خلاصه درس یک مرتبط با آزمون 7 فروردین
روان شناسی: تعریف و روش مطالعه
با این نکات درس یک روان شناسی را مرور نمایید
مقدمه
- ملاک تشخیص درستی یا نادرستی پاسخ، واقعیت های تأیید شده علم روان شناسی است.
- تأیید صحت یک پاسخ در گرو قابلیت بررسی آن با روش های علمی است.
- پاسخ افراد غیر متخصص به پرسش دهای روان شناسی، عامیانه است.
علم چیست؟
- در علوم تجربی با کمک مشاهده و سایر روش های دقیق، رابطه ی بین پدیده های طبیعی بررسی می شود.
- پژوهش های دانشمندان با طرح مسئله شروع می شود.
- دانشمندان با توجه به دانش و تجربه ی خودشان و پیشینیان سعی می کنند پاسخ های خردمندانه ای به مسئله های علمی بدهند. به این قبیل پاسخ ها فرضیه می گویند.
- فرضیه در پاسخ به یک سؤال می آید.
-فرضیه ها در صورت تأیید تجربی به اصل یا قانون تبدیل می شوند.
- نمودار صفحه 12 بسیار مهم است.
- مجموعه ای از قوانین نظریه را شکل می دهند.
- نظریه های علوم تجربی را براساس سودمندی و کاربردی بودن آن می سنجند.
- سطح ظاهری نظریه: ساختار شکلی و نحوه نگارش آن
- سطح تجربی نظریه : تجربه پذیری و پژوهش پذیری آن
- ساختار ظاهری برخی نظریه ها در زمان ارائه قابل بررسی تجربی نیست.
علوم تجربی چه هدف هایی را دنبال می کند؟
- توصیف: بیان دقیق و روشن مفهوم مورد نظر
- روان شناسان در توصیف پدیده ها دقیق اند و سعی می کنند تحت تأثیر پیش داوری شخصی قرار نگیرند.
- واژه تبیین به بیان چرایی پدیده اشاره دارد در حالی که واژه توصیف به چیستی مربوط می شود.
- موفقیت در رسیدن به پیش بینی و کنترل به چگونگی توصیف و تبیین پدیده ی مورد نظر بستگی دارد.
- مهم ترین دلیل دشواری توصیف و تبیین در روان شناسی پدیده های روان شناختی تحت تأثیر علت های زیادی هستند.
- پیش بینی و کنترل موضوعی که توصیف و تبییین روشن تری داشته باشد، آسان تر است.
منابع کسب شناخت
1) استناد به نظر صاحب نظران و نظام صلاحیت دار:
- منظور از صاحب نظران، افراد متخصص و با تجربه است.
2) شیوه های مبتنی بر سیر و سلوک و روش های شهودی
_ روشی مبتنی بر درک درونی و شخصی است که عرفا برای کسب شناخت دارند.
3) شیوه ی خردگرایانه:
- با کمک فلسفه و روش های مبتنی بر منطق به حقیقت چیزی پی می برند.
- روش فیلسوفان
روش علمی
- فرایند جست و جوی با قاعده و نظام دار برای مشخص کردن یک موقعیت نامعین.
- وقتی از مبدأ به سوی مقصد در حال حرکت هستیم، جریان رسیدن به هدف را « فرایند» می گویند.
- در جست و جوی چیزی بودن باعث می شود تا روش علمی هدفمند شود.
- روش علمی تابع قواعد مشخصی است . مواجهه دانشمند با مسئله برخلاف فرد عادی منظم و قاعده مند است.
- به واسطه ی روش علمی موقعیت ناشناخته روشن می شود.
- با طرح مسئله موقعیت ناشناخته خلق می شود.
ویژگی های روش علمی
- تعریف عملیاتی: در روش علمی متغیر باید به صورت عینی و دقیق تعریف شود. به طوری که همه ی افراد با مطالعه تعریف متغیر مورد نظر به برداشت یکسان و تقریبا یکسانی برسند.
- اندازه گیری یعنی نسبت دادن عدد به ویژگی های اشیا و افراد
- تکرار پذیری: یافته های به دست آمده از روش علمی خصوصی و شخصی نیست ، بلکه هر فرد در صورت رعایت ضوابط علمی می تواند یافته های دیگران را تکرار کند.
