همه رویش دندانها یک فرآیند تکاملی پیچیدهای دارند و تحت تاثیر عوامل زیادی از جهت عمودی در میان فک لثهها را سوراخ و از میان استخوان بیرون میآید و در محیط و محل مناسب قرار میگیرند.
دندانهاي شيري شيرخواران از سن حدود ۶ ماهگي از ميان لثهها رويش دارد اما ممکن است در شيرخواري کمي ديرتر تا ۱۲ ماهگي به تأخير بيافتد و بعضي در همان سن ۸-۶ دندان داشته باشند و اين مسئله تا حدي بر ژنتيک و خانواده مربوط است و معمولاً ۲۰ دندان شيري تا انتهاي ۲۰ سالگي کامل ميشود رويش اولين دندان ارتباطي با تغذيه شيرخوار ندارد دندانها در زماني که رشد داشته باشند از لثه بيرون ميآيند هنگام رويش دندانها مواد شيميايي در بدن آزاد ميشود که باعث از بين رفتن و جدا شدن بعضي سلولها در لثه خواهد شد و در نتيجه دندانها از ميان اين سلولها به بيرون راه مييابند ترتيب رويش دندانها در همه کودکان يکسان نيست ولي معمولاً ابتداء دو دندان پيش تحتاني ۶ ماهگي و بعد از ۱-۲ ماه دندان پيش فوقاني ظاهر ميشوند.
الگوي رويش دندانهاي شيري در کودکان
نام دندانهاي شيري سن تقريبي رويش:
دو دندان پيشين تحتاني دو دندان پيشين فوقاني دو دندان فوقاني طرفي دو دندان پيشين تحتاني چهار دندان آسياي اول چهار دندان نيش چهار دندان آسياي دوم حدود ۶ ماهگي حدود ۸ ماهگي حدود ۱۰ ماهگي حدود ۱۲ ماهگي حدود ۱۴ ماهگي حدود ۱۸ ماهگي حدود ۲-۳ سالگي
تمام دندانهاي شيري و دائمي قبل از تولد شروع به شکلگيري ميکنند دندانهاي شيري از حدود هفته ششم جنين شروع و در هفته ۱۶ جنين شروع به مدني شدن ميکنند بنابراين به مادران حامله توصيه ميشود غذاهاي حاوي کلسيم، فسفر و ويتامين D مصرف کنند. همه رويش دندانها يک فرآيند تکاملي پيچيدهاي دارند و تحت تاثير عوامل زيادي از جهت عمودي در ميان فک لثهها را سوراخ و از ميان استخوان بيرون ميآيد و در محيط و محل مناسب قرار ميگيرند.مجموعهاي از نظريات محققان مانند فشارخون، فشار عصب مرکز دندان، بلند شدن طول ريشه، تغيير شکل استخوان فک و آتروفي استخوان در جهت رويش دندان بيان شده است که هيچکدام مورد قبول نبوده شايد مجموعهاي از اين عوامل در رويش دندان دخالت داشته باشند.
سابقه تاريخي رويش دندان
در گذشتههاي دور پزشکان معقتد بودند دندان درآوردن باعث مرگ کودکان ميشود و ده درصد کودکان زير يکسال هنگام دندان درآوردن فوت ميکردند. و براي کمک به آنها از راههاي عجيبي استفاده ميکردند باز کردن و سوزاندن لثهها خون گرفتن که عوارض زيادي براي کودکان داشت. در قرن ۱۶ يک جراح فرانسوي روش نيش زدن به لثهها را ابداع کرد و معتقد بود دندان بعلت نداشتن مسير صحيح نميتواند از لثه خارج شود. در قرن نوزدهم نيشتر زدن منسوخ شد. در قرن ۱۹-۱۷ در انگلستان اسباببازيهاي دنداني از جنس عاج يا استخوان حيوانات بصورت پستانک براي کودکان بکار ميرفت که کودکان آن را به لثههاي خود ميماليدند عقيده بر اين بود که استخوانهاي حيوانات نيروي جادوئي دارند اين وسيلهها هم منسوخ شد و از اسباببازيهاي نرمتر استفاده ميشد. در قرن بيستم از پورههاي مخصوص براي دندان درآوردن استفاده ميشد ولي چون حاوي جيوه بود باعث مسموميت ميگرديد و بتدريج حذف شد. امروزه از وسائل پلاستيکي گاهي اوقات استفاده ميشود و در بعضي سنتها مادران از تکه هويج تميز، گوشت کبابي پخته و يا پنبه آغشته به آب ليموترش بصورت ماساژ روي لثهها استفاده ميکنند.
علائم رويش دندانها
علائم معمول رويش دندانهاي شيري شامل ريزش آب دهان، گريه، بيخوابي و نخوردن غذا که باعث تغييرات بدخلقي کودکان ميشود که بعلت زخم و التهاب در لثه قبل از دندان درآوردن است معمولاً ۳-۵ روز قبل از دندان درآوردن شروع و به محض اينکه دندان لثه را شکافت و بيرون آمد برطرف ميشود البته بعضي کودکان نيز هيچ بداخلاقي و بيقراري نميکنند. سرازير شدن آب دهان کودک گاه ايجاد حساسيت و ايجاد بثورات قرمزرنگ در اطراف دهان صورت و چانه ميشود بيشتر کودکان در اين مرحله تمايل دارند انگشتان يا اسباببازيهاي خود را گاز بگيرند اينکار باعث ميشود فشار روي لثهها کم شود گاهي اوقات تب مختصر در حدود نيمدرجه و اسهال خفيف نيز ديده ميشود. البته بايد در نظر داشت تب بالاي ۳۸ درجه کودک بايد معاينه دقيق از نظر بيماريهاي عفوني، سرماخوردگي، عفونت گوش عفونت ادراري و بررسي کامل انجام شود. تب و اسهال استفراغ نيز چنانچه شديد باشد بايد از نظر عفوني و کمآبي بررسي و درمانهاي خاص خود را انجام داد و به حساب رويش دندانها نبايد گذاشت.
