پرسپکتیو مقامی

ژرفانمایی یا پرسپکتیو (perspective) در هنرهای گرافیکی، همچون نگارگری، نمایش نسبی یک تصویر به همان شکلی که توسط چشم دریافت می‌شود، بر روی یک سطح تخت (همچون کاغذ) است.

هنرمندان در طول تاریخ به شیوه های گوناگونی به آثار هنری‌شان بعد و عمق می‌دادند و با بهره‌گیری از روش‌های گوناگون، به سطح دوبعدی کاغذ و یا بوم خود جلوه‌ای سه‌بعدی می‌بخشیدند.

جهان پیرامون ما سه‌بعدی است، اما هنرمندان بر روی کاغذ و تابلوی خود و ابزاری که دوبعدی است اثر خود را خلق می‌کنند، هیچ عمق و ارتفاعی در کاغذ وجود ندارد. بنابراین هنرمندان با استفاده از تکنیک‌های هنری به آثارشان عمق می‌دهند.

پرسپکتیو، علمی است بر اساس قوانین و اصول هندسی که به وسیلهٔ آن دوری و نزدیکی اجسام را نشان می‌دهند. با رعایت این اصول در طراحی می‌توانیم تناسب واقعی اجسام در فواصل مختلف را به نحوی نشان دهیم که با تناسبات اصلی آن‌ها مشابهت داشته باشند.

در واقع برای نشان دادن فضای سه بعدی روی صفحه دوبعدی معمولا پرسپکتیو و قوانین آن را به کار می‌برند. این قوانین با استفاده از خطای دید به دست آمده و عمق کاذب و بعد مجازی ایجاد شده می‌تواند تصویری از فضای سه بعدی را بدهد. می‌توان گفت پرسپکتیو نگاهی است که معمولاً از جهان بیرون یعنی عالم محسوسات مادی آغاز می‌شود و سپس به درون‌نگری راه می‌برد.

پرسپکتیو مقامی نوعی از پرسپکتیو است که در گرافیک کاربرد دارد. بدین صورت که هنرمند با توجه به شخصیت سوژه یا اهمیت موضوع فضای بیشتری برای آن در نظر گرفته است و ترکیب مورد نظر را بر اساس آن شکل داده، که ساده‌ترین نوع ژرف‌نمایی است. در نقاشی‌های قهوه‌خانه‌ای ایران در شمایل مذهبی همواره پیکره امامان معصوم بزرگ‌تر و تنومندتر از سایر افراد ترسیم شده است.

در پرسپکتیو مقامی تصاویر شخصیت‌های یک اثر، بر اساس مهم بودن آن‌ها بزرگ‌تر و جلوتر از سایرین به تصویر کشیده می‌شوند. سوژه‌های این گونه از پرسپکتیو، با توجه به اهمیت آن‌ها بیشتر پرداخته می‌شوند. هرچه سوژه مهم‌تر باشد بزرگ‌تر و تنومندتر کشیده و به لباس آن‌ها بیشتر پرداخته می‌شود؛ در عوض شخصیت‌های کم اهمیت، کوچک‌تر و دورتر نشان داده می‌شوند.

از بارزترین نمونه‌های ژرفنمایی مقامی می‌توان به نقاشی‌های قهوه خانه‌ای اشاره کرد. در نقاشی‌های قهوه خانه‌ای، شخصیت‌های شاهنامه، شمایل مذهبی و امامان معصوم همواره بزرگ‌تر از افراد دیگر در نقاشی به تصویر در می‌آیند. از دیگر نمونه‌های پرسپکتیو مقامی، نقاشی‌های مصر باستان و بین‌النهرین است که هنرمندان آن دوران، برای نشان دادن مقام افراد، پیکر آن‌ها را بر اساس مقامشان ترسیم می‌کردند و هر کسی که مقام بالاتری داشت بزرگ‌تر نشان داده می‌شد.