- به دلیل 1) رعایت مسائل اخلاقی و نیز 2) پیچیدگی پژوهش های مربوط به انسان روش علمی همواره با محدودیت هایی مواجه است.
تعریف روان شناسی
- دلایل اصلی وجود تعاریف مختلف در روان شناسی: 1) گذر زمان و پیشرفت دانش 2) زاویه نگاه دانشمند
- جامع ترین تعریف روان شناسی: علم به مطالعه رفتار و فرآیندهای ذهنی(شناخت).
- هر نوع فعالیت مورد مشاهده جاندار، (رفتار) می گویند.
- واژه « فرایندهای ذهنی » برای تأکید بر کنش های انسانی در تعریف روان شناسی لحاظ شده است.
شناخت چیست؟
- احساس: نتیجه تحریک گیرنده های حسی توسط محرک های مختلف.
- توجه : انتخاب یک یا چند محرک احساس شده.
- ادراک : فرایند تفسیر محرک های انتخابی.
- حافظه : نگهداری تفسیرهای خود در محفظه ای.
- تفکر: فرایند بازنمایی اطلاعات موجود در حافظه.
- تفکر شامل : استدلال، قضاوت ، حل مسئله و تصمیم گیری می شود.
- از مرحله ی توجه تا تصمیم گیری شناخت نامیده می شود.
- شناخت پایه : توجه ، ادراک و حافظه.
-انواع تفکر : شناخت عالی
- پردازش : دریافت و فهم بیشتر است.
- پردازش ادراکی : تکیه ی صرف بر ویژگی های حسی.
- پردازش مفهومی : دسترسی به ویژگی های مشترک محرک های مختلف یا مفهوم.
- هر چه پردازش ما مفهومی تر باشد شناخت شکل گرفته پایدارتر و کارآمدتر خواهد بود.
روان شناسی نزد پیشینیان
- جنبه ی صوری نظریه ، بیشتر مطالعات اندیشمندان اسلامی را تشکیل داده است.
روش های جمع آوری اطلاعات در روان شناسی
مشاهده
- در مراحل اولیه پژوهش ، بررسی آزمایشگاهی امکان پذیر نیست. در نتیجه از راه مشاهده موضوع مورد مطالعه تبیین می شود.
- مشاهده باید همراه با ثبت دقیق و به دور از پیش داوری شخصی باشد.
پرسش نامه
- مسائلی که با کمک مشاهده مستقیم امکان پذیر نیست می توان با استفاده از پرسش نامه مطالعه کرد.
- در پرسش نامه محقق از خود فرد درباره ی رفتار یا افکار خاص او می پرسد.
- پرسش نامه ها به صورت های مختلف نمره گذاری می شوند و در استفاده از نتایج آن ها باید احتیاط کرد.
مصاحبه
- در مصاحبه ، محقق پس از شنیدن پاسخ سؤال قبلی پرسش بعدی را سازمان می دهد.
- انواع مصاحبه با توجه به موقعبت مصاحبه شکل می گیرد.
- دو شکل متداول مصاحبه : کاملا ساختار یافته – بدون ساختار
کاملا ساختار یافته
-پاسخ دهنده با بلی و خیر یا انتخاب یکی از گزینه ها به سؤال پاسخ می دهد.
- علت ترجیح مصاحبه ساختار یافته بر پرسش نامه ، امکان اخذ اطلاعات بیشتر در این روش است.
- در همه پرسی ها معمولا از مصاحبه ساختار یافته استفاده می کنند.
مصاحبه ی بدون ساختار یا بدون نظام
- وقتی نتوانیم موضوعی را به صورت مستقیم از فردی بپرسیم.
- در این شیوه با پیروی از برخی اصول کلی فرد مصاحبه شونده را به سمت پاسخ های مورد نظر هدایت می کنند.
- از این شیوه برای اخذ اطلاعات عمیق استفاده می شود و محققان باید نکات اخلاقی را رعایت کنند.
آزمون ها
- ابزاری برای کمّی کردن ویژگی های روان شناختی هستند.
- ساخت آزمون ها بسیار دشوار است و فرایند پیچیده ای را طی می کنند.
- آزمون ها باید دقیقا چیزی را اندازه گیری کنند که برای آن ساخته شده اند.
- آزمون ها در دفعات متعدد اجرا باید نمره یکسان یا تقریبا یکسانی به ما بدهند.
نویسنده: هژبر رحیمی