مسواک جديد بدون خميردندان
تيتانيوم فلزي چند قابليتي که در موتور جت و قاب عينک مورد استفاده قرار ميگيرد اين تيتانيوم قرار است در مسواکهاي جديد مورد استفاده قرار گيرد که نسل آينده مسواکهاي بدون خميردندان که بجاي آن هستهاي از جنس دياکسيد تيتانيوم وجود دارد که باعث نوعي واکنش الکتروشيميايي ميشود که در نتيجه جرم دندانها از بين ميرود يا موهاي بروس مسواک از رشتههاي ظريف تيتانيوم که تا سالها ميماند هر دوي اين مسواکها در مراحل مقدماتي بررسي و نظر دانشمندان و دندانپزشکان را جلب نمودهاند مسواک بدون خميردندان را ژاپنيها اختراع کردهاند و اکنون قيمت آن در آمريکا ۳۰ دلار است.
اقدامات لازم
قبل از هر چيز بايد پذيرش رشد دندانها را دانسته و براي مادرتوضيح داده شود که رويش دندانهاي شيري و دائمي يک پديده جسمي براي تکامل است و چنانچه کودکي تا يکسالگي دندان درنياورد از نظر پايش رشد جسمي جاي نگراني نيست. تمام کودکان ۲۰ عدد دندانهاي شيري را خواهند داشت تغذيه مادر شيرده و غذاهاي تکميلي شيرخوار بعد از ۶ ماهگي شروع و محتوي لبنيات، ماست و پنير و از يکسالگي به بعد شير پاستوريزه که حاوي مقدار کافي کلسيم و فسفر و ويتامين D جهت کودک تجويز و مناسب باشد. و بدانيم در صورت بيقراري کودک چنانچه مربوط به رويش دندانها باشد با انگشت تميز روي لثههاي ملتهب را مالش داده علت را فهميد در اين زمان کودک يک وسيله کمکي حلقه پلاستيک دنداني را ميجود و تا حدودي خارش لثهها برطرف ميشود يا يک دستمال تميز مرطوب و سرد بهمدت چند دقيقه روي لثهها ماليد اين کار نيز آرام بخش و موثر است. کودکان در اين سن تمايل دارند اشياء مختلف را بطرف دهان ببرند و بخورند پس براي پيشگيري از بلعيدن، آسپيراسيون و مسموميت مواد شيميايي و داروئي و دانهها از خوردن آنها جلوگيري و آنها را از جلوي دست کودک برداريد. خوردن بعضي مواد مانند ماست سرد و پوره خنک ميوهها مناسب است. پس از رويش، دندانهاي تازه جوانه زده را ميتوان با يک دستمال يا مسواک نرم تميز کرد بخصوص چون شيرخوار از ۶ ماهگي به بعد تا ۲ سالگي از قطره آهن فروس سولفات براي کمخوني استفاده ميکند، جهت پيشگيري از رسوب قطره آهن روي دندانها ميتوان قطره آهن را به ته حلق چکانده و عمل تميز کردن دندانها را با دستمال يا پنبه تميز انجام داد. معمولا قبل از ۳ سالگي که کودک نميتواند آب دهان خود را خارج کند نيازي به خميردندان نيست، جهت داشتن دندانهاي سفيد در مواقع نوشيدن مواد رنگي مانند چاي و نوشابه توصيه ميشود کودکان بزرگتر از ۳ سال با دهانشويه يا مسواک نرم آموزش داده شوند و شستشوي دهان انجام شود. فلورايد عنصري طبيعي و معدني در آب و خاک است و در بعضي غذاها مانند تخممرغ، ماهي و چاي وجود دارد.
مينا لايه خارجي دندان از فلورايد و کلسيم تشکيل شده که در اثر تغذيه بويژه مواد قندي در دهان لايه مينا پوسيدگي پيدا ميکند ولي چنانچه فلورايد و کلسيم به مينا برسد دوبارهسازي و مقاوم در برابر پوسيدگي ميشود. فلورايد يا از طريق آب يا غذاها يا قرص وارد بدن و باعث استحکام دندانها ميشود. روش ديگر اثرگذاري فلورايد بر دندانها روش موضعي بصورت ژل يا خمير روي دندانها توسط دندانپزشکان گذاشته ميشود و به کودک توصيه ميشود خمير يا ژلها را نبلعد. امروزه بيشتر خمير دندانها حاوي فلورايد هستند و براي کودکان از ۳ سال به بالا که ميتوانند آب دهان خود را خارج کنند، توصيه ميشود مقدار کمي خميردندان به اندازه يک نخود روي مسواک قرار دهيد هنگام مسواک زدن روي کودک خود نظارت داشته باشيد.
و آموزش دهيد تا خميردندان را نخورد چون همين مقدار کم نيز در درازمدت ممکن است براي سلامت آنها خطرساز باشد. قرص فلورايد نيز نبايد در دسترس کودکان باشد.
