ایران نیز، بنابر نقشۀ پراکندگی زمین لغزش ها، بیشتر زمین لغزشها در نیمۀ شمالی کشور رخ میدهد.
نکات تکمیلی فصل سوم جغرافیا 3:
- زمین لرزه، لرزش و جنبش ناگهانی و کوتاه مدت پوستۀ زمین است که به علت آزاد شدن انرژی در محل گسلها روی میدهد.
- کانون زمین لرزه، نقطه ای در عمق زمین است که در آن انرژی انباشته شده برای نخستین بار آزاد میشود و گسل شروع به از هم گسیختن میکند.
به ناحیه ای از سطح زمین که روی کانون زلزله قرار دارد، مرکز سطحی زمین لرزه میگویند.
- میزان تخریب و خسارتهای ناشی از نزدیک شدن گسلهای همگرا نسبت به سایر گسلها بیشتر است.
- با توجه به کمربندهای زمین لرزه جهان، احتمال وقوع زلزله در شمال قارۀ آسیا، اقیانوس منجمد جنوبی، مرکز اقیانوس آرام و شرق قارۀ آمریکا کم، و در جنوب شرقی آسیا، شرق قارۀ آفریقا، غرب قارۀ آمریکا و مرکز اقیانوس اطلس، زیاد است.
- علت اصلی لرزه خیزی سرزمین ایران، همگرایی صفحات عربستان و اقیانوس هند-اوراسیا است.
- سیل، سرریز ناگهانی و خسارت بار جریان آب از بستر یک رود یا دریاچه و سرازیر شدن آن به خشکیهای پیرامون رودخانه است.
- از بین بردن پوشش گیاهی در حوضۀ آبخیز موجب تشدید سیل میشود، زیرا با از بین رفتن پوشش گیاهی، نفوذپذیری خاک کاهش پیدا میکند و در نتیجه، سرعت رواناب حاصل از بارش بیشتر میشود.
- هرچه شکل حوضۀ آبخیز گردتر و شیب آن بیشتر باشد، سیل خیز تر است؛ هرچه حوضه درازتر و کشیدهتر باشد، سیل خیزی آن کمتر است.
- معمول ترین نوع خشک سالی، خشک سالی آب و هوایی است؛ اگر میزان بارش در یک منطقه از حد میانگین بارندگی سالانۀ آن منطقه کمتر باشد، در آن منطقه خشک سالی رخ داده است
- هرگونه عامل محیطی که سلامتی و حیات انسانها و موجودات زنده را تهدید کند یا به اموال و داراییهای انسانها خسارت وارد کند، مخاطره است.
- بحران پیشامدی است که به صورت ناگهانی و گاهی شدید رخ میدهد و به وضعیتی خطرناک و ناپایدار برای فرد یا جامعه میانجامد.
