دانش‌آموزان سال سوم تجربي در آزمون 10مرداد در بخش نگاه به گذشته اين مباحث را امتحان خواهند داد. در مطلب زير خلاصه‌اي از نگات اين مباحث آورده شده است:
· از تجزيه‌ي موادي مانند كربوهيدرات‌ها، چربي‌ها و پروتئين‌ها مواد ساده‌اي مانند گلوكز، اسيدهاي چرب و آمينواسيدها حاصل مي‌شوند. در فرايند تنفس سلولي از گلوكز و اسيدهاي چرب دي‌اكسيد كربن و آب با مقدار زيادي انرژي توليد مي‌شود كه انرژي در مولكول‌هاي ATP ذخيره مي‌شود؛ ولي از متابوليسم آمينواسيدها غير از توليد ATP مواد نيتروژن‌دار نيز حاصل مي‌شود.
· در شبكه‌ي آندوپلاسمي صاف موادي مانند اسيدهاي چرب، فسفوليپيدها و استروئيدها (مانند هورمون‌هاي استروئيدي) ساخته مي‌شوند. در شبكه‌ي آندوپلاسمي زبر ساختن پروتئين‌هايي مانند آنزيم‌ها، پادتن‌ها، هورمون‌ها و پروتئين‌هاي غشايي انجام مي‌شود كه به خارج از سلول ترشح مي‌شوند.
· در غشاسازي هر دو نوع شبكه‌ي آندوپلاسمي شركت دارند چون در تركيب غشا فسفوليپيدها و پروتئين‌ها وجود دارند.
· كلاژن نوعي پروتئين است و تشكيل رشته‌هاي محكم و طناب مانندي را مي‌دهد كه در ماده‌ي بين سلولي بافت‌هاي پيوندي (مانند بافت غضروفي، استخواني، رشته‌اي و سست) وجود دارد.
· كوتين و لسيتين از جنس چربي هستند و كيتين نوعي پلي‌ساكاريد است.
· انواعي از مولكول‌هاي زيستي مانند پلي‌ساكاريدها، پروتئين‌ها و نوكلئيك‌اسيدها درشت مولكول هستند. بسياري از اين درشت مولكول‌ها در سلول به صورت پلي‌مر ساخته مي‌شوند. هر يك از واحدهاي سازنده‌ي يك مولكول پلي‌مر، مونومر ناميده مي‌شود.
· ريبوزوم جايگاه پروتئين‌سازي است. در سلول‌هاي يوكاريوتي، ريبوزوم در سيتوپلاسم (سيتوسل) ماتريكس ميتوكندري، استروماي كلروپلاست و در سطح شبكه‌ي آندوپلاسمي زبر وجود دارد و اندازه‌ي ريبوزوم سيتوسل باكتري‌ها مشابه ريبوزوم استروماي كلروپلاست و ماتريكس ميتوكندري است. (تاييد بخشي از نظريه‌ي درون همزيستي)
· در تمام سلول‌ها ريبوزوم و DNA وجود دارد. در سلول‌هاي يوكاريوتي دستگاه غشاي دروني (متشكل از اندامك‌ها) وجود دارد. سلول‌هاي پروكاريوتي در ميان اجزاي سلولي تنها ريبوزوم را دارا هستند.
· زنش‌هاي مژك‌هاي تريكودينا را نمي‌توان با ميكروسكوپ الكتروني مشاهده كرد. چون در اين حالت سلول زنده است و سلول‌هاي زنده را نمي‌توان با ميكروسكوپ الكتروني مشاهده كرد.
· اندامك‌هاي غشادار مانند دستگاه گلژي در سلول‌هاي يوكاريوتي وجود دارند.
· تعداد و گسترش اجسام گلژي به ميزان فعاليت سلول در ترشح پروتئين‌ها و ديگر مواد ترشحي بستگي دارد. در سلول‌هايي مانند پلاسموسيت‌ها و غدد كه فعاليت ترشحي بيشتري دارند تعداد اجسام گلژي نيز بيشتر است.
· يكي از اعمال شبكه‌ي آندوپلاسمي صاف، ذخيره‌ي يون كلسيم است. يون كلسيم در انقباض ماهيچه‌ها نقش دارد.
· نيتروژن در تركيب بازهاي آلي و آمينواسيدها و در نتيجه در تركيب پروتئين‌ها، نوكلئوتيدها، اسيدهاي نوكلئيك و مولكول‌هايي مانند پريون و ويروئيد وجود دارد.
· لسيتين و سوبرين تركيب چربي هستند و فاقد نيتروژن مي‌باشند.
· ريبوزوم ها كه در پروتئين‌سازي مشاركت دارند، در تمام انواع سلول‌ها وجود دارند. در باكتري‌ها درون سيتوپلاسم و در يوكاريوت‌ها درون سيتوپلاسم، بر روي غشاي شبكه‌ي آندوپلاسمي زبر و در اندامك‌هايي مانند كلروپلاست و ميتوكندري نيز وجود دارند. در باكتري‌ها ريبوزوم‌ها درون سيتوپلاسم و در يوكاريوت‌ها درون هستك (بخشي از هسته) ساخته مي‌شوند و سپس از منافذ هسته وارد سيتوپلاسم مي‌شوند.
· گوناگوني پروتئين‌ها و دئوكسي ريبونوكلئيك‌اسيدها (DNA) زمينه‌ي گوناگوني جانداران را فراهم مي‌سازد و در جريان تغيير گونه ها مولكول‌هاي زيستي مانند پروتئين‌ها و نوكلئيك‌اسيدها آثار تغيير گونه‌ها را در خود ثبت مي‌كنند و چگونگي ارتباط تحولي جانداران را نشان مي‌دهند.
· از دستگاه گلژي وزيكول‌هايي براي تشكيل ليزوزوم، واكوئل و تشكيل ديواره‌ي سلول گياهي حاصل مي‌شود و در فرايند اگزوسيتوز نيز وزيكول‌هايي از دستگاه گلژي به غشاي سلول مي‌رسند و مواد ترشحي از سلول خارج مي‌شود.
· در سلول‌هاي جانوري و گياهان ابتدايي مانند خزه‌ها و سرخس‌ها سانتريول وجود دارد ولي در گياهان عالي (بازدانگان و نهان‌دانگان) سانتريول وجود ندارد. (همه‌ي سلول‌ها سانتريول ندارند)
· پروتوپلاسم شامل غشا، هسته، سيتوپلاسم و اجزاي سلولي است. ديواره‌ي سلولي و لان‌ها بخش غير زنده‌ي سلول‌ها هستند و از اجزاي سازنده‌ي پروتوپلاسم محسوب نمي‌شوند.
· كلسترول توسط شبكه‌ي آندوپلاسمي صاف ساخته مي‌شود و اگر سلول جانوري باشد مي‌تواند در غشاي آن قرار گيرد.
· همه‌ي كانال‌هاي پروتئيني در غشا به مولكول‌هاي آب اجازه‌ي عبور مي‌دهند.
· ميكروتوبول‌ها ساختارهاي سلولي يوكاريوتي هستند و در هيچ باكتري وجود ندارند.
· هر باكتري داراي پيلي ريبوزوم دارد.
· ريبوزوم‌هاي باكتريايي مشابه ريبوزوم‌هاي درون كلروپلاست و ميتوكندري بوده و با ريبوزوم موجود در سيتوسل و چسبيده سطح شبكه‌ي آندوپلاسمي سلول‌هاي يوكاريوتي متفاوت هستند